Mga Batan-on Nangutana . . .

Unsaon Ko Pag-atubang ang Nasukong mga Tawo?

“Nag-ulbo ang iyang kasuko. Sa akong hunahuna tungod kay iyang nakita nga ako gamay, gusto niyang manuntok kanako. Samtang nag-atras ako, ako miingon: ‘Una pa! Hulat usa! Hulat usa! Ngano bang manuntok ka man nako? Wala akoy gibuhat kanimo. Wala gani ako mahibalo kon unsay imong gikasuk-an. Puwede bang estoryahan nato kana?’”—16-anyos nga David.

NAHIMO ka na bang puntirya sa nag-ulbong kasuko sa usa ka maton? Ang Bibliya nagtagna nga ang katawhan karong adlawa “mabangis, walay gugma sa pagkamaayo.” (2 Timoteo 3:3) Ug bisan pa tingalig gihimo mo ang imong maarangan sa paglikay sa “pagpakig-uban kang bisan kinsa nga masuk-anon . . . , nga daling mosilaob sa kaaligutgot,” mahimong adunay mga higayon nga dili ka gayod makalikay sa nasukong mga tawo. (Proverbio 22:24) Unsay angay nimong buhaton sa dihang masugamak ka sa maong kahimtang?

Kon Unsaon Pagdumala ang Nag-ulbong Kasuko

Karong adlawa daghang batan-on tingali mobalos pinaagi sa pagpadayag ug nag-ulbong kasuko sa ilang kaugalingon. Apan ang paghimo niana makapahinabo lamag dugang kasakit. Dugang pa, ang dili pagpugong sa imong kaugalingon makapahimo nimong sama sa tawo nga nag-ulbo sa kasuko. Ang Proverbio 26:4 nag-ingon: “Ayaw tubaga ang hungog sumala sa iyang binuang, aron dili ka usab mahisama kaniya.” Nasayran sa batan-ong si Jeremy ang kamatuoran niining mga pulonga pinaagig pait nga kasinatian. Nahinumdom siya nga naglingkod sa dapit sa lamesang kan-anan sa eskuylahan: “May usa ka grupo sa mga batan-ong lalaki nga kanunayng mangatawa bahin sa usag usa ug sa ubang mga tawo. Kanunay silang nag-estorya bahin kanako. Wala ko lang tagda ang ilang mga sulti. Ugaling, sa dihang usa kanila misugod paghisgot bahin sa akong inahan, wala na ako makapugong ug ako siyang gihasmagan tungod sa misilaob kong kasuko.” Ang resulta? “Giayoayo ko niyag suntok,” nag-ingon si Jeremy.

Ang Bibliya naghatag niining maalamong tambag: “Ang tubag, kon malumo, makapahilayo sa kaaligutgot, apan ang pulong nga makapasakit makapapukaw sa kasuko.” (Proverbio 15:1) Oo, ang pagbalos sa kasuko pinaagi sa “pulong nga makapasakit” makapagrabe lamang sa kahimtang. Hinunoa, ang usa ka malumong tubag sagad makapahupay sa kahimtang ug makapakalma sa pit-os nga kahimtang.

Hinumdomi si David, nga gihisgotan sa sinugdan. Siya nakahimo sa pagpakigsulti sa maton aron isaysay kon ngano nga siya nasuko. Miresulta nga may nangawat diay sa paniudto sa maong maton, ug gipahungaw lang niya ang iyang kalagot sa unang tawo nga iyang nahinagbo. “Ang imong paniudto dili mapulihan pinaagi sa pagsuntok kanako,” nangatarongan si David. Unya iyang gisugyot nga silang duha moadto sa kapeterya. “Sanglit  kaila ko ang tindera didto,” nahinumdom si David, “napulihan ko ang iyang paniudto. Iya akong gilamano, ug human niadto siya mahigalaon na kanako.” Nasabtan mo ba kon unsa ka gamhanan ang malumong mga pulong? Sumala sa pagpahayag niana sa usa ka proverbio, “ang malumo nga dila makabali ug bukog.”​—Proverbio 25:15.

Kalumo​—Kahuyangan o Kalig-on?

Itugot nato, ang ideya sa pagkadunay “malumo nga dila” basin dili madanihon. Tingali daw mas kusgan o matso ang pagbalos ug kasuko sa kasuko. Basin mahadlok ka pa nga kon ikaw malumo, ang uban maghunahuna nga ikaw mahuyang kaayo. Apan unsa bay kahulogan sa pagkamalumo? Sumala sa usa ka reperensiya, ang pagkamalumo nagpasabot nga pagkamahinay. Bisan pa niana, kining samang basahon nagdugang: “Luyo sa pagkamahinay anaa ang kalig-on sa asiro.” Busa, halayo sa pagkailhanan sa kahuyang, ang kalumo mahimong ilhanan sa kalig-on. Sa unsang paagi matuod kana?

Aw, sa usa ka bahin, ang tawong malumog buot kontrolado ug dili dali nga mawad-ag panimbang. Sa laing bahin, ang tawo nga dili malumo mopatim-awng dili lig-on, nahupong sa kapakyasan, o nawad-ag paglaom. Kulang usab siyag pagpugong-sa-kaugalingon. Kay dili makapugong sa iyang mga pagbati, lagmit kanunay siyang madani sa mga pagpakig-away. Oo, “ang tawo nga walay pagpugong sa iyang espiritu maoy ingon sa siyudad nga nalusotan, nga walay paril.” (Proverbio 25:28) Busa, ang tawo nga malumog buot mao gayod ang malig-on!

Mga Panig-ingnan sa Bibliya Bahin sa Kalumo

Tagda si Jesu-Kristo. Gibatbat niya ang iyang kaugalingon ingong “malumog buot ug mapainubsanon sa kasingkasing.” (Mateo 11:29) Siya wala gayod mahimong isog o dili makataronganon, nga nagbalos ug kadaot sa kadaot. Sa pagkamatuod, si apostol Pedro, personal nga higala ni Jesus, mitaho: “Sa gisultihan [si Jesus] ug pasipala, wala siya mobalos sa pagsultig pasipala. Sa nag-antos siya, wala siya manghulga, apan nagpadayon sa pagpiyal sa iyang kaugalingon ngadto sa usa nga nagahukom sa pagkamatarong.” (1 Pedro 2:23) Hinuon, hinumdomi nga kining mao mismong Jesus “misulod sa templo ug nag-abog sa tanang namaligya ug namalit.” (Mateo 21:12) Ug kon mitungha pa ang panginahanglan sa pagpaluyo sa Diyos, si Jesus makatawag unta sa “kapin sa napulog-duha ka lehiyon sa mga manulonda”! (Mateo 26:53) Dili, dili gayod siya mahuyang.

Tagda usab ang panig-ingnan nga gipakita ni Maghuhukom Gideon, sumala sa natala sa Bibliya sa Maghuhukom 8:1-3. Pagkahuman sa usa ka dakong militar nga kadaogan, ang pipila ka sundalo gikan sa tribo ni Efraim nasuko kay sila wala kahatagig higayon nga makapakigbahin sa kahimayaan sa pakiggubat. “Unsang butanga kining imong gibuhat kanamo nga wala mo man kami ipatawag sa dihang ikaw miadto sa pagpakig-away batok sa Midian?” sila milalis. “Ug sila mainitong nangitag away kaniya.” Karon si Gideon maoy “maisogon ug gamhanan.” (Maghuhukom 6:12) Dali unta siya makatubag sa ilang paghagit pinaagi sa kabangis. Inay hinuon, siya mihatag ug malumong tubag nga bug-os nakapabugnaw  sa maong mga mainiton ug ulo. “Unsa karon ang akong nabuhat kon itandi kaninyo?” nangutana si Gideon. Ang resulta sa maong mapainubsanong tubag? “Ang ilang espiritu nahupay labot kaniya.”

Sa kataposan, tagda ang asoy sa Bibliya mahitungod sa usa ka babaye nga ginganlag Abigail. Si David nagtagotago niadto ingong kagiw gikan sa iyang kaawayng si Saul, ang hari sa Israel. Bisan pag nag-antos ingong destiyero, ang mga tawo ni David sagad nagbantay ug nagpanalipod sa ilang kaubang mga Israelinhon. Usa ka tawong ilang gitabangan mao ang bana ni Abigail, si Nabal, usa ka tawong bahandianon kaayo. Ugaling lang, si Nabal maoy “mapig-oton ug daotan sa iyang mga binuhatan.” Sa dihang ang mga tawo ni David nagkinahanglan ug mga sustento, sila nangayo kang Nabal ug pagkaon. Inay magpahayag ug pagpasalamat sa walay-bayad nga panalipod nga gihatag kaniya sa grupo ni David, si Nabal ‘nangasaba’ sa mga mensahero ni David ug gipalakaw sila nga walay dala.​—1 Samuel 25:2-11, 14.

Sa pagkabati niini, si David nasuko ug nagmando sa iyang mga tawo: “Magtakin ang tagsatagsa kaninyo sa iyang espada!” Si David ug ang iyang mga tawo nanglakaw aron sa pagpatay kang Nabal ug sa tanang inosenteng mga lalaking sakop sa iyang panimalay sa dihang misalga si Abigail. Iyang gisugat si David uban ang daghan nga gasang pagkaon ug ilimnon. Siya ang nangayog pasaylo sa dili-ikapangulipas nga panggawi sa iyang bana ug mihangyo kang David nga dili laglagon ang inosenteng mga kinabuhi.​—1 Samuel 25:​13, 18-31.

Ang mapainubsanong hangyo ni Abigail nakahupay sa kasuko ni David. Sa tinuoray, kay nakaamgo nga ang iyang kasuko nahimong peligroso kaayo, si David miingon: “Dalayegon si Jehova nga Diyos sa Israel, nga nagpadala kanimo niining adlawa sa pagsugat kanako! Ug dalayegon ang imong pagkamay-salabotan, ug dalayegon ikaw nga nagpugong kanako niining adlawa gikan sa pagkasad-an sa dugo ug sa paggamit sa akong kamot alang sa akong kaluwasan.” (1 Samuel 25:32-35) Oo, sa daghang kahimtang ‘ang tubag kon malumo’ makapahilayo sa nag-ulbong kasuko sa uban. Apan, unsa na man kon ang imong malumong tubag walay ingong epekto?

“Biya Na”

Makalikay ka sa pagsugnod sa nag-ulbong kasuko pinaagi sa pagbiya lamang. “Kon walay sugnod nga kahoy ang kalayo mapalong,” ang Bibliya nag-ingon. Kini nagtambag usab: “Sa dili pa moulbo ang away, biya na.” (Proverbio 17:14; 26:20) “Usa ka popular nga batan-ong lalaki sa eskuylahan miduol kanako ug buot makigsulti,” matod sa 17-anyos nga si Merissa. “Siya miingon kanako nga ako maanyag. Taudtaod, ang iyang trato miduol kanako nga labihang sukoa. Miakusar siya kanako nga ako nagpaibog sa iyang trato ug buot makig-away kanako! Gisulayan ko ang pagsaysay kon unsay nahitabo, apan dili siya mamati. Human sa klase siya mibalik nga may kaubang mga babaye aron kulatahon ako! Gitawag ko dayon ang sekyu, ug gipatin-aw ngadto sa nasukong dalaga nga dili ako makig-away ug nga ang iyang trato mao ang miduol kanako. Human niadto ako mibiya.” Si Merissa wala magpadaog sa iyang mga pagbati. Wala lang siya mobiya gikan sa usa ka away kondili mihimog mga tikang usab aron panalipdan ang iyang kaugalingon. Sumala sa giingon sa Proverbio 17:​27, “si bisan kinsa nga nagapugong sa iyang mga pulong may kahibalo, ug ang tawo nga may katakos sa pag-ila may mabugnaw nga espiritu.”

Apan, unsa man kon ikaw gayod ang mabasol tungod kay naghagit sa lain sa pagkasuko​—tingali nga dili tinuyo? Pangayog pasaylo, ug himoa dayon kana! Basin kini ray gikinahanglan aron mahupay ang nag-ulbong kasuko sa laing tawo. Ang atong kapanahonan napunog mga kapit-osan, ug ang daghang tawo dali nga masuko. Apan kon imong ipadapat ang mga prinsipyo sa Bibliya diha sa imong mga pagpakiglabot, lagmit makalikay ka nga mabiktima sa nag-ulbong kasuko sa laing tawo.

[Mga hulagway sa panid 24]

“Ang tubag, kon malumo, makapahilayo sa kaaligutgot”

[Hulagway sa panid 25]

Usahay kinahanglan lamang nga ikaw mobiya