Ang mga Babag nga Kinahanglang Labangon sa Usa ka Inahan

Ang pagkainahan maoy komplikado ug talagsaong kasinatian. Ang mga inahan nakatagamtam ug bililhong mga yugto nga dili nila ikabaylo sa bisan unsa. Bisan pa niana, ang uban mobati usahay nga sila hapit nang maugtas. Gitandi ni Helen ang iyang kinabuhi ingong usa ka inahan nianang sa lumba diin kinahanglang labangon ang mga babag. Ug morag sa paglabay sa panahon, duna pay dugang ug mas tag-as nga mga babag.

Ang mga inahan magsakripisyo tingali sa libreng panahon ug dakong bahin sa ilang pagpakighugoyhugoy sa mga higala aron maseguro nga ang ilang mga anak maayong pagkaatiman. “Kinahanglang ako anaa ra kon gikinahanglan,” miingon si Esther, usa ka inahan nga lima ang anak. “Gipulihan nako ang makapahayahay nga mga pagkaligo sa dinalidali nga pagkaligo sa shower, ug ang romantikong mga panihapon sa pagkaon nga mahimong lutoon sa microwave. Wala na kaayo ko makasuroysuroy sa lainlaing mga dapit ug daghang butang ang wala na nako mahimo. Apan nahuman na kog panglaba, ug pinilo na kini!”

Siyempre, kadaghanan sa mga inahan maghisgot usab sa talagsaong mga yugto sa kalipay nga ilang nasinati samtang nagpadako sila sa ilang mga anak. Si Esther miingon: “Ang matag karon ug unya nga pagpahiyom kanimo, ang matam-is nga ‘Salamat, Ma,’ ug ang mainit nga mga halog​ —mao kiniy makatukmod kanimo sa pagpadayon sa imong buluhaton.” *

Ang Inahan Nanarbaho

Ang kinadak-ang babag nga nakapakomplikado sa pagkainahan mao nga daghan ang nagtuman sa naandang mga responsibilidad sa pamilya samtang nanarbaho aron makatabang sa pagsuportar sa pamilya sa pinansiyal nga paagi. Daghan niining mga inahana nanarbaho nga layo sa balay, dili tungod kay gusto nila, kondili tungod kay gikinahanglan. Sila nahibalo nga kon naa ra sila sa balay, ang ilang mga pamilya, ug ilabina ang ilang mga anak, mahikawan sa daghang butang. Ang ilang mga suweldo​—kasagaran mas ubos nianang sa mga lalaki nga nagtrabaho ug susama sa ilaha​—hinungdanon kaayo.

Pananglitan, sa São Paulo, Brazil, 42 porsiyento sa mga trabahante maoy mga babaye. Ang usa ka mantalaan didto nagtawag sa mga inahan nga bug-os-panahong nagmatuto ug mga anak ingong “nameligrong mga espisye.” Sa kabanikanhan sa Aprika, kasagarang makita ang usa ka inahan nga naglukdog usa ka bugkos nga sugnod ug nagkabiba ug bata.

Ang Daghag-Kinahanglanon nga Trabahoan

Ang nakadugang sa mga babag mao nga ang trabahoan magkinahanglan tingali nga ang mga inahan mogugol ug daghang oras sa pagtrabaho. Ug dili kay kini lang ang mga kinahanglanon. Sa dihang si Maria, nga nagpuyo sa Gresya, nakasulod ug trabaho, ang iyang amo nagpapirma kaniya ug dokumento diin nagsaad siya nga dili siya magmabdos sulod sa tulo ka tuig. Kon momabdos siya, kinahanglang magbayad siya. Gipirmahan ni Maria ang dokumento. Apan usa ka tuig ug tunga sa ulahi, namabdos siya. Dayon gipakita sa amo ang dokumento kang Maria, kinsa sa baylo nagpasaka ug sumbong sa korte aron sa pagkuwestiyon sa polisa sa iyang kompaniya ug karon nagpaabot sa resulta.

Sa dili kaayo grabeng mga kahimtang, ang mga amo magpugos tingali sa mga inahan sa pagbalik ug trabaho sa labing sayo nga posible human manganak. Kasagaran, dili kunhoran ang oras sa pagtrabaho human sila mobalik ug trabaho. Busa kinahanglan gihapon silang motrabaho nga sama sa naandan bisan pag duna na silay mga responsibilidad ngadto sa bag-o pang gipakatawo nga bata. Kon dugaydugay silang mobalik ug trabaho maglisod sila sa panalapi. Ang mga inahan tingali kinahanglan usab mosagubang sa barot nga mga pasilidad sa pag-atiman sa bata ug dili-igo nga mga benepisyo gikan sa gobyerno.

Sa laing bahin, ang ubang mga inahan motrabaho, dili tungod kay naglisod sila sa panginabuhi, kondili alang sa personal nga katagbawan. Si Sandra mihukom sa pagtrabaho human mahimugso ang matag usa sa iyang duha ka anak. Nahinumdom siya nga sa pagkaamgo niya nga nag-inusara na lang siya sa balay uban sa bata, siya “usahay magtindog nga mamentana nga maghunahuna kon unsa kahay gibuhat sa ubang mga tawo.” Ug ang ubang mga inahan gustong makaeskapar sa kapit-os sa kinabuhi sa pamilya pinaagi sa pagtrabaho. Ang Daily Telegraph sa Britanya nagtaho: “Ang ubang mga ginikanan nangitag ekstrang mga oras diha sa medyo malinawong kahimtang sa trabahoan. Magpatungha kini ug sunodsunod nga mga problema, nga magkunhod sa panahon nga ilang magugol uban sa nag-anam ka dili-mabination, agresibo ug masukihon nga mga anak.”

Pagtimbang sa Daghang Buluhaton

Ang pagtimbang sa pag-atiman sa trabaho ug sa panimalay dili sayon. Nagsubli sa gibati sa daghan, usa ka inahan nga taga-Netherlands nag-ingon: “Gikapoy kaayo ko. Momata gani ko nga gikapoy. Inig-uli nako sa balay gikan sa trabaho, dag-on ko sa kakapoy. Ang mga bata moingon na, ‘Si Mama pirme lang gikapoy,’ ug hasolon niana ang akong konsensiya. Dili ko gustong mopalta sa trabaho, apan gusto usab nakong mahimong makihugoyhugoyon nga inahan nga maghimo sa tanan nga posible. Apan dili ako  ang sumbanan sa kahingpitan nga gusto nakong mahimong ingon.”

Usa siya sa milyonmilyong inahan nga nagtrabaho kinsa misagop sa ideya nga ang ‘dekalidad nga panahon’ uban sa mga bata sa bahin makahulip sa kanunayng pagkawala sa balay​—ug kinsa nakakaplag nga dili maayo ang maong ideya. Daghang inahan karon ang nag-ingon nga tungod kay sila nanimbang sa mga kapit-os sa trabaho ug sa mga responsibilidad sa panimalay, sila nasobrahan sa trabaho, naugtas, ug gamay rag suweldo.

Kon ang mga babaye mogugol ug daghang oras nga layo sa kiliran sa ilang mga anak, ang mga bata dili makadawat sa labing gikinahanglan nila​—ang panahon ug pagtagad sa ilang inahan. Si Fernanda A. Lima, usa ka sikologo sa mga bata nga taga-Brazil, nag-ingon nga walay makatuman sa papel sa inahan nga sama ka maayo sa inahan mismo. “Ang unang duha ka tuig sa kinabuhi sa bata mao ang labing hinungdanon,” siya miingon. “Ang anak bata pa kaayo aron makasabot kon nganong wala diha ang inahan.” Ang usa ka yaya makahupay sa panginahanglan sa bata sa iyang inahan apan dili siya makapuli sa dapit sa inahan. “Ang masuso makamatikod nga wala kini makadawat sa mahigugmaong pag-atiman sa iyang inahan,” matod ni Lima.

Si Kathy, usa ka bug-os-panahon nga nagtrabahong inahan nga dunay gamay pang anak nga babaye, miingon: ‘Gihasol pag-ayo ang akong konsensiya, nga morag gitalikdan nako siya [diha sa nurseriya]. Malisod ang pagkahibalo nga nawad-an ka sa kahigayonan nga makita ang imong anak nga motubo ug mouswag, ug katingad-an kaayong hunahunaon nga mas nasuod siya sa nagbantay kaniya sa nurseriya kay kanimo.’ Usa ka stewardess sa ayroplano nga taga-Mexico miangkon: “Paglabay sa panahon, ang imong anak dili na makaila nimo, dili na siya motahod nimo tungod lamang kay wala nimo siya matutoa. Sila nahibalo nga ikaw ang ilang inahan, apan unya, mas gusto nilang makauban ang babaye nga nag-atiman kanila.”

Sa laing bahin, ang bug-os-panahong mga inahan nga nagpabilin sa balay aron sa pag-atiman sa ilang mga anak nag-ingon nga kinahanglang antoson nila nga pakamenoson sa katilingban nga naanad na sa pagdayeg sa mga suweldado. Sa pipila ka katilingban ang pagkahimong asawa nga naa ra sa balay wala na isipa nga dungganong posisyon, busa ang mga babaye mapugos sa pagkuha ug ilang kaugalingong karera, bisan pag ang ekstrang kita dili kinahanglanon.

Gipasagdang Manlimbasog nga Mag-inusara

Nakadugang sa mga babag sa pagkainahan mao kining kamatuorana: Gikapoy na tungod sa tibuok adlawng trabaho, ang usa ka inahan mopauli, dili aron mopahulay, kondili aron mopadayon sa regular nga mga buhatbuhaton sa balay. Ang mga inahan, duna man silay sekular nga trabaho o wala, kasagarang giisip gihapon nga maoy pangunang responsable sa pag-atiman sa balay ug sa mga bata.

Samtang nagkadaghang inahan ang naggugol ug daghang oras sa sekular nga trabaho, ang mga amahan dili gayod makahulip. Ang The Sunday Times sa London misulat: “Ang Britanya maoy usa ka nasod nga wala diha ang mga amahan, sumala sa bag-ong panukiduki nga nagpakita nga ang mga lalaki mogugol ug 15 minutos lamang kada adlaw uban sa ilang mga anak. . . . Daghang lalaki ang dili kaayo malipay nga mogugol ug panahon uban sa ilang mga pamilya. . . . Kon itandi, ang Britanikong inahan nga nanarbaho  mogugol ug 90 minutos kada adlaw uban sa iyang mga anak.”

Ang ubang mga bana moreklamo nga ang ilang asawa nalisdan sa pagdelegar sa mga buluhaton tungod kay moinsistir siya nga ang tanan buhaton sama gayod sa pagbuhat niya niana. “Kay kon dili, sayop ang pagbuhat nimo niana,” moingon ang mga bana. Dayag, aron makabenepisyo sa tabang sa iyang bana, ang gikapoy nga asawa kinahanglang andam mopasibo sa paagi nga gihimo ang pipila ka buhatbuhaton sa balay. Sa laing bahin, ang bana dili angayng mogamit nianang rasona ingong pasangil nga dili na lang motabang.

 Dugang mga Babag

Ang nakagamot pag-ayong mga tradisyon makadugang usab sa mga babag. Sa Japan ang mga inahan gidahom nga matutoon ang ilang mga anak sa paagi nga susama nianang sa mga bata nga parehas nilag pangedaron. Kon ang ubang mga bata nagtuon sa pagtugtog ug piano o sa pagdibuho, ang usa ka inahan mapugos nga patun-on niana ang iyang mga anak. Ang mga eskuylahan nagpugos sa mga ginikanan sa pagpaapil sa ilang mga anak sa ekstrakurikular nga mga kalihokan nga giapilan sa ubang mga bata. Kon malahi ang usa, mahimong hasolon siya sa mga bata, magtutudlo, ubang mga ginikanan, ug mga paryente. Mao usab kanay nahitabo sa ubang kayutaan.

Ang panganunsiyo ug pagpit-os sa pagpalit ug mga butang magtukmod sa mga anak sa pagpunayg yangungo sa ilang mga ginikanan. Diha sa ugmad nga mga nasod ang mga inahan mobati tingali nga angay nilang paliton ang nagustohan sa ilang anak tungod kay nakita nila ang ubang mga inahan nga nagtagana nianang mga butanga. Kon dili nila mahimo kana, sila mobati tingali nga sila napakyas.

Kining paghisgot bahin sa modernong pagkainahan dili angayng makapakalimot kanato sa gibuhat sa milyonmilyong kugihan, nagsakripisyo-sa-kaugalingon nga mga inahan nga naghimo sa kinamaayohan nga ilang maarangan aron matuman ang usa sa labing hamiling mga kawsa​—kanang pagmatuto sa umaabot nga mga kaliwatan sa tawhanong pamilya. Usa kini ka pribilehiyo. Ang Bibliya nag-ingon: “Ang mga anak maoy panalangin ug gasa gikan sa GINOO.” (Salmo 127:​3, Contemporary English Version) Si Miriam, nga inahan sa duha ka anak, naghawas gayod sa maong mga inahan sa dihang siya miingon: “Bisan pa sa mga problema, ang pagkainahan dunay dili hitupngang mga kalipay. Naghatag kini kanamong mga inahan ug katagbawan sa dihang makita namo ang among mga anak nga mosanong sa pagbansay ug disiplina nga gihatag ug mahimong responsableng mga membro sa katilingban.”

Unsay makatabang sa mga inahan sa pagpahimulos pa sa ilang gasa? Ang sunod nga artikulo maghatag ug dugang praktikal nga mga sugyot.

[Footnote]

[Kahon sa panid 6]

“Adlaw sa Inahan”

Ang tumang kakabos, kakulang sa edukasyon, iresponsableng mga kapikas, kanunayng pag-abuso, ug ang epidemya sa AIDS naghampak sa mga inahan sa habagatang Aprika. Sa di pa dugayng Adlaw sa Inahan, usa ka mantalaan sa Habagatang Aprika, ang The Citizen, nagtaho: “Libolibong babaye ang abusohan sa ilang mga kapikas ug ang uban mahunosan sa ilang mga kinabuhi sa Adlaw sa Inahan.” Tungod sa maong mga problema libolibong inahan sa Habagatang Aprika ang nag-abandonar sa ilang mga anak kada tuig. Sa di pa dugayng duha-ka-tuig nga yugto, dihay 25 porsiyentong pag-uswag sa gidaghanon sa mga masuso nga giabandonar. Mas makapaguol pa ang nagtubong gidaghanon sa mga babaye nga naghikog. Di pa dugay, usa ka babaye gikan sa hilabihan ka kabos nga dapit ang nagkugos sa iyang tulo ka anak samtang nagtindog siya atubangan sa nagdagan nga tren. Ang tanan nangamatay. Aron mabatonan ang adlaw-adlawng mga kinahanglanon, ang ubang mga inahan mamampam ug mamaligyag ilegal nga mga droga o magdasig sa ilang mga anak nga babaye sa pagbuhat usab niana.

Gikan sa Hong Kong gitaho nga “patyon sa ubang batan-on nga mga inahan ang ilang masuso sa dihang ipakatawo nila kini o ilabay ang masuso sa basurahan, kay dili sila makasagubang sa mga kapit-os.” Ang South China Morning Post naghisgot nga ang ubang batabata pa nga minyong mga babaye sa Hong Kong “nailalom sa hilabihang kahigwaos [nga] ang ilang mental nga kahimsog madaot nga moabot sa punto nga magpakamatay sila.”

[Kahon sa panid 7]

Pagkainahan Diha sa Lainlaing Kayutaan

Diyutay ra kaayong panahon

❖ Usa ka surbi sa Hong Kong nagbutyag nga 60 porsiyento sa mga inahan nga nanarbaho ang wala maggugol sa ilang giisip nga igong panahon uban sa ilang mga anak. Ug sulod sa mga adlaw nga tingtrabaho 20 porsiyento sa mga bata hangtod sa edad nga tres anyos sa nanarbahong mga ginikanan ang wala magpuyo sa ilang balay, kasagaran nagpuyo uban sa ilang mga apohan.

❖ Ang mga babaye sa Mexico mogugol ug mga 13 ka tuig sa ilang kinabuhi nga nag-atiman sa labing menos usa ka bata nga ubos sa singko anyos.

Mga inahan ug ang trabaho

❖ Sa Irlandia 60 porsiyento sa mga babaye ang nagpabilin sa balay aron sa pag-atiman sa mga anak. Sa Espanya, Gresya, ug Italya, mga 40 porsiyento sa mga babaye ang naghimo niana.

Pagtabang sa mga buhatbuhaton sa balay

❖ Sa Japan, 80 porsiyento sa mga asawa ang nag-ingon nga gusto nilang dunay membro sa pamilya nga motabang kanila sa mga buhatbuhaton sa balay, ilabina kon masakit sila.

❖ Sa Netherlands ang mga lalaki mogugol ug mga 2 ka oras kada adlaw uban sa mga bata ug 0.7 ka oras nga mamuhatbuhat sa balay. Ang mga babaye mogugol ug mga 3 ka oras uban sa mga bata ug 1.7 ka oras nga mamuhatbuhat.

Nahigwaos nga mga inahan

❖ Sa Alemanya kapin sa 70 porsiyento sa mga inahan ang nahigwaos. Mga 51 porsiyento ang dunay gimulo sa dugokan ug sa mga disk tali niana. Kapin sa un-tersiya ang kanunayng gikapoy ug magul-anon. Duolan sa 30 porsiyento ang nag-antos sa mga labad sa ulo o mga migraine.

Dinagmalang mga inahan

❖ Sa Hong Kong 4 porsiyento sa mga babaye nga gisurbi ang nag-ingon nga sila gidagmalan sa ilang mga kapikas panahon sa pagmabdos.

❖ Usa ka surbi nga gihimo sa magasing Focus sa Alemanya nagpakita nga hapit 1 ka inahan sa 6 ang miangkon nga gidagmalan sa iyang anak labing menos kas-a.

[Mga hulagway sa panid 7]

Ang pagkainahan mahimong makapahigwaos kaayo, kay daghang babaye ang manlimbasog sa pagtimbang sa trabaho ug sa pamilyahanong kinabuhi