Nabalaka Ka ba sa Imong Buhok?

TINGALI usa ka sa daghan nga dugay kaayong maukang atubangan sa samin adlaw-adlaw nga nagsusi sa ilang buhok. Ang mga lalaki ug babaye parehas nga interesado sa ilang buhok, ug usahay kini makahatag kanilag kabalaka.

Pakisayod Bahin sa Imong Buhok

Nahibalo ka ba kon pila ka buok buhok ang nanubo sa imong bagolbagol? Sa aberids, mga 100,000. Ang matag lugas sa buhok magpadayon sa pagtubo sulod lamang sa duha o unom ka tuig, kini dili magpadayon sa pagtubo hangtod sa hangtod. Unya kini malarot, ug human sa usa ka hugna magsugod na usab pagtubo ang usa ka bag-ong buhok gikan sa mao ra gihapong lungag. Ang siklo sa kinabuhi sa usa ka lugas sa buhok gitawag ug siklo sa buhok. (Tan-awa ang kahon sa panid  27.) Tungod niini nga siklo, bisan pag walay problema ang usa ka tawo labot sa buhok, mga 70 ngadto sa 100 ka buhok ang kinaiyanhong manglarot adlaw-adlaw.

Unsay hinungdan nga lainlain ug kolor ang buhok nga atong makita? Ang The World Book Encyclopedia nagpatin-aw: “Ang kolor sa buhok matino sa dakong bahin pinaagi sa gidaghanon ug pagkaapod-apod sa brawon-itom nga pigment nga gitawag ug melanin.” Ang melanin maoy usa ka biolohikal nga pigment nga makita diha sa buhok, panit, ug mga mata. Kon mas daghan ang pigment, mas itom ang buhok. Kon menos ang gidaghanon sa melanin, ang kolor sa buhok mahimong itom, brawon o pulahon o bulagaw. Kon walay melanin ang buhok, kini magsinawsinaw sa kaputi.

Ang gikabalak-an sa kadaghanan, gawas sa kaspa, mao ang pagpanglarot sa buhok o pagtubo sa uban.

Ubanon Ka Ba?

Ang uban sagad gilantaw ingong timaan sa pagkatigulang. Ug ang puting buhok kanunayng gilantaw ingong timaan sa mga tawong tigulang. Tinuod, ang puting buhok modaghan inigkatigulang. Apan, dugang pa sa pagkatigulang, ang ubang hinungdan, sama sa sobrang pagdiyeta, nahibaloan nga makapauban. Ang buhok mouban gayod malalaki man o babaye o kon unsa man ang natural nga kolor sa buhok, apan mas moklaro kini diha sa mga tawo nga itom ug buhok.

Tungod kay ubanon man ang ilang buhok, ang uban isipon nga mas tigulang kay sa aktuwal nilang edad ug nabalaka niana. Sa laing bahin, may mga tawo kinsa, kay walay uban, nabalaka sa dakong gintang sa ilang panagway ug sa ilang aktuwal nga edad.

Ang pagkauban sa buhok wala magpasabot nga ang buhok namatay. Sa pagkatinuod, ang makitang bahin sa tanang buhok patay na. Ang matag lugas sa buhok moabot pa ilalom sa panit. Ang punoan niini gitawag ug bulb ug mao lang kini ang buhi nga bahin. Ang punoan nag-obra ingong pabrika sa buhok. Sa dihang ang buhok pormahon pinaagi sa kusog nga pagbahinbahin sa mga selula diha sa punoan, suphon niini ang melanin, nga gigama sa mga pigment cell. Tungod niana, kon mohunong na ang mga pigment cell sa paghimog melanin, ang buhok mahimong puti.

Wala pay nahibalo kon nganong ang mga pigment cell mohunong sa pagpagawas ug melanin. Busa wala gayoy klarong tambal sa pagsanta sa buhok nga mahimong uban. Nahibaloan usab nga ang mga pigment cell nga mihunong sa pagtrabaho mahimong mosugod na usab sa pagtrabaho. Makaiikag, ang Bibliya nasudlan ug daghang ekspresyon labot sa buhok, ug ang usa sa mga ilustrasyon nga gihatag ni Jesus nagpunting sa puting buhok. Siya miingon: “Dili ka makapaputi o makapaitom sa usa ka buhok.” (Mateo 5:36) Kining mga pulonga nagpakita nga ang proseso sa pagkauban sa buhok dugay nang giila nga dili maarangan sa tawo sa pagsanta ug pagtambal.

Ang uban mosulay ug  bag-ong mga paagi sa pagtambal, sama sa pagpaineksiyon ug melanin. Ang uban mas mopili sa pagtina sa ilang buhok, ug ang pagtina sa buhok dugay nang gihimo. Ang tina sa buhok gigamit sa karaang mga Grego ug mga Romano. Ang karaang mga Ehiptohanon migamit ug dugo sa baka sa pagtina sa ilang buhok. Narekord nga si Herodes nga Bantogan, nga katalirongan ni Jesu-Kristo, nagtina sa iyang uban aron matago ang iyang edad.

Apan, ang pagtina sa buhok nagkinahanglag panahon ug kahago, ug alang sa uban kini mopahinabo ug mga sakit sa panit o alerdyi. Bisan pag modesidir ka sa pagtina sa imong nagakauban nga buhok, moabot ra unya ang panahon nga gusto ka nang mohunong, ug unya kinahanglang atubangon nimo ang panahon nga mogawas na ang tinuod nga kolor sa bag-ong tubo nga buhok. Sa positibong bahin, ang uban mahimong eleganteng tan-awon ug mohatag kanimo ug dignidad nga wala nimo maangkon sukad. Ang Bibliya nagkomento: “Ang pagkaubanon maoy usa ka purongpurong sa katahom sa dihang makaplagan kini sa dalan sa pagkamatarong.”​—Proverbio 16:31.

Nagkahaghag nga Buhok ug Pagkaupaw

Ang ubang naandang mga problema labot sa buhok mao ang pagkahaghag sa buhok ug pagkaupaw. Kining problemaha dugay nang naglungtad. Sa karaang Ehipto ang mga sambog sa tambal alang sa pagkaupaw naglakip sa sebo gikan sa mga leyon, hipopotamus, buaya, iring, bitin, ug gansa. Karong panahona ang mga tindahan gibahaan ug mga tambal alang sa buhok ug sa bagolbagol nga nangangkon nga epektibo, ug dagkong kantidad ang nagasto alang niini tuigtuig.

Ang pagkaupaw mahitabo sa dihang ang siklo sa buhok mahimong abnormal. Ang normal nga siklo sa buhok madaot tungod sa abnormalidad sa lawas, sama sa kakulang ug sustansiya, dugayng naayo nga hilanat, o usa ka matang sa sakit sa panit. Ang pagsabak ug pagpanganak makaapektar usab sa siklo sa buhok nga maoy hinungdan nga daghang buhok ang manglarot sa bagolbagol sa dili pa matapos ang normal nga siklo. Apan, kon ang mga hinungdan niini mawala, kining matanga sa pagpanglarot sa buhok mohunong, ug ang siklo sa buhok mahimong normal na usab.

Ang laing matang sa pagpanglarot sa buhok mao ang alopecia. * Kasagaran, niini nga problema, ang pagpanglarot sa buhok dili binagsa kondili dinaghan diha sa usa ka bahin sa bagolbagol. Ang dili pa dugayng panukiduki sa medisina nagpakita nga ang alopecia lagmit maoy usa ka sakit sa sistema sa imyunidad.

Ang labing komon nga paghaghag sa buhok gitawag ug male pattern baldness. Sumala sa gipaila sa ngalan niini, kini mahitabo sa mga lalaki. Kini magsugod sa pagkahurot sa buhok sa ibabaw sa masigkakilid sa agtang o sa pagkahaghag sa buhok diha sa alimpulo, ug kini anam-anam nga molapad. Ang siklo sa buhok mahimong abnormal diha sa naapektohang bahin ug mohunong sa kataposan. Ang The Encyclopædia Britannica nagpatin-aw: “Diha sa naapektohang bahin sa bagolbagol ang pino kaayong buhok nga gitawag ug vellus maoy mopuli sa buhok nga kanhi taas, lig-on, ug wala pa mahimong uban.” Kini nagpasabot nga samtang ang siklo sa buhok magpadayon, ang buhok magkahaghag ug daling malarot ug sa kataposan wala nay motubo. Resulta kini sa mga kinaiyahan nga napanunod ug sa mga hormone sa lalaki.

Ang male pattern baldness mahimong magsugod sa pagkatin-edyer, apan kini dakog kalagmitan nga magsugod kon ang lalaki hapit nang mo-30 o 40 anyos. Bisan tuod daghang lalaki makaagi ug ingon niining matanga sa pagpanglarot sa buhok, kini lainlain diha sa matag rasa ug matag tawo. Ikasubo, sa pagkakaron wala pa gayoy tambal nga nadiskobrehan alang niining sakita. Ang uban tingali mopili sa pagsul-ob ug piluka o magpatanom ug mga buhok diha sa ilang bagolbagol. Alang sa kadaghanan, ang pag-atiman ug maayo sa nahibiling buhok aron mapugngan ang kusog nga pagpanglarot basin makatabang.

Ang pagpanglarot sa buhok wala magpasabot nga dili na gayod motubo ug balik ang buhok. Hinunoa, kini mahimong magkahulogan nga ang tagsatagsa ka lugas sa buhok nagkanipis, ug busa ang buhok dili na baga. Unsa ka baga ang buhok?  Sumala sa usa ka surbi, lainlain ang gibag-on niini gikan sa 50 micron diha sa pipila ka tawo ngadto sa 100 micron diha sa uban. * Ang buhok magkanipis sa dihang magkatigulang ang tawo. Ang pipila ka micron nga diperensiya morag wala ra. Apan palihog hinumdomi nga dunay 100,000 ka buhok. Busa bisan ang gamay kaayong pagnipis sa tagsatagsa ka lugas sa buhok dako na kaayong butang kon bahin sa tibuok nga gibag-on sa buhok.

Pag-atiman sa Imong Buhok

Ang buhok motubo ug kapin sa napulo ka milimetro matag bulan, ug usa kini sa kusog kaayong motubo nga mga bahin sa lawas. Kon ang pagtubo sa tanang buhok tiponon, kini moabot ug kapin sa 20 metros sa usa ka adlaw!

Bisag wala pay nadiskobrehang tambal alang sa uban ug sa pagkaupaw, dako kita ug mahimo sa pag-atiman sa atong nahibiling buhok. Ang pagkaon ug daghag sustansiya nga kalan-on ug ang pagpauswag sa sirkulasyon sa dugo diha sa bagolbagol hinungdanon. Ang sobrang pagdiyeta o pagkaon ug dili-timbang nga mga kalan-on makapadaghan sa uban ug makapalarot sa buhok. Ang mga propesyonal nga tiggalam sa buhok nagsugyot nga regular natong bubhoan ang atong buhok ug masaheon nato ang atong bagolbagol, ug dili kini kaloton pinaagi sa atong mga kuko. Kini makaaghat sa hustong sirkulasyon sa dugo diha sa bagolbagol. Human nga mabubhoan ang imong buhok, banlawi kinig maayo.

Ayawg kusga pagsudlay ang imong buhok. Kon taas ang imong buhok, mas maayong dili dayon manudlay gikan sa punoan sa buhok ngadto sa tumoy. Apan, hawiri una ang imong buhok ug gamita ang sudlay sa pagbadbad sa buhok nga nagsabod sa mga tumoy. Sunod, sudlaya gikan sa tunga ngadto sa tumoy. Dayon, sa kataposan buhiig hinay ang imong buhok ug sudlaya gikan sa punoan ngadto sa tumoy.

Tingalig mabalaka ka kon makakita kag mga uban o daghang buhok nga nangahulog. Apan, hinumdomi nga ang uban kasagaran dili sama kanimo ka mabalak-on bahin sa imong buhok. Ikaw ang magbuot kon magpatina ba o dili, mogamit ug piloka o mangitag ubang paagi sa pagtambal. Bisag unsa pay kolor sa imong buhok ug bisag unsa pa ka baga sa imong buhok, ang importante mao ang pagtipig niini nga hinlo ug husay.

[Mga footnote]

[Kahon/Diagram sa panid 27]

SIKLO SA BUHOK

Ang pagtubo sa buhok hugnahugna. Kini gilangkoban ug hugna sa pagtubo, mubong hugna sa kausaban, o hugna sa pagpahulay. Ang The World Book Encyclopedia nagpatin-aw: “Ang buhok mohunong sa pagtubo matag hugna sa pagpahulay. Ang club hair magpabilin diha sa nagpahulay nga follicle hangtod sa sunod nga hugna sa pagtubo. Sa panahon sa hugna sa pagtubo, ang club hair malarot samtang usa ka bag-ong buhok motubo ug iduso kini pagawas sa follicle.” Sa bisan unsang panahon, samtang ang 85 ngadto 90 porsiyento sa mga buhok anaa pa sa hugna sa pagtubo, 10 ngadto sa 15 porsiyento anaa sa hugna sa pagpahulay ug 1 porsiyento anaa sa hugna sa pagbag-o.

[Diagram]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Unang pagtubo

Aktibong nagtubo

follicle

mga sapasapa sa dugo

glandula sa lana

hair shaft

Nanglarot

Nagpahulay

Nagtubo pag-usab

 [Tibuok-panid nga hulagway sa panid 24]