Usa ka Basahon sa Gidiling mga Basahon

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA ITALYA

NGANONG gisaway sa daghang tawo ang Bibliya? Diha sa pipila ka nasod, ang tubag nalangkit tingali sa kasaysayan sa binuhat-sa-tawo nga kahimanan nga gilaraw aron pukgoon ang “erehes nga pagtuo”​—ang Index of Forbidden Books (Indise sa Gidiling mga Basahon). Sa unsang paagi kana nahitabo?

Gikalipay pag-ayo sa Iglesya Katolika ang pagkaimbento sa pang-imprenta. Ang pipila ka papa nagdayeg pa gani sa gitawag sa usa ka klero nga “arte gikan sa Diyos.” Apan, sa wala madugay, ang eklesiastikal nga herarkiya nakaamgo nga ang pang-imprenta gigamit sa pagsabwag ug mga ideya nga kontra sa Katolisismo. Busa, ang mga limitasyon gipahamtang diha sa ubay-ubayng diosesis sa Uropa sa kataposan sa ika-15 nga siglo. Gipailaila ang imprimatur (pagtugot sa pag-imprenta) ug niadtong 1515 ang Ikalimang Lateran nga Konsilyo naghatag ug mga instruksiyon aron makontrolar ang pag-imprenta. Mahimong iekskomunikar ang mga tawong molapas niana. Hinuon, sa sinugdanan ilabina sa Repormasyon, kadto wala makapugong sa sirkulasyon sa inimprentang mga basahon ug mga libro nga giisip sa iglesya nga makadaot sa pagtuo ug sa moralidad. Busa, sa hinapos sa ika-16 nga siglo, ang mga pundok sa Batikano naglaom “nga wala nay pag-imprenta sulod sa daghang katuigan.”

 Aron mapugngan “ang kusog nga pagbaha sa makadaot nga mga libro”​—sumala sa pagtawag niana sa usa ka Italyanong Heswita niadtong 1951​—buot sa iglesya nga makabaton ug listahan sa mga basahon nga angay sa tanang Katoliko. Niadtong 1542 ang Romanhong Inkwisisyon gitukod. Ang unang publikong proklamasyon dayag mao ang usa ka lagda batok sa kagawasan sa pagpatik ug relihiyosong mga basahon. Sa dihang ang kanhing inkwisitor-heneral nga si Gian Pietro Carafa nahimong Papa Paulo IV niadtong 1555, siya nagmugna dayon ug usa ka komisyon aron mohimog listahan sa gidiling mga basahon. Busa ang unang unibersal nga Index of Forbidden Books naimprenta niadtong 1559.

Unsang Matanga sa Gidiling mga Basahon?

Ang Index gibahin sa tulo ka “matang.” Ang una maoy listahan sa mga awtor, kansang tanang basahon gidili bisan pag unsay ulohan. Ang ikaduha maoy listahan sa mga titulo sa partikular nga gidiling mga basahon nga sinulat sa mga awtor nga ang ilang ubang basahon wala idili. Ug ang ikatulong matang nagdili sa taas nga listahan sa mga basahon diin ang tagsulat wala magpaila. Ang maong Index adunay 1,107 ka opisyal nga pagsaway, nga nag-apektar dili lang sa mga magsusulat ug relihiyosong mga ulohan apan ingon man sa ubang matang sa literatura. Ang usa ka apendise naglista sa gidiling mga edisyon sa Bibliya, nga nagtino nga ang tanang hubad sa ordinaryong mga pinulongan sa mga tawo gidili.

Bisan pag ang lokal nga mga pagdili gipatuman na sa miagi, “tungod sa maong mga kondisyon nga nag-apektar sa katibuk-ang Katolisismo, ang iglesya naghimo sa unang opisyal nga deklarasyon batok sa pag-imprenta, pagbasa, ug pagpanag-iyag Balaang Bibliya sa lokal nga pinulongan,” sumala ni Gigliola Fragnito, usa ka magtutudlo sa modernong kasaysayan sa Unibersidad sa Parma, Italya. Ang Index gisupak pag-ayo sa mga namaligyag basahon ug mga editor ingon man sa mga gobyerno, nga nakabenepisyo sa pang-imprenta. Tungod niini ug sa uban pang mga hinungdan, ang usa ka bag-ong edisyon gihikay ug gipatik niadtong 1564, human sa Konsilyo sa Trent.

Ang Kongregasyon sa Index gimugna ilabina niadtong 1571 aron maoy mag-atiman sa pagrebisar niana. Sa usa ka panahon, tulo pa ka ahensiya ang naghukom kon unsang mga basahona ang idili​—ang Kongregasyon sa Balaang Opisina, ang Kongregasyon sa Index, ug ang tagdumala sa sagradong palasyo, nga usa ka teologo sa papa. Tungod sa nagsapaway nga mga responsabilidad ug nagkasumpaki nga mga opinyon bahin sa kon angay bang hatagag mas dakong gahom ang mga obispo o ang lokal nga mga inkwisitor, ang pagpatik sa ikatulong listahan sa gidiling mga basahon nalangan. Nga gihimo sa Kongregasyon sa Index ug opisyal nga gideklarar ni Clemente  VIII niadtong Marso 1596, tungod sa paghangyo sa Balaang Opisina, ang Index gipugngan hangtod sa panahong ang pagdili sa tanang pagbasa sa Bibliya diha sa mga pinulongan sa ordinaryong mga tawo nabug-os na.

Tungod niana nga edisyon ang Index of Forbidden Books nahimong permanente, bisan pa sa padayong pagpanunot niini sa panahon latas sa kasiglohan. Daghang Protestante, nga nakakita nga ang ilang mga basahon naapil, nagbatbat sa Index ingong “labing maayong giya sa pag-ila sa labing maayong mga basahon.” Apan hinumdomi nga niadtong panahona, ang mga ideya sa Protestantismo susama gayod sa iya sa Katolisismo kon bahin sa pagsaway sa mga basahon.

Ang Index nakadaot gayod sa kultura, nga sa mga nasod nga sama sa Italya miresulta sa “pagpig-ot sa kaugmaran,” matod sa historyano nga si Antonio Rotondò. Ang laing historyano nga si Guido Dall’Olio nag-ingon nga ang Index maoy “usa sa pangunang mga hinungdan sa hinay kaayong kaugmaran sa kultura sa Italya, kon itandi sa kadaghanang ubang bahin sa Uropa.” Katingad-anan, milahutay ang pipila ka basahon kay kana sila gibutang sa usa ka espesyal nga dapit, nga gitawag ug inferno, dapit nga gimugna diha sa daghang librarya sa simbahan nga butanganan sa gidiling mga basahon ug kana gikandadohan.

Hinuon, ang bag-ong bahin sa publikong opinyon diha sa panahon sa kalamdagan  inanay nga nahimong usa ka hinungdan nga nahanaw ang “labing mapig-otong instrumento nga gigamit sukad batok sa kagawasan sa pagpamatik.” Niadtong 1766 ang usa ka Italyanong editor misulat: “Ang pagdili sa Roma dili maoy mohukom sa pagkabililhon sa mga basahon. Publiko mao ang mohukom.” Inanay nga nahimong dili na hinungdanon ang Index, ug niadtong 1917 ang Kongregasyon sa Index, nga maoy nag-atiman niana, nabungkag. Sukad sa 1966 ang Index “dili na puwersado isip balaod sa simbahan uban ang nalangkit niana nga opisyal nga mga pagsaway.”

Ang Bibliya Diha sa Ordinaryong mga Pinulongan

Ang kasaysayan sa Index nagpadayag nga sa tanang “makadaot nga mga basahon,” usa ka basahon ang ilabinang gikabalak-an sa mga awtoridad sa simbahan​—ang Bibliya diha sa ordinaryong pinulongan. Sa ika-16 nga siglo, “mga 210 ka edisyon sa tibuok nga mga Bibliya o mga Bag-ong Testamento” gilista diha sa mga Index, patin-aw sa espesyalistang si Jesús Martinez de Bujanda. Panahon sa ika-16 nga siglo, ang mga Italyano nailhan ingong madasigong mga magbabasa sa Bibliya. Bisan pa niana, ang Index, tungod sa estrikto kaayong pagdili sa Kasulatan diha sa ordinaryong pinulongan, nakapausob pag-ayo sa pagtamod sa maong nasod sa Pulong sa Diyos. “Tungod kay gidili ug nailhan ingong tinubdan sa supak nga doktrina, sa panglantaw sa mga Italyano ang Balaang Kasulatan nasaypan na hinuon nga sinulat sa mga erehes,” misulat si Fragnito, kinsa midugang: “Ang paagi sa kaluwasan alang sa Katolikong mga katawhan sa habagatang Uropa maoy pinaagi sa katekismo,” ug “ang mga tawo nga batabataon gipalabi kay sa mga tawo nga hamtong sa relihiyosong paagi.”

Niadto lang 1757 gitugot ni Papa Benedicto XIV ang pagbasa sa ‘ordinaryo-ug-pinulongan nga mga hubad sa Bibliya nga giaprobahan sa Santa Sede.’ Busa sa kataposan nahimo ang usa ka bag-ong Italyanong bersiyon, nga gibase sa Latin Vulgate. Sa pagkatinuod, ang Italyanong mga Katoliko naghulat hangtod sa 1958 aron makadawat sa ilang unang kompletong hubad sa Bibliya nga direktang gibase sa orihinal nga mga pinulongan.

Karong adlawa, matod ni Fragnito, mga dili-Katoliko ang ilabinang puliki “sa pagpanagtag sa bisan diin sa Kasulatan.” Sa walay duhaduha naapil sa labing aktibo ang mga Saksi ni Jehova, kinsa nanagtag sa kapin sa upat ka milyong kopya sa New World Translation of the Holy Scriptures diha sa Italyano. Sa ingon sila nakatabang sa paghaling sa gugma sa Pulong sa Diyos diha sa mga kasingkasing sa libolibong katawhan. (Salmo 119:97) Nganong dili nimo dugang susihon kining talagsaong basahon?

[Hulagway sa panid 20, 21]

Mga panid gikan sa Index of Forbidden Books

[Credit Line]

Su concessione del Ministero per i Beni e le Attività Culturali

[Hulagway sa panid 22]

Usa ka Italyanhong Bibliya sa ika-16 nga siglo nga gidili sa simbahan

[Hulagway sa panid 22]

Ang “New World Translation” nakapahigmata sa daghang tawo sa gugma alang sa Pulong sa Diyos