Mga Mananap—Usa ka Gasa Gikan sa Diyos

NAKAADTO ka na ba sukad sa zoo o sa sirkos? Nangandoy ka bang mohikap o mohapyod sa usa sa matahom nga mga mananap​—tingali sa usa ka ambongan nga leyon o sa usa ka dakong tigre sa Siberia? Lagmit nahinam ka sa pagkakita sa usa ka tigbansay ug mananap o sa usa ka tig-atiman nga naghimo niana. Sa pagkatinuod, ang usa ka magsusulat sa Bibliya duolan sa 2,000 ka tuig kanhi miingon: “Ang tanang matang sa ihalas nga mananap ingon man ang langgam ug ang nagakamang nga linalang ug ang linalang sa dagat mapaaghop ug napaaghop sa tawo.”​—Santiago 3:7.

Ang lainlaing matang sa mga mananap mosanong sa mahigugmaong pag-atiman ug pagtagad. Sa pagkatinuod makalilipay ang pagkakita kanila nga makiglabot sa matinagdanong mga tawo nga nagpaaghop kanila. Ang Romanong magsusulat nga si Pliny, kinsa nagsulat sa halos samang panahon nianang magsusulat sa Bibliya nga si Santiago, naghisgot bahin sa pagpaaghop sa mga elepante, leyon, tigre, agila, buaya, bitin, ug bisan sa mga isda.

Sa pagkatinuod, ang pagpaaghop sa mga mananap aron mahimong mga binuhi dugay nang nagsugod. Dugay na kanhi una pa magsulat sila si Santiago ug si Pliny, ang mga Ehiptohanon nagpaaghop na sa ihalas nga mga mananap ug nagtener kanila ingong mga binuhi. Karon daghang mananap nga imong makita sa zoo ang makita usab sa mga balay diha sa pipila ka dapit.

Unang Relasyon Uban sa mga Tawo

Ang Bibliya, ang kinaunahang rekord sa tawhanong kasaysayan, nagtaho nga ang unang tawo, si Adan, nagngalan sa mga mananap. “Kon unsay itawag sa tawo niini,” matod pa sa Bibliya, “sa matag buhing kalag, kadto maoy ngalan niini. Busa gihatagan sa tawo ug mga ngalan ang tanang anad nga mga hayop ug ang nagalupad nga mga linalang sa kalangitan ug ang tanang ihalas nga mga mananap sa kapatagan.” (Genesis 2:​19, 20) Dayag nga si Adan nasinati pag-ayo sa mga mananap aron makahatag ug haom nga ngalan kanila. Apan wala siya magkinahanglag proteksiyon​—bisan batok sa mga ihalas nga mananap. Sila adunay pakigdait uban kaniya, ug seguradong nalingaw gayod siya sa pagpakig-uban kanila!

Gihatagan sa Diyos si Adan ug ang iyang asawa, nga si Eva, ug responsibilidad sa pag-atiman sa mga mananap. Sumala sa katuyoan sa Diyos nga gipahayag diha sa Bibliya, ang mga tawo magbaton ug ‘pagbulot-an sa mga isda sa dagat ug sa nagalupad nga mga linalang sa kalangitan ug sa anad nga mga hayop ug sa tibuok yuta ug sa matag nagalihok nga mananap nga nagalihok diha sa yuta.’​—Genesis 1:26.

Usa ka Nagapadayong Suod nga Relasyon

Sa dihang ang mga tawo maggahom sa mga mananap sa hustong paagi, ang resulta makapatagbaw gayod. Ang pinalangga nga mananap mahimong lantawon ingong usa ka bililhong kauban, bahin pa gani sa pamilya. Ang pamatuod nga nahitabo na kini libolibo ka tuig kanhi makita diha sa asoy sa Bibliya bahin sa “usa ka gamay, bayeng nating karnero,” sa usa ka kabos nga tawo. Gisuginlan ni manalagnang Natan si David bahin sa nating karnero, nga nag-ingon mahitungod sa kabos nga tawo: “Gikan sa iyang tipik nga  pagkaon [ang nating karnero] mokaon, ug gikan sa iyang kopa kini moinom, ug sa iyang sabakan kini magpauraray, ug kini ingon sa usa ka anak nga babaye alang kaniya.”​—2 Samuel 12:1-3.

Daghan karon ang makasabot nga ang usa ka mananap mahimo gayod nga usa ka pinalanggang kauban, sama sa usa ka membro sa pamilya. Tagda ang usa ka pamilya nga nagpuyo duol sa Harare, ang kaulohang siyudad sa Zimbabwe. Ang mga ginikanan nagpalit ug iro alang sa matag-usa sa ilang mga anak aron magsilbing kauban. Sa dihang ang usa sa mga batang lalaki, mga otso anyos niadtong panahona, naglakaw uban sa iyang iro, sa kalit lang usa ka dakong lala nga bitin nga gitawag ug mamba ang nahulog gikan sa kahoy diha sa iyang atubangan. Miatake ang mamba, apan dihadiha ang iro mihasmag, nga nakaluwas sa kinabuhi sa bata. Mahanduraw ba nimo kon unsa ka bililhon ang maong iro alang sa maong pamilya?

Ang ilabinang gipabilhan sa mga bungol mao ang mga iro nga gibansay sa pagtabang kanila. Usa ka babaye miingon: “Si Twinkie makadungog sa timbre sa pultahan, ug siya moduol ug mopikpik sa akong bitiis ug tultolan ako ngadto sa atubangang pultahan. Sa susama, sa dihang madungog ni Twinkie ang tunog sa orasan sa akong oven, modagan siya nako, ug ako siyang sundon. Kon mahitabo nga motingog ang alarma sa sunog tungod sa aso o kalayo, si Twinkie gibansay sa pagdani sa akong pagtagad ug dayon mohigda siya aron ipahibalo ang posibleng kapeligrohan.”

Ilabinang takos tagdon ang mapuslanong relasyon tali sa mga buta ug sa ilang giya nga mga iro. Ang tigbansay sa giya nga iro nga si Michael Tucker, awtor sa The Eyes That Lead, nagtuo nga ang usa ka giya nga iro makapaposible nga ang buta makapahimulos sa mga kalihokan nga dili niya mahimo kanhi, nga naghatag ug “kagawasan, independensiya, abilidad sa paglihoklihok ug panag-ubanay.” Sa pagkatinuod, ang relasyon tali sa maong mga iro ug sa ilang mga agalon subsob nga makalilipayng tan-awon!

Susama usab ang situwasyon niadtong kinsa nabaldado sa ubang mga paagi ug kinsa adunay kauban nga iro. Ang usa ka iro nga gipanag-iya sa usa ka babaye nga kinahanglang mag-wheelchair gitudloan sa pagpunit sa iyang telepono ug pagtilap sa mga koreyo alang sa sulat! Ang laing iro mosanong sa 120 ka sugo, bisan sa pagkuha ug mga linata ug mga pakete gikan sa mga estante sa supermarket. Ang baldado nga tag-iya mogamit ug laser nga igtutudlo aron sa pagpaila sa mga palitonon nga iyang napili, ug ang iyang iro maoy mokuha niana alang kaniya.

Ang mga binuhi makabenepisyo usab sa mga tigulang. Ang usa ka beterinaryo miingon nga ang mga binuhi, lakip na ang mga iro, “naghatag ug katuyoan ug kahulogan sa kinabuhi sa panahon nga ang mga tigulang kasagarang nahilain gikan sa katilingban.” Ang The Toronto Star nagtaho: “Ang kauban nga mga mananap makapamenos sa kapit-os sa usa ka tawo, mas makapadiyutay sa pagbisita sa mga doktor ug makahatag pa gani ug mas dakong purohan nga mabuhi human sa pag-atake sa kasingkasing.”

Ang The New Encyclopædia Britannica naghimo niining makaiikag nga obserbasyon: “Ang pag-atiman ug mga binuhi naghatag ug kahigayonan sa pagtudlo  sa mga anak nga ang pribilehiyo nagdepende gayod sa responsibilidad ug naghatag usab ug kahigayonan sa pagtudlo bahin sa sekso. Ang proseso sa pagsanay sa dili madugay maobserbahan sa mga bata, nga sundan sa mga proseso sama sa pagsamkon ug sa lainlaing mga problema nga nalangkit sa pagpanganak ug pag-atiman sa anak.”

Pagkamaunongon Ngadto sa mga Binuhi

Ang talagsaong pagkamaunongon sa mga mananap sa pagkatinuod nagpahinabo sa pipila ka tawo sa pagbaton ug mas lig-ong gugma alang sa ilang mga binuhi kay sa mga membro sa pamilya. Sa mga kaso sa diborsiyo, ang katungod sa pag-atiman sa usa ka binuhi usahay ihatag ingong bahin sa danyos diha sa mga panagbangi bahin sa propiedad. Ug ang mga tawo naglista sa ilang mga binuhi diha sa ilang kataposang testamento ingong mga benepisyaryo sa dakong katigayonan.

Mao diay nga dagko kaayog ganansiya ang mga negosyo labot sa mga binuhi! Adunay mga libro ug mga magasin nga naghatag ug tambag bahin sa tanang problema may kalabotan sa mga binuhi. Kay nakaamgo nga ang ubang mga tag-iya andam nga mohatag ug maluhong mga butang alang sa ilang mga binuhi, ang mga negosyo nagtanyag sa bisan unsa nga gusto sa mga tag-iya.

Pananglitan, ang usa mahimong mangonsulta sa mga espesyalistang doktor nga motambal sa tanang matang sa balatian nga nag-apektar sa mga binuhi.  Adunay mga sikyatrista para sa mga binuhi nga moreseta ug tambal nga makasanta o makapamenos sa depresyon. Gawas pa, adunay mga abogado ug mga ahente sa insyurans maingon man mga serbisyo sa panghindik ug mga institusyon sa pagbansay alang sa mga binuhi. Gihimo ang mga serbisyo sa lubong alang sa mga binuhi. Ug adunay mga tanyag sa pag-clone sa mga binuhi​—nga siyempre mahal kaayo!

Klaro nga kaylap na ang pagmahal sa mga binuhi. Sa iyang librong The Animal Attraction, si Dra. Jonica Newby nanghinapos: “Sa dihang ang iro modagan paingon nato, nga magkitiwkitiw sa ikog niini ug motilap kanato nga daw ang atong pagpauli mao ang kinamaayohang butang nga nahitabo niini sa tibuok adlaw, morag makataronganon nga tawgon kanag ‘gugma.’” Segurado nga masabtan kon nganong daghang tag-iya ug binuhi ang matukmod sa pagbalos sa maong “gugma.”

Bisan pa niana, ang mga paningkamot sa pagtratar sa usa ka binuhi nga sama sa usa ka tawo mahimong adunay makadaot nga epekto. Kon buot hunahunaon, ang usa ka binuhi dili makatagbaw sa mga panginahanglan sa usa sa paagi nga mahimo sa mga tawo. Dugang pa, ang urbanisasyon sa mga iro​—sa ato pa, ang pagpasibo kanila sa mga palibot sa siyudad​—maghatag ug problema alang sa pipila ka binuhi ug sa ilang mga tag-iya. Susihon nato ang maong mga problema sa sunod nga artikulo.

[Hulagway sa panid 3]

Ang pagpaaghop sa ihalas nga mga mananap adunay hataas nga kasaysayan

[Credit Line]

A detail from The Great King of the Parthians Hunts With His Tame Panthers by Giovanni Stradanno: © Stapleton Collection/CORBIS

[Hulagway sa panid 4]

Ang Israelinhong mga magbalantay nagtratar sa mga nating karnero uban ang malumong pagbati

[Hulagway sa panid 5]

Ang mga binuhi makatabang sa mga baldado ug sa mga tigulang