Ang Atong Gidaot nga Yuta

SA 1805, ang gibantog nga mga eksplorador nga sila si Meriwether Lewis ug William Clark nakaabot sa Columbia River sa presenteng-adlaw nga Estado sa Washington, T.B.A. * Ang nakadani sa ilang pagtagad nga labaw pa sa suba mismo mao ang bagang duot sa mga salmon diha niini. “Halos dili matukib ang kadaghan niining mga isdaa,” sila nagsulat diha sa ilang inadlaw nga talaan. “Daghan kaayo ang nagpautaw-utaw ubay sa sulog, ug nangaanod sa baybayon, nga ang himoon na lang sa mga Indian mao ang pagpamunit, pagpikas, ug pagbulad niini diha sa mga bularanan.” Sa pagkatinuod, daghan kaayo ang mga salmon nga ang mga Indian nagbulad niini aron isugnod!

Karon lahi na kaayo ang kahimtang. “Nahibaloan sa mga siyentipiko sulod na sa kapig usa ka dekada nga ang mga isda mas paspas nga gipanguha gikan sa dagat kay sa gipaspason sa pagsanay niini,” nag-ingon ang usa ka taho sa Newsweek. Pananglitan, gibanabana nga sa Amihanang Atlantiko, 90 porsiyento sa populasyon sa mga salmon diha sa kinaiyanhong puloy-anan niini ang nahanaw.

Apan dili lang isda ang nagkadiyutay. Ang kinaiyanhong mga kahinguhaan, sama sa fossil fuel (karbon, aseite, o gas), minerales, ug mga produkto sa kalasangan, paspas nga gigamit. Ang World Wildlife Fund nagtaho nga 30 porsiyento sa kinaiyanhong mga kahinguhaan sa yuta ang nahanaw sukad sa 1970 hangtod sa 1995. Ang pagpanguha sa mga kahinguhaan sa yuta subsob nga adunay makaayo ug makadaot nga epekto, tungod kay ang mga paagi nga gigamit makadaot sa kinaiyanhong mga puloy-anan.

Ang ubang mga tawo mihinapos nga tungod kay ang mga tawo ra man ang nakaingon ning maong mga problema, makasulbad ra sila niini. Ang usa ka pananglitan mao nga sa di pa dugayng katuigan ang polusyon sa hangin mius-os na diha sa daghang industriyalisadong mga siyudad. Ang mao bang mga bidlisiw sa paglaom nagkahulogan nga makontrolar na sa mga tawo ang kahimtang?

[Footnote]

[Picture Credit Line sa panid 3]

© Kevin Schafer/CORBIS