Kamchatka​—Maanindot nga Dapit sa Rusya nga Nahimutang sa Pasipiko

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA RUSYA

KAPIN sa tulo ka gatos ka tuig kanhi, ang Ruso nga mga eksplorador nga milawig pasidlakan latas sa Asia sulagmang nahidangat sa bukiron nga lawis nga naglugway pahabagatan ngadto sa Dagat sa Pasipiko. Kini nga lawis nag-ulang sa Dagat sa Okhotsk ug sa Bering Sea. Kining yuta nga natago ang katahom, nga mas dako lang ug diyutay sa Italya, wala pa madiskobrehi sa ubang mga tawo.

Halos samag latitude sa British Isles, ang Kamchatka bugnaw ug klima. Ang mga tingtugnaw dili grabe ka tugnaw duol sa baybay, apan ang ubang mga dapit sa interyor magniyebe ug kapin sa 20 piye ug moabot usahay ug mga 40 piye! Sa ting-init, ang lawis kanunayng matabonag yamog sa dagat nga mapadpad sa kusog nga hangin. Kay ulanon man ang Kamchatka, ang bolkanikong yuta nakapatubog lunhawng mga tanom nga berry, mga sagbot nga sama ka taas sa tawo, ug matahom nga ihalas nga mga bulak, sama sa rosas nga nailhang rayna sa kabalilihan.

Ang ikatulong bahin sa lawis gipanuboan ug Stone, o Erman, nga matang sa mga kahoyng birch nga ang mga punoan ug mga sanga niini nangyungyong  ug nanglubag tungod sa kusog nga hangin ug sa kusog nga pag-ulan ug niyebe. Manggibuhion ug hinay motubo, kining matanga sa kahoyng birch lig-on kaayo, ug ang ilang mga gamot kusog nga motapot nga tungod niini ang kahoy motubo bisan asa—bisan sa mga pangpang! Kini mangudlot sa Hunyo bisag may mga niyebe pa, ug modalag sa Agosto, nga nagtimaan nga duol na ang tingtugnaw.

Mga Bolkan, Geyser, ug Init nga mga Tubod

Ang Kamchatka nga dunay duolan sa 30 ka aktibong mga bolkan, nahimutang sa Ring of Fire, nga usa ka sangkad kaayong luna diha sa mga utlanan sa Dagat Pasipiko diin kusog ang mga pag-uyog sa yuta. Gihubit nga “hingpit, matahom kaayong pagkapormang bukid,” ang bolkang Klyuchevskaya may gihabogon nga 15,584 piye ibabaw sa lebel sa dagat, nga naghimo niini nga labing aktibong bolkan sa Eurasia. Sukad sa 1697—ang tuig nga mitaak ang Ruso nga mga eksplorador sa unang higayon sa Kamchatka—kapin sa 600 ka pagbuto na ang narekord dinhi.

Sa 1975/76, ang mga pagbuto diha sa mga fissure vent sa Tolbachik nakapabuga ug kalayo nga kapin sa 8,000 piye ang gihabogon! Nagkilat diha sa mga abo nga panganod. Kay walay hunong ang mga pagbuto sa halos usa ka tuig ug tunga, upat ka bag-ong bukid nga mga bolkan ang mitungha. Ang mga lanaw ug mga suba nangawagtang, ug ang tibuok lasang naugdaw sa init nga abo. Ang kabanikanhan nahimong desyerto.

Maayo na lang kay ang kadaghanang pagbuto nahitabo sa lugar nga layo sa mga tawo, ug pipila lang ang namatay. Apan ang mga bisita kinahanglang mag-amping, ilabina kon moadto sa Valley of Death, nga nahimutang sa tiilan sa bolkang Kichpinych. Kon walay hangin, ug ilabina sa panahon nga nagakatunaw na ang niyebe, ang makahilong mga gas mag-ipon diha sa walog, nga makamatay sa ihalas nga mga mananap. Sa usa ka higayon, nagpasad sa walog ang mga patayng lawas sa napulo ka oso ug ubay-ubayng gagmayng mga mananap.

Ang dakong baba sa bolkan nga gitawag ug Uzon caldera dunay mga kawa-kawa sa nagbukal-bukal nga lapok ug nag-aso-aso nga mga lanawng bolkan nga punog buhi nga mga lumot-lumot nga nagkalidadis ang kolor. Nianang dapita nahimutang usab ang Valley of Geysers nga nadiskobrehan sa 1941. Ang ubang mga geyser magpabuga ug nag-aso-asong tubig matag dos ngadto sa tres minutos, ug ang uban, matag pipila ka adlaw. Ang mga bisita mosakay ug mga helikopter sa pagtan-aw niining katingalahan kaayong mga dapit, nga nahimutang mga 180 kilometros sa amihanan sa siyudad sa Petropavlovsk-Kamchatskiy. Apan, ang gidaghanon  sa mga bisita gilimitehan aron ang kalikopan dili madaot. Tungod niana, unom ka lugar sa Kamchatka gipreserbar ingong mga World Heritage Site.

Ang Kamchatka daghag init nga mga tubod, diin ang kadaghanan niini, sa 30- ngadto sa 40-grado-Celsius nga kainiton, nakapatagbaw sa mga bisita ug nakahatag ug diyutayng alibyo sa dugay matapos, bugnaw kaayong mga bulan sa tingtugnaw. Ang hinungaw nga kainit gikan niini gigamit usab sa pagpatunghag koryente. Gani, ang unang planta sa koryente sa Rusya nga gikan sa init nga mga tubod gitukod diha niini nga lawis.

Mga Oso, Salmon, ug mga Agila

Duna gihapoy duolan sa 10,000 ka brawon nga mga oso sa Kamchatka. Ang ilang kasagarang timbang  maoy 150 ngadto sa 200 kilos, apan sila makatubo ug halos tulo ka pilo pa nianang gidak-ona kon dili patyon. Sa mga sugilanon sa katigulangan sa nitibong mga Itelmen, ang oso ila konong igsoon, ug ilang gitahod kining mga mananapa. Natapos ang ilang pagkamanagsoon sa dihang may mga pusil na. Ang mga tigpanalipod sa kinaiyahan nabalaka nga basig mapuo kini.

Ang mga oso dili gustong magpaduol ug tawo ug busa panagsa rang makit-an. Apan sa Hunyo, sa dihang ang salmon mosugod na sa pagpangitlog diha sa mga suba, ang mga oso magpanon sa pagkaon sa isda, ug ang usa ka oso makahurot ug duha ka dosenang salmon! Nganong dakog kaon ang oso? Sa ting-init, ang mga oso kinahanglang magpatambok nga igong ikasustiner nila sa panahon nga nihit ang pagkaon ug sa tugnawng mga bulan sa tingtugnaw, nga ilang ipalabay sa pagkatulog diha sa mga lungag-lungag aron mapreserbar ang kusog.

Laing mananap nga gusto kaayog salmon mao ang Steller’s sea eagle, nga usa ka talagsaong langgam nga ang sukod sa bukhad nga pako moabot ug kutob 2.5 metros. Kasagaran itom ang kolor niini, nga dunay pat-akpat-ak nga puti diha sa abaga ug ibyos ang puti nga ikog. Kini nga mga agila nga duolan na lang sa 5,000 karon ug nagkadiyutay, makita lamang niining dapita sa kalibotan, ug usahay, sa mga isla sa Aleutian ug Pribilof sa Alaska. Balik-balikon ug gamit sa mga langgam ang ilang mga salag, ilang mentinahon ug sigehan kinig dugang. Ang usa ka salag nakaabot ug tres metros ang diyametro ug mibug-at pag-ayo nga tungod niini nasip-ak ang kahoyng birch nga nahimutangan niini!

Ang mga Molupyo sa Kamchatka

Ang mga molupyo karon sa Kamchatka kasagaran mga Ruso, apan libolibo pang mga nitibo ang nagpuyo dinhi, ang kinadak-ang grupo mao ang mga Koryak, nga nagpuyo sa amihanan. Lakip sa ubang mga grupo mao ang mga Chukchi ug Itelmen, nga ang matag usa dunay kaugalingong pinulongan. Ang kadaghanan sa mga molupyo sa Kamchatka nanimuyo sa Petropavlovsk-Kamchatskiy, ang sentro sa pamunoan. Wala kaayoy namuyo diha sa nahibiling bahin sa lawis, ug ang kadaghanan sa mga baryo sa baybay ug sa suba maabot lamang pinaagig barko o ayroplano.

Ang pangisda ug pagpanguhag lambay mao ang pangunang panginabuhian. Ang higanteng mga lambay sa Kamchatka popular kaayo. May sukod nga 1.7 metros gikan sa usa ka tumoy sa kuyamoy ngadto sa pikas tumoy, kini makadani sa mata ug mabulokon nga tan-awon diha sa mga lamesa sa paninda.

Sukad sa 1989, ang mga Saksi ni Jehova nag-adtoan na sa Kamchatka nga naghimog lahi nga matang sa pagpangisda. Ingong “mga mangingisda ug mga tawo,” sila naghatod ug maayong balita sa Gingharian sa Diyos sa mga tawo sa nahilit nga Kamchatka. (Mateo 4:19; 24:14) Ang uban misanong, ug karon sila nagtabang sa uban pa sa pagkabatog kahibalo ug sa pagsimba sa Maglalalang, si Jehova nga Diyos, imbes sa iyang kalalangan. Tungod niini, daghang tawo niining dapita nakagawas na sa kahadlok sa daotang mga espiritu. (Santiago 4:7) Sila nakakat-on usab bahin sa umaabot nga panahon sa dihang ang tibuok yuta, nga nahinloan na sa tanang daotan ug sa mga mamumuhat ug daotan, “mapuno sa kahibalo kang Jehova ingon sa katubigan nga nagtabon sa dagat mismo.”—Isaias 11:9.

[Kahon/Mga hulagway sa panid 18]

USA KA KAHIBULONGANG BABA SA BOLKAN

Ang Uzon caldera, nga baba sa usa ka karaang bolkan, maoy 10 kilometros ang diyametro. Ang titip nga mga pangpang niini “puno sa tanang butang nga nakahatag ug kabantog sa Kamchatka,” nagkanayon ang usa ka reperensiyang basahon. Ang baba sa bolkan daghan ug tubod sa init ug bugnawng tubig, mga kawa-kawa sa nagbukal-bukal nga lapok, mga bungdo nga lapok, tin-awng mga linaw nga punog mga isda ug mga swan, ug abundang mga tanom.

Ang librong Miracles of Kamchatka Land nag-ingon nga “halos walay laing dapit sa Yuta” diin ang tinghunlak mubo ra ug hilabihan ka tahom. Ang nayelong yuta nga purpurag kolor molahi gikan sa dalag ug bulawag kolor nga mga dahon sa kahoyng birch, samtang ang nagkatag nga nagbukal-bukal nga lapok nga nagpabuga ug mga haligi sa puting alisngaw molahi sa dagtom nga pagkaasul nga kalangitan. Sa sayo nga kabuntagon, ang lasang magtinagingting sa nagakalarag nga milyon-milyong dahon nga naputos sa pinong mga niyebe, nga nagpahibalo nga nagsingabot na ang tingtugnaw.

[Kahon sa panid 19]

MAKAMATAYNG LINAW!

Sa 1996 usa ka bolkan nga gituohang dili na aktibo mibuto ilalom sa Karymsky Lake, nga nakapatungha ug 30-piye nga mga balod nga nakabanlas sa mga lasang sa palibot. Sa pipila ka minutos nahimong asidiko kaayo ang linaw nga dili na makasuportar ug kinabuhi. Bisan pa niana, walay patayng mga mananap ang nakit-an duol sa linaw, bisan pa sa pag-ulan ug mga abo sa bolkan ug sa mga balod nga mibanlas sa tampi sa linaw, miingon ang tigdukiduking si Andrew Logan. “Sa wala pa kini mobuto,” siya miingon, “milyon-milyong isda (ilabina ang salmon ug trout) nabuhi sa Karymsky Lake. Human sa pagbuto, walay nagtikaw-tikawng kinabuhi diha sa linaw.” Apan, mahimong adunay pipila ka isda nga wala mamatay. Ang mga siyentipiko nagtuo nga usa ka matang sa pasidaang signal—tingali kemikal nga kausaban sa tubig—nakapaalarma sa mga isda, nga tungod niana sila milagiw sa duol nga Karymsky River.

[Mapa sa panid 16]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

RUSYA

KAMCHATKA