Nganong Mahadlok Man Kita nga Mamatay?

“Ang kamatayon makahadlok sa ngatanan; kay kini na ang kataposan.”​—Aristotle.

SIYA gilantaw sa iyang mga kaila nga relihiyosa ug debotado. Giisip pa gani siya sa uban ingong “haligi sa simbahan.” Sumala pa sa gitudlo kaniya, ang kamatayon dili maoy kataposan sa tanan kondili maoy pultahan padulong sa laing kalibotan. Apan sa dihang hapit na siyang mamatay, nahadlok kaayo siya. Gihasol sa pagduhaduha, gipangutana niining babayhana ang usa ka magtatambag sa iyang simbahan, “Daghan kaayo [ug patuotuo kon unsay mahitabo sa tawo inigkamatay]; hain man niini ang husto?”

Halos tanang relihiyon nagtuo nga ang tawo magpadayon sa paglungtad, o molungtad pag-usab, sa dihang mamatay. Hain man gayoy tinuod niini? Daghang tawo dili motuo nga dunay kinabuhi sa laing kalibotan. Unsay imong hunahuna? Gitudloan ka ba nga ang tawo magpadayon sa pagkinabuhi inigkamatay? Motuo ka ba niini? Mahadlok ka bang mamatay?

Ang Kahadlok nga Matapos Ka Na

Sa milabayng mga tuig daghang libro ug mga report sa siyensiya ang naghisgot bahin sa kahadlok nga mamatay. Apan ang kadaghanang tawo dili gustong maghunahuna ug kamatayon. Pero kay mamatay man gyod kita, dili gayod kita makalikay sa paghunahuna bahin niini. Ang kinabuhi wala gayoy kasegurohan​—kapin sa mga 160,000 ka tawo ang mangamatay adlaw-adlaw! Ang tanang tawo mamatay, ug daghan ang nahadlok niini.

Matod pa sa mga eksperto, daghang matang ang pagkahadlok sa kamatayon. Apil niini mao ang kahadlok sa sakit nga pagabation, kahadlok bahin sa wala nimo mahibaloi, kahadlok nga mamatyan ug minahal sa kinabuhi, ug kahadlok sa dili maayong epekto sa kamatayon diha sa mga namatyan.

Ang kinalabwan niining tanan mao ang kahadlok nga mahanaw na sa bug-os. Bisag unsa pay relihiyon sa mga tawo, ang ideya nga ang kamatayon mao na ang bug-os nga kataposan sa kinabuhi makapalisang kanila. Ug ang siyensiya nakapasamot niini nga kahadlok, kay ikapatin-aw na man sa siyensiya ang kadaghanang pag-obra sa lawas sa tawo. Wala pay biologo, pisiko, o kemiko ang nakadiskobre diha sa atong lawas ug dili-makitang bahin nga magpabiling buhi bisag patay na ang lawas. Busa, daghang siyentipiko nag-ingon nga ang kamatayon maoy usa lamang ka proseso sa lawas sa tawo.

Nan, dili katingalahan nga ang mga tawo nga tingali sinserong nagtuo bahin sa kinabuhi sa  laing kalibotan sa pagkatinuod nangahadlok diay nga sila mahanaw sa bug-os inigkamatay. Makaiikag, si Haring Solomon misulat bahin sa kamatayon ingong kataposan, nga tingali makalilisang para sa uban.

“Abog”​—Ang Kataposang Dulnganan?

Diha sa basahon sa Ecclesiastes, nga gisulat 3,000 ka tuig na ang milabay, si Solomon misulat: “Ang mga buhi nahibalo nga sila mamatay, apan ang mga patay walay nahibaloan nga bisan unsa, sila walay mapaabot nga ganti, tungod kay sila nakalimtan na sa bug-os. Ang ilang gugma ug ang ilang pagdumot ug ang ilang kasina mawala na.” Siya midugang: “Buhata ang buot mong himoon taman sa imong maarangan kay walay paghago, ni hunahuna, ni kahibalo, ni kaalam didto sa dapit sa mga patay nga imong pagaadtoan.”​—Ecclesiastes 9:5, 6, 10, The Bible in Basic English.

Si Solomon gidasig sa pag-ingon nga “managsama ug dangatan ang mga tawo ug mga mananap. Kon mamatay ang tawo, mamatay usab ang mananap . . . Ang tawo dili labaw sa mananap . . . Ang tanan mangadto sa usa lamang ka dapit, ang tanan gikan sa abog, ug ang tanan mobalik usab sa pagkaabog.”​—Ecclesiastes 3:19, 20, The Bible in Basic English.

Bisag si Haring Solomon ang misulat sa mga pulong sa ibabaw, kini inspirado sa Diyos ug kini bahin sa iyang sinulat nga Pulong, ang Bibliya. Kini ug ang uban pang mga teksto sa Bibliya, wala magpamatuod sa pagtuo sa kadaghanan nga dunay bahin sa atong lawas nga magpabiling buhi sa dihang kita mamatay. (Genesis 2:7; 3:19; Ezequiel 18:4) Kon mao, ang Diyos nagtudlo ba kanato nga ang “abog,” o pagkahanaw sa bug-os, mao na gayod ang kataposang dulnganan sa tanang tawo? Dili gayod!

Ang Bibliya wala magtudlo nga dunay bahin sa lawas sa tawo nga magpabiling buhi inigkamatay. Apan kini naghatag ug seguradong paglaom sa nangamatay. Ipatin-aw sa sunod nga artikulo ang rason kon nganong dili ka angayng mahadlok nga ang kamatayon mao na ang bug-os nga kataposan sa kinabuhi sa tawo.

[Kahon sa panid 3]

DILI KALIKAYANG KAAWAY

Ang kamatayon gitawag nga kaaway sa tawo. Tinuod kini nga kaaway, ug ang pamatuod niini dayag kaayo sa atong palibot. Gibanabana nga mga 59 milyones ka tawo ang mangamatay matag tuig​—2 ka tawo matag segundo. Matikdi kining gidaghanon sa mangamatay.

◼ Usa ka tawo mamatay sa gubat matag 102 segundos.

◼ Usa ka tawo mapatay matag 61 segundos.

◼ Usa ka tawo maghikog matag 39 segundos.

◼ Usa ka tawo mamatay sa aksidente sa trapiko matag 26 segundos.

◼ Usa ka tawo mamatay sa gutom matag tulo ka segundos.

◼ Usa ka bata nga wala pay singko anyos mamatay matag tulo ka segundos.

[Kahon sa panid 4]

WALAY KAPUSLANANG PANUKIDUKI

Sa Nobyembre 9, 1949, si James Kidd, usa ka 70-anyos nga minero ug tumbaga, nawala sa kabukiran sa Arizona, U.S.A. Paglabay sa daghang tuig, human siya gideklarar nga patay na, ang iyang testamento nga sinulat sa lapis nadiskobrehan, lakip sa iyang kuwarta ug aksiyones nga balor ug libo-libong dolyares. Siya nanugon diha sa iyang testamento nga ang iyang kuwarta gamiton sa pagpanukiduki sa “pagpangitag pamatuod pinaagig siyensiya nga dunay kalag ang tawo nga mobulag sa lawas inigkamatay.”

Wala madugay, kapin sa 100 ka nangangkong mga tigdukiduki ug siyentipiko ang mihangyo sa maong pondo. Dihay mga bulan nga nagsige ug bista ug libolibo ang nangangkon nga dunay dili-makitang kalag. Sa kataposan, gihatag sa huwes ang pondo ngadto sa duha ka iladong mga organisasyon nga nagapanukiduki. Paglabay sa kapin sa 50 ka tuig, kini nga mga tigdukiduki wala gihapon makakitag “pamatuod pinaagig siyensiya nga dunay kalag ang tawo nga mobulag sa lawas inigkamatay.”