Mga Kikokiko Bida sa Opera

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA AUSTRIA

“MAKALINGAW ang musika, apan mas makalingaw ang pamaagi sa pagpalihok sa mga kikokiko. Nahimo sa mga kikokiko bisan ang mga lihok nga wala pa gayod [nako] makita sukad sa bisan unsang pasundayag sa mga kikokiko!”

Pasundayag ba para sa mga bata ang gitumong sa misulti? Dili. Motuo kag sa dili, kini maoy maikagong komento sa usa ka babaye nga mitan-awg pasundayag sa opera. Diin man gipasundayag kining linain nga opera? Didto sa talagsaon kaayong teatro sa Salzburg, Austria, ang siyudad nga natawhan sa iladong tigkomposog musika nga si Mozart.

Apan nakadungog ka na ba sukad ug mga kahoyng kikokiko nga mga duha ngadto sa tulo ka piye ang gitas-on nga magpasundayag diha sa opera? Ang mga kikokiko sa Salzburg Marionette Theatre mao ang mga tigpasundayag niini. Kon magsugod na ganig sayaw ang mga kikokiko, ila gayong malamat ang mga tumatan-aw, nga morag madala sa laing kalibotan​—kalibotan sa pantasya ug sa maanindot nga musika.

Nalamat sa Pasundayag

Sa pagtugtog sa pangbukas nga musika ug sa pag-isa sa telon, ang mga tumatan-aw mahingangha sa ilang makita. Mga kahoyng kikokiko  ba gayod kanang naglakaw-lakaw sa entablado ug nangompas sa kamot nga konohay nagkanta? Ug unsa man kanang mga lambo sa ibabaw sa ulo sa mga kikokiko? Tingali ang ubang mga tumatan-aw mawad-ag gana, nga makaingon, ‘Naunsa man na, klaro kaayo ang mga lambo!’ Ang nakaapan pa, wala pa gayoy orkestra ug mga musikero. Bati ang opera kon walay orkestra nga moduyog. Tingali ang mga hinan-awg opera, sa kalagot, makaingon, ‘Bale pong batia!’ Apan yuna pa! Sa hinayhinay ang hunahuna sa mga tumatan-aw mausab.

Sila mabihag na sa mga kikokiko. Dili sila makamatikod nga nalamat na diay sila niini. Ang mga lambo nga maoy nagpalihok sa mga kikokiko dili na mamatikdan. Ang mga tumatan-aw malingaw dili lang sa pasundayag kondili sa tagsaong ideya usab nga ang mga kikokiko maoy gihimong bida diha sa gamayng teatro. Sa ngadto-ngadto ang mga tumatan-aw malimot nga sila nagtan-aw diay ug walay kinabuhing mga kikokiko. Oo, ang mga kikokiko may tagsaong abilidad sa paglingaw bisan sa mga tumatan-aw nga sa primero wala ganahi, nga magdala kanila ngadto sa gamayng kalibotan sa mga kikokiko.

Sa Entablado ug sa Likod sa Entablado

Ang kinisaw sa likod sa entablado sama ka makalingaw sa pasundayag diha sa entablado. Ang tinuod nga mga artista mao kadtong tigpalihok sa mga kikokiko sa likod sa entablado​—o sa aktuwal, sa ibabaw sa entablado—​diin palihokon nila ang mga kikokiko samtang nagbarog sa tulotaytayan. Dihang palihokon na ang mga kikokiko, kini sila moawit, mohilak, magkombate, o moyukbo​—nga sama gayod sa ginahimo sa tinuod nga mga mag-aawit sa opera.

Ang The New York Times miingon kon nganong makalingaw kaayo kini: “Sa likod sa entablado, ang mga tawo makadalag bisan unsang karakter sa bisan unsang edad, lalaki man o babaye; usa ray ilang gikinahanglan: talagsaong abilidad.” Ug talagsaon gayod ang abilidad sa mga tigpalihok sa mga kikokiko sa Salzburg sa paghatag ug kinabuhi sa mga kikokiko.

 Mga Kikokiko Imbes Walay Kinabuhing mga Rebulto

Ang Salzburg Marionette Theatre popular kaayo kapin na sa 90 ka tuig​—sukad pa sa 1913, sa dihang gipasundayag dinhi ang usa sa mga opera ni Mozart sa unang higayon. Ang nag-organisar niini nga kompaniya sa opera mao si Anton Aicher, nga usa ka eskultor. Si Aicher nagtuon sa Munich ug dayon naghimog mga kikokiko nga sa talagsaong paagi makalihok nga morag buhi nga mga tawo. Sa ngadto-ngadto siya nakamatikod nga mas malingaw siya sa paggama ug sa pagpalihok sa mga kikokiko kay sa pagkulit ug walay kinabuhing mga rebulto sa simbahan.

Wala madugay, ang mga membro sa pamilya ni Aicher nalinga niining matanga sa kalingawan. Sila maikagong mitabang sa pagtahig mga besti sa mga kikokiko ug ang ilang tingog usab ang madungog nga mag-awit ug magsulti. Nabantog sila busa nagdugang sila ug laing mga pasundayag. Ug gikan sa 1927 padayon, nagpasundayag sila sa ubang mga nasod. Karon duna nay regular nga pasundayag sa mga kikokiko diha sa daghang nasod, sama sa Japan ug Amerika. Ang mga tawo sa lainlaing mga kultura malingaw sa pasundayag sa mga kikokiko.

Gusto Ka ba Niining Matanga sa Kalingawan?

Ang opera gihubit ingong “usa ka musikal nga drama diin awiton sa mga mag-aawit ang ilang linya nga dinuyogan ug mga instrumento.” (The Concise Oxford Dictionary of Music) Ang mga linya nga giawit diha sa opera gibase sa mga sugilanon, kasaysayan, mga asoy sa Bibliya, ug hinanduraw nga estorya. Ang mga sugilanon mahimong makasubo, kataw-anan, o bahin sa gugma. Ang mga pasundayag sa mga kikokiko diha sa teatro maoy sa pinulongang Aleman o Italyano. Busa, maayong basahon una nimo ang hubad sa sumaryo niini aron malingaw ka sa pasundayag.

Unsa may basehan sa usa ka Kristohanon kon angay ba siyang motan-aw sa usa ka opera? Mag-agad ba ang iyang desisyon sa pagkapopular sa mga mag-aawit? Sa kanindot sa musika? O sa estorya?

Siyempre, sama sa tanang matang sa kalingawan, ang labing maayong basehanan sa usa ka Kristohanon kon angay ba siyang maminaw o motan-aw ug opera mao ang pagtandi sa sumaryo sa opera ngadto sa sukdanan nga gipahayag ni apostol Pablo: “Sa kataposan, mga igsoon, bisan unsang butang matuod, bisan unsang butang nga maugdang, bisan unsang butang matarong, bisan unsang butang maputli, bisan unsang butang hiligugmaon, bisan unsang butang dungganon, kon aduna may pagkahamili ug kon aduna may butang nga dalayegon, magpadayon sa pagpalandong niining mga butanga.”​—Filipos 4:8.

[Mapa sa panid 8]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

AUSTRIA

VIENNA

Salzburg

[Hulagway sa panid 8]

Mga kikokiko nga andam nang magpasundayag sa lainlaing opera

[Hulagway sa panid 9]

Ang Salzburg Marionette Theatre

[Hulagway sa panid 10]

Si Anton Aicher, ang nag-organisar sa kompaniya

[Credit Line]

By courtesy of the Salzburg Marionette Theatre

[Picture Credit Line sa panid 8]

All photos on pages 8 and 9: By courtesy of the Salzburg Marionette Theatre