Mga Batan-on Nangutana

Unsay Akong Buhaton Kon Naghikog ang Akong Igsoon?

Nahugno si Karen sa dihang gipahibalo siya sa iyang papa sa nahitabo. “Wala na si Sheila.” Migakos siya sa iyang papa. Dili sila makatuo sa nahitabo. Ang manghod ni Karen naghikog. a

SA DIHANG mamatay ang usa ka batan-on, ang sagad nga hupayon sa uban mao ang mga ginikanan. Ilang pangutan-on ang mga igsoon sa namatay, “Komosta na si mama ug papa nimo?” apan lagmit malimot sila sa pagpangutana, “Komosta na ka?” Kini nagpakita nga sagad dili matagad ang pagbati sa mga igsoon sa namatay.

Sumala sa mga panukiduki, ang mga bata maguol pag-ayo sa kamatayon sa ilang igsoon. Si Dra. P. Gill White nag-ingon diha sa iyang libro nga Sibling Grief​—Healing After the Death of a Sister or Brother nga kon ang usa ka bata mamatyan ug igsoon, “maapektohan pag-ayo ang [iyang] panglawas, paggawi, pag-eskuyla, pagtamod sa kaugalingon, ug pagtubo.”

Ang dagko na nga mga igsoon apektado usab. Si Karen, nga gihisgotan sa ibabaw, 22 anyos na sa dihang naghikog ang iyang manghod nga si Sheila. Apan may mga higayon nga daw dili niya maantos ang iyang gibating kaguol. “Di ko makaingon nga mas nag-antos ko kay sa akong mga ginikanan,” matod pa niya, “apan mas nalisdan ko sa pagsagubang sa kaguol kay kanila.”

Namatyan ka ba usab ug igsoon sama kang Karen? Kon mao, lagmit mibati ka sama kang salmistang David, kinsa misulat: “Nalibog ako, natikuko ako sa hilabihan gayod; naglakaw ako sa tibuok adlaw nga masulub-on.” (Salmo 38:6) Sa unsang paagi nimo masagubang ang imong kaguol?

“Kon Unta . . .”

Lagmit mibati kang sad-an sa paghikog sa imong igsoon. Basin naghunahuna ka, ‘Kon gihimo lang unta nako ang angay nakong buhaton, buhi pa unta siya.’ Mao usab kanay anaa sa hunahuna ni Chris, nga 21 anyos na sa dihang naghikog ang iyang 18 anyos nga igsoong lalaki. “Akoy ulahing kaestorya sa akong igsoon, busa angay unta nga namatikdan nako nga duna siya’y problema,” matod pa niya. “Ako naghunahuna nga kon maayo lang unta ko niya, basin motug-an siya sa iyang problema nako.”

 Misamot pa ang kaguol ni Chris tungod kay wala silay maayong relasyon sa iyang igsoon. “Diha sa sulat nga iyang gibilin, siya miingon nga dili kono ko maayong igsoon,” matod pa ni Chris nga naghuot ang dughan. “Bisag nahibalo ko nga dala lang to sa iyang emosyon, di gyod kalikayan nga tulisokon ko sa akong konsensiya.” Kasagaran, ang maong pagbati mosamot pa sa dihang mahinumdom ang usa nga naglalis sila sa iyang igsoon sa wala pa kini mamatay. Si Dra. White nga gikutlo ganina, miingon sa Pagmata!: “Daghang batan-on nga namatyag igsoon miingon kanako nga gitulisok gihapon sila sa ilang konsensiya bisag milabay na ang pipila ka bulan o tuig.”

Kon ingon niana ang imong gibati, pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Aduna bay tawo nga bug-os nga makapugong sa kon unsay buhaton sa uban?’ Si Karen miingon, “Ang pag-antos nga gustong taposon sa usa ka tawo​—ug ang mangilngig nga paagi nga iyang gitapos kana—​dili nimo kapugngan.”

Apan unsay imong buhaton kon dili gyod nimo malimtan ang masakit nga mga pulong nga imong nasulti sa imong igsoon? Ang Bibliya makatabang kanimo sa paglantaw sa mga butang sa hustong paagi. Kini nag-ingon: “Kitang tanan mangapandol sa makadaghan. Kon adunay dili mapandol sa pulong, siya usa ka tawong hingpit.” (Santiago 3:2; Salmo 130:3) Sa pagkatinuod, mosamot ang imong kaguol kon magsige kag hunahuna nga nakasulti kag sakit nga mga pulong o nakabuhat kag dili maayo sa imong igsoon. Tinuod makaguol kana, apan hinumdomi nga dili ikaw ang hinungdan sa iyang kamatayon. b

Pagsagubang sa Kaguol

Ang mga tawo lainlaig paagi sa pagbangotan. Ang pipila mohilak bisag daghang tawo, ug dili kana sayop. Ang Bibliya nag-ingon nga si David ‘mihilak sa hilabihan gayod’ sa dihang namatay ang iyang anak nga lalaki nga si Amnon. (2 Samuel 13:36) Si Jesus “mihilak” usab sa dihang nakita niya nga nanghilak ang uban tungod sa pagkamatay sa iyang higala nga si Lazaro.​—Juan 11:33-35.

Sa laing bahin, ang uban dili dayon makahilak​—ilabina kon kalit nga nahitabo ang kamatayon. “Nakalitan ko sa panghitabo,” nahinumdom si Karen. “Taudtaod pod kong morag wala sa kaugalingon.” Komon kana nga reaksiyon kon maghikog ang igsoon sa usa. “Ang paghikog lisod dawaton,” miingon si Dra. White sa Pagmata!, “ug kinahanglang dawaton ang kamatuoran aron masagubang ang kaguol. Ang pipila ka psychotherapist mangitag paagi nga ang pamilya sa namatay makahilak ug magbangotan bisag dili pa sila andam. Nakalitan pa sila sa panghitabo.”

Dangtag pipila ka panahon una nimo madawat ang pagkamatay sa imong igsoon, ug hisabtan kana tungod kay kalit ang maong kamatayon. Si Chris nag-ingon nga tungod sa pagkamatay sa iyang igsoon, ang ilang pamilya maglisod na sa pagsulbad bisan sa ginagmayng mga problema.” Aron masagubang nimo ang imong kaguol, sulayi ang mosunod:

 ◼ Paglista ug makahupay nga mga teksto sa Bibliya, ug basaha kana labing menos kausa sa usa ka adlaw.​—Salmo 94:19.

◼ Pakigsulti sa usa ka tawo nga nakasabot sa imong gibati. Kon imo kanang ipahungaw, lagmit mahupayan ka sa imong kaguol.​—Proverbio 17:17.

◼ Palandonga ang saad sa Bibliya bahin sa pagkabanhaw.​—Juan 5:28, 29.

Lagmit makatabang usab kanimo kon imong isulat ang imong gibati diha sa usa ka notbok​—bisag sulod lang sa pipila ka panahon. Nganong dili nimo kana sulayan gamit ang kahon sa ubos?

Makasalig ka nga “ang Diyos mas labaw kay sa atong mga kasingkasing ug nahibalo sa tanang butang.” (1 Juan 3:20) Siya mas nahibalo kay ni bisan kinsa sa mga hinungdan sa pag-antos sa imong igsoon. Siya usab nakaila kanimo​—labaw pa kay sa pagkaila nimo sa imong kaugalingon. (Salmo 139:1-3) Busa, ikaw makasalig nga siya nakasabot sa imong kahimtang. Kon mobati ka nga daw nalumsan ka na sa kaguol, hinumdomi ang mga pulong sa Salmo 55:22: “Itugyan ang imong palas-anon kang Jehova, ug siya magasapnay kanimo. Dili gayod niya itugot nga matarog ang matarong.”

Kahupayan Alang Niadtong Nagbangotan

Alang sa dugang impormasyon kon sa unsang paagi masagubang ang kamatayon sa usa ka minahal, tan-awa ang brosyur nga Sa Dihang ang Imong Minahal Mamatay, nga gipatik sa mga Saksi ni Jehova.

Ang ubang mga artikulo gikan sa seryeng “Mga Batan-on Nangutana” makita diha sa Web site nga www.watchtower.org/​ype

[Mga footnote]

MGA BUTANG NGA ANGAYNG PALANDONGON

◼ Kang kinsa ka makigsulti kon mobati kag grabeng kaguol?

◼ Sa unsang paagi makatabang ka sa usa ka batan-on nga nagbangotan?

[Kahon sa panid 20]

Ang pagsulat sa kon unsay anaa sa imong hunahuna dakog ikatabang aron imong masagubang ang grabeng kaguol. Busa, sulati ang mga blangko ug tubaga ang mga pangutana sa ubos.

◼ Tulo ka malipayong mga hitabo uban sa akong igsoon:

1 ․․․․․

2 ․․․․․

3 ․․․․․

◼ Kini ang gusto nakong isulti kon buhi pa unta ang akong igsoon:

․․․․․

◼ Unsay imong usulti sa usa ka bata nga nagbasol sa iyang kaugalingon tungod sa kamatayon sa iyang igsoon:

․․․․․

◼ Haing tekstoha sa ubos ang nakapahupay kanimo, ug ngano?

□ “Si Jehova haduol niadtong mga dugmok ug kasingkasing; ug siya magaluwas niadtong mga nahugno sa espiritu.”​—Salmo 34:18.

□ “Wala niya tamaya ni dumti ang kasakitan sa sinakit; ug wala niya itago ang iyang nawong gikan kaniya ug sa dihang siya mituaw kaniya aron sa pagpakitabang siya namati.”​—Salmo 22:24.

□ ‘Ang takna nagsingabot nga ang tanan nga anaa sa handomanang mga lubnganan makadungog sa tingog [ni Jesus] ug manggula.’​—Juan 5:28, 29.