Eksakto Gayod ang Lokasyon sa Yuta

MAHIMONG ikakomparar ang nahimutangan sa atong planeta sa adres sa atong balay. Sagad ang adres sa atong balay dunay ngalan sa atong nasod, siyudad, ug karsada. Sa susama, ang “nasod” sa planetang Yuta mao ang galaksiyang Milky Way, ang “siyudad” mao ang sistema solar​—ang adlaw ug mga planeta niini—​ug ang “karsada” mao ang orbito sulod sa sistema solar. Tungod sa mga kauswagan sa astronomiya ug pisika, ang mga siyentipiko daghag nakat-onang mga bentaha sa atong gamayng luna diha sa halapad kaayong uniberso.

Una sa tanan, ang atong “siyudad,” ang atong sistema solar, maoy bahin sa Milky Way nga gitawag sa daghang siyentipiko ug galactic habitable zone o kapuy-ang luna diha sa galaksiya. Kini nga luna maoy mga 28,000 ka light year gikan sa sentro sa galaksiya ug dunay igong gidaghanon sa kemikal nga mga elemento nga gikinahanglan aron mabuhi diha niana ang may kinabuhing mga linalang. Kon malayo-layo, kini nga mga elemento nihit na kaayo; kon maduol-duol pod, kining dapita sa galaksiya peligroso kaayo kay daghan kaayo diha ug makamatayng radyasyon ug uban pang mga butang. “Kita nagpuyo sa kinamaayohang luna,” nag-ingon ang magasing Scientific American.

Ang Kinamaayohang “Karsada”

Ang “karsada” o orbito sa yuta mao ang “kinamaayohan” diha sa atong “siyudad” nga sistema solar. Nahimutang duolan sa 150 milyones kilometros gikan sa adlaw, kini nga orbito anaa diha sa gitawag sa mga siyentipiko ug circumstellar habitable zone o luna palibot sa usa ka bituon nga mahimong kapuy-an, diin ang kinabuhi dili moyelo ni maprito. Dugang pa, ang orbito sa yuta halos lingin, busa ang atong distansiya gikan sa adlaw halos walay kausaban sa tibuok tuig.

Sa laing bahin, ang adlaw maoy usa ka hingpit nga “planta sa koryente.” Kini walay kausaban, hustog gidak-on, ug nagapabuga ug hustong gidaghanon sa enerhiya. Tukma gayod nga gitawag kinig “usa ka espesyal kaayo nga bituon.”

Ang Kinamaayohang Silingan

Kon papilion ka kon kinsay imong gustong “isilingan” sa planetang yuta, pilia ang bulan kay wala nay makalabaw pa niini. Ang diyametro niini maoy kapin lang sa un-kuwarto sa gidak-on sa yuta. Busa kon ikomparar sa ubang mga bulan sa atong sistema solar, ang atong Yuta dako-dako ug bulan. Apan kini dili sulagma lang nga nahitabo.

Una sa tanan, ang bulan maoy nakaingon sa pagtaob ug paghunas, nga dako kaayog bahin sa ekolohiya sa Yuta. Ang bulan makatabang usab aron ang pagtuyok sa Yuta dili mokalit lag kusog o mokalit lag hinay. Kon dili pa maayo ang pagkadisenyo sa bulan, ang atong planeta mokaliring samag kasing, ug tingali magkabuang ug tuyok! Ang moresulta nga kausaban  sa klima, pagtaob ug paghunas, ug uban pa makahatag ug dakong kadaot.

Eksakto Gayod ang Paghirig ug Pagtuyok sa Yuta

Ang paghirig sa Yuta nga 23.5 grado maoy nakapabalanse sa temperatura, nakapahinabog tinuig nga yugto sa tingpamulak, ting-init, tinghunlak, ug tingtugnaw, ug sa lainlaing klima sa ubang kayutaan. “Ang paghirig sa atong planeta ‘igo ra gayod,’” nag-ingon ang librong Rare Earth​—Why Complex Life Is Uncommon in the Universe.

Dugang pa, tungod sa pagbiyo sa Yuta ang gitas-on sa adlaw ug gabii igo ra gayod. Kon dugay-dugay pa ang yugto sa pagbiyo, ang bahin sa Yuta nga bantang sa adlaw mapaig samtang ang katunga mayelo. Ug kon mas mubo ang oras sa usa ka adlaw, bisag pipila lang ka oras, ang kusog nga pagbiyo sa Yuta mopahinabog kusog kaayong hangin ug ubang makadaot nga mga epekto.

Oo, ang tanan sa atong planeta​—gikan sa “adres” ngadto sa gikusgon sa pagbiyo niini ug ngadto sa silingan niini nga bulan—​nagpamatuod sa makinaadmanong disenyo sa usa ka maalamong Maglalalang. a Ang pisiko nga si Paul Davies miingon: “Bisan ang mga siyentipiko nga dili motuo ug Diyos nahingangha gayod sa gidak-on, sa kahalangdon, sa kaharmonya, sa katahom, ug sa maayo kaayong pagkagama niini nga uniberso.”

Kining maayo kaayong pagkagama nga uniberso sulagma lang bang mitungha, o kini ba nagpakita nga may katuyoan ang pagkagama niini? Palandonga kini nga mga pangutana samtang magbasa ka sa sunod nga artikulo, nga naghisgot bahin sa duha ka katingalahang mga salipod nga nanalipod sa kinabuhi dinhi sa Yuta batok sa mga kadaot nga naggikan sa wanang.

[Footnote]

[Kahon sa panid 5]

MAS KUSOG KA PA BA KAY SA BALA?

Sa matapos kag basa niini, ikaw nakapanaw nag libo-libong kilometros nga wala gani ka makamatikod! Tagda kini.

Ang kalinginon sa Yuta maoy 40,000 kilometros ug kini mobiyo libot sa adlaw kas-a kada 24 oras. Busa ang mga dapit duol sa ekwetor nagtuyok ug duolan sa 1,600 kilometros matag oras. (Siyempre, ang sentro sa kinaibabwan ug kinaubsang mga dapit sa Yuta urok nga nagtuyok.)

Ang Yuta nagabiyo libot sa adlaw ug 30 kilometros matag segundo, samtang ang sistema solar nagpanaw libot sa Milky Way sa makapahinganghang 249 kilometros matag segundo. Ang bala, kon itandi, nagpanaw nga walay dos kilometros matag segundo.

[Picture Credit Line sa panid 4]

Milky Way: NASA/​JPL/​Caltech

[Picture Credit Line sa panid 5]

Earth: Based on NASA/​Visible Earth imagery