Pagpihig ug Diskriminasyon—Kon Unsay Hinungdan

“Ang tanang tawo gipanganak nga may kagawasan ug patas ug dignidad ug mga katungod. Sila gihatagag katakos sa pagpangatarongan ug konsensiya ug angayng magtinagdanay sa usag usa ingong managsoon.”—Artikulo 1 sa Tibuok-Kalibotang Deklarasyon sa Tawhanong mga Katungod.

BISAN pag maayog intensiyon kana nga deklarasyon, daghan gihapong tawo ang naapektohan sa pagpihig ug diskriminasyon. Kining makapasubo nga kamatuoran nagpakita nga kita dili lang nagkinabuhi na sa malisod nga panahon kondili nagpakita usab kini sa pagkadili-hingpit sa tawo. (Salmo 51:5) Bisan pa niana, may paglaom pa ang kahimtang. Tingali dili gayod nato mawala ang diskriminasyon nga atong makita, apan makahimo kita sa pagluka niini gikan sa atong kaugalingon.

Ang unang lakang mao ang pagdawat nga kitang tanan mahimong magmapihigon sa uban. Ang librong Understanding Prejudice and Discrimination nag-ingon: “Tingali ang importanteng nakat-onan sa pagpanukiduki bahin sa pagpihig mao kini: (1) tanang may katakos sa paghunahuna ug pagsulti makaugmad ug pagpihig, (2) nagkinahanglag paningkamot ug kahibalo aron mamenos-menosan ang pagpihig, ug (3) kon may hustong motibo, mabuntog ang pagpihig.”

Ang edukasyon giingon nga hinungdanon kaayo sa pagbuntog sa pagpihig. Pananglitan, ang tawong edukado makakita sa hinungdan sa pagpihig, makasusi sa iyang kaugalingong tinamdan sa balanseng paagi, ug makatabang kaniya sa pag-atubang sa pagpihig kon siya mabiktima niini.

Pagtugkad sa Hinungdan sa Pagpihig

Tungod sa pagpihig, tuison sa mga tawo ang kamatuoran, dili sila modawat ug katarongan nga sukwahi sa ilang opinyon, ug saypon nilag sabot ang mga butang. Tingali nagsugod ang pagpihig sa daw maayo, apan sayop nga mga prinsipyo sa pamilya, o kaha nasugdan kini sa mga tawo nga naghatag ug sayop nga mga ideya bahin sa ubang mga rasa o kultura. Ang pagpihig mapukaw usab tungod sa nasyonalismo ug bakak nga mga doktrina sa relihiyon. Ug mahimong tungod usab kini sa garbo. Samtang imong pamalandongon ang mosunod nga mga punto ug ang nalangkit nga mga prinsipyo sa Bibliya, susiha ang imong tinamdan ug tan-awa kon aduna ka bay kinahanglang usbon.

Mga higala. Ang mga tawo sa kinaiyanhon mahigalaon, ug maayo kini. Gani ang Bibliya nag-ingon nga “ang nagalain sa iyang kaugalingon mangita sa iyang hakog nga tinguha” ug dili pa gani modawat ug mapuslanong kaalam. (Proverbio  18:1) Apan angay kitang magmaalamon sa pagpili sa atong mga higala kay dako kaayo silag impluwensiya kanato. Busa ang maalamong mga ginikanan interesado gayod kon kinsay mga higala sa ilang mga anak. Gipakita sa mga pagtuon nga ang mga bata nga tres anyos ug edad mahimo nang magmapihigon, nga ilang makuha gikan sa mga tinamdan, sinultihan, ug linihokan sa uban. Siyempre, maningkamot gayod ang mga ginikanan sa paghatag ug maayong impluwensiya sa ilang mga anak, kay ang ilang impluwensiya dako kaayog tabang sa pag-umol sa mga prinsipyo nga subayon sa bata.

◼ Unsay giingon sa Bibliya? “Bansaya ang bata subay sa dalan nga alang kaniya; bisan kon siya matigulang na dili siya motipas gikan niana.” (Proverbio 22:6) “Siya nga nagalakaw uban sa mga tawong maalamon mahimong maalamon, apan siya nga may pakiglabot sa mga hungog mahisugamak sa kadaot.” (Proverbio 13:20) Kon ginikanan ka, pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Ako bang gimatuto ang akong mga anak diha sa matuod ug matarong nga dalan sumala sa panglantaw sa Diyos? Ang ako bang mga higala makahatag ug maayong impluwensiya kanako? Maayo ba akong impluwensiya sa uban?’—Proverbio 2:1-9.

Nasyonalismo. Gihubit sa usa ka diksiyonaryo ang nasyonalismo ingong “pagbati nga nagtuboy sa usa ka nasod nga labaw sa uban ug naghatag ug importansiya sa kultura ug intereses niini kay sa ubang mga nasod.” Si Ivo Duchacek, propesor sa political science, miingon diha sa iyang librong Conflict and Cooperation Among Nations: “Tungod sa nasyonalismo ang mga tawo nagkontrahay. Busa ang mga tawo nag-isip sa ilang kaugalingon nga sila mga Amerikano, Ruso, Insek, taga-Ehipto, o taga-Peru, ug wala nila isipa ang uban ingong indibiduwal.” Ang kanhing sekretaryo heneral sa UN miingon: “Daghan kaayo ang mga problema nga atong giatubang karon tungod sa o ingong resulta sa sayop nga tinamdan—nga ang pipila niini halos nakaimpluwensiya kanato nga wala tuyoa. Lakip niini mao ang dili makataronganong pagmahal sa kaugalingong nasod, husto man kini o sayop.”

◼ Unsay giingon sa Bibliya? “Gihigugma pag-ayo sa Diyos ang kalibotan nga gihatag niya ang iyang bugtong nga Anak, aron nga ang tanan nga magpasundayag ug pagtuo kaniya dili malaglag kondili makabaton ug kinabuhing walay kataposan.” (Juan 3:16) “Ang Diyos dili mapihigon, apan sa matag nasod ang tawo nga mahadlok kaniya ug magabuhat sa pagkamatarong dalawaton kaniya.” (Buhat 10:34, 35) Pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Kon ang gugma sa Diyos dili mapihigon—nga nagdawat sa tanang tawo sa tanang nasod, lakip kanako—dili ba ako angayng maningkamot sa pagsundog sa Diyos, ilabina kay ako nag-angkon nga nagsimba kaniya?’

Rasismo. Ang mga mapihigon sa rasa nagtuo “nga ang rasa maoy hinungdan nga managlahi ang kinaiya o abilidad sa matag tawo ug ang usa ka partikular nga rasa labaw kay sa uban,” matod sa usa ka diksiyonaryo. Apan sumala sa The World Book Encyclopedia, ang mga tigdukiduki “wala makakaplag ug bisan unsang siyentipikanhong basehanan nga may usa ka rasa nga labaw kay sa uban.” Ang grabeng inhustisya nga nahitabo tungod sa rasismo, sama sa paghikaw sa mga tawo sa katungod sa ilang mga isigkatawo, maoy masakit nga kamatuoran nga ang rasismo gipasukad sa kabakakan.

◼ Unsay giingon sa Bibliya? “Ang kamatuoran magpagawas kaninyo.” (Juan 8:32) “Gihimo [sa Diyos] gikan sa usa ka tawo ang tanang nasod sa katawhan.” (Buhat 17:26) “Ang pagtan-aw sa  tawo dili sama sa pagtan-aw sa Diyos, tungod kay ang tawo nagatan-aw sa makita sa iyang mga mata; apan alang kang Jehova, siya nagatan-aw sa kasingkasing.” (1 Samuel 16:7) Pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Ako bang gilantaw ang tanang tawo sama sa paglantaw sa Diyos kanila? Naningkamot ba ako sa pagsusi sa uban kon kinsa gayod sila—tingali kadtong lahig rasa o kultura—pinaagi sa pagpakigsuod kanila?’ Kon mas mailhan natog maayo ang mga tawo, mawala ang atong sayop nga panghunahuna bahin kanila.

Relihiyon. Ang librong The Nature of Prejudice nag-ingon: “Dili gayod kalikayan ang pagdumot kon gamiton sa mga tawo ang ilang relihiyon sa pagpakamatarong [sa ilang hinakog nga mga tingusbawan] ug sa ilang pagmahal sa ilang tribo. Busa ang relihiyon ug ang pagpihig nag-ubanay.” Apan makapahibulong, matod pa sa mao ra gihapong libro, nga daghang relihiyosong mga tawo “daw mausab gikan sa pagkadiyosnon ngadto sa pagkamapihigon.” Ang mga pamatuod niini mao kanang mga simbahan nga para lang sa mga parehog rasa, pagdumot ug kapintasan tali sa relihiyosong mga grupo, ug mga buhat sa terorismo sa ngalan sa relihiyon.

◼ Unsay giingon sa Bibliya? “Ang kaalam nga gikan sa itaas [sa Diyos] maoy . . . makigdaiton, makataronganon, . . . dili mapihigpihigon.” (Santiago 3:17) “Ang matuod nga mga magsisimba magasimba sa Amahan uban sa espiritu ug sa kamatuoran.” (Juan 4:23) ‘Higugmaa ang inyong mga kaaway ug iampo kadtong nagalutos kaninyo.’ (Mateo 5:44) Pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Gipasundayag ba sa akong relihiyon ang tinuod nga gugma ngadto sa tanan, bisan niadtong buot mosakit kanako? Dawaton ba sa akong relihiyon ang tanang matang sa tawo, bisag unsa pay ilang nasod, rasa, dato man o kabos?’

Garbo. Tungod sa garbo o sobrang pagtamod sa kaugalingon o pagkamapahitas-on, ang tawo mahimong mapihigon. Pananglitan, tungod sa garbo mahimong mobati siyang labaw kay sa uban o magtamay sa uban nga kulag edukasyon o kabos. Kini nga tinamdan tingali makaimpluwensiya usab kaniya sa pagtuo sa mga propaganda nga nagtuboy sa iyang nasod o tribo. Ang malimbongong mga tigpropaganda, sama sa Nazi nga diktador nga si Adolf Hitler, tinuyong nagpukaw ug paghigugma sa nasod ug garbo sa rasa aron makuha ang simpatiya sa mga tawo ug sa pagdaot niadtong dili sama nilag rasa o talamayon.

◼ Unsay giingon sa Bibliya? “Ang tagsatagsa nga garboso sa kasingkasing maoy dulumtanan kang Jehova.” (Proverbio 16:5) ‘Ayaw pagbuhat ug bisan unsa tungod sa pagkamatigion o tungod sa pagpaimportante sa kaugalingon, kondili uban sa pagpaubos sa hunahuna nga magaisip nga ang uban labaw kay kaninyo.’ (Filipos 2:3) Pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Malipay ba akong makadungog ug makapabukad sa atay nga mga komento bahin sa akong nasod o tribo o mga pagpanaway sa ubang tawo? Masina ba ako sa mga abilidad sa uban nga wala nako, o malipay ba ako sa ilang mga katakos?’

Oo, may maayong katarongan nga ang Bibliya nagpasidaan: “Labaw sa tanan nga pagabantayan, ampingi ang imong kasingkasing, kay niana nagagikan ang mga tuboran sa kinabuhi.” (Proverbio 4:23) Busa isipa nga bililhon gayod ang imong kasingkasing, ug ayaw tugoti nga kini madaot! Pun-a hinuon kini ug kaalam nga gikan sa Diyos. Ug niana lamang nga ‘ang katakos sa panghunahuna ug ang katakos sa pag-ila magapanalipod ug magaluwas kanimo gikan sa daotang dalan, gikan sa tawo nga nagasulti ug hiwi nga mga butang.’—Proverbio 2:10-12.

Apan unsay imong mahimo kon ikaw biktima sa pagpihig o diskriminasyon? Kini ang hisgotan sa sunod artikulo.

[Blurb sa panid 6]

Kon mas mailhan natog maayo ang mga tawo, mawala ang atong sayop nga panghunahuna bahin kanila