Gidisenyo o Basta na Lang Mitungha?

Niadtong 1802, ang Ingles nga klerigo ug teologo nga si William Paley mipatin-aw sa iyang mga katarongan kon nganong nagtuo siya nga adunay usa ka Maglalalang. Miingon siya nga kon pananglit maglakaw siya diha sa usa ka awaaw nga dapit ug makakitag usa ka bato, makaingon siya nga tua didto ang maong bato tungod sa mga panghitabo sa kinaiyahan. Apan kon pananglit relo ang iyang makita, siya dili gayod makaingon niana. Ngano man? Kay klaro kaayo nga ang relo gituyo paggama ug nga kini adunay katuyoan.

ANG mga ideya ni Paley dakog impluwensiya sa Ingles nga biologo ug ebolusyonista nga si Charles Darwin. Apan sa ulahi, gipasiugda ni Darwin nga ang paglungtad sa buhing mga butang maoy tungod sa proseso nga gitawag niya ug natural selection, diin ang espisye nga daling makapasibo sa nag-usab-usab nga mga panghitabo sa kinaiyahan mabuhi ug mosanay. Nagtuo ang daghang tawo nga ang teoriya ni Darwin sa ebolusyon maoy lig-ong tubag batok sa mga argumento nga dunay tigdisenyo.

Sukad pa sa panahon ni Paley ug Darwin, daghan na ang nasulat bahin sa maong nagkasumpaki nga mga ideya. Ang mga argumento bahin sa ideya nga adunay tigdisenyo ug sa ideya bahin sa natural selection padayong gihimo nga mas tin-aw, detalyado, ug nunot sa  panahon. Kining duha ka ideya dakog impluwensiya sa panglantaw sa tawo bahin sa uniberso, kon kini ba may katuyoan o wala. Ug ang imong panglantaw bahin niini dako usab ug impluwensiya sa imong panglantaw sa kinabuhi, kon kini ba may katuyoan o wala. Ngano man?

Mga Resulta sa Teoriya ni Darwin

Tungod kay daghang sinserong tawo ang nagtuo sa teoriya ni Darwin, sila miingon nga ang kinabuhi walay katuyoan. Kon ang uniberso ug ang tanang butang nga anaa niini naporma lag iya tungod sa pagsagol-sagol sa mga elemento human sa usa ka dakong pagbuto o sa gituohan nga teoriya sa big bang, nan ang kinabuhi wala gayoy katuyoan. Ang usa ka biologo nga nakadaog ug premyong Nobel nga si anhing Jacques Monod miingon: “Nahibalo na ang tawo nga siya nag-inusara sa dako kaayong uniberso diin siya mitungha nga sulagma. Wala ipadayag kon unsay iyang dulnganan ug obligasyon.”

Mao usab kanay opinyon sa propesor sa kemistriya sa Oxford nga si Peter William Atkins, kinsa miingon: “Kahibulongan ug makapahingangha ang katahom niining talagsaon kaayong uniberso. Apan kini wala gayoy katuyoan.”

Dili tanang siyentista ang mouyon sa maong punto-de bista ug sila may lig-ong mga katarongan kon ngano.

Pagkaharmonya Diha sa Uniberso—Ebidensiya ba nga Kini Gidisenyo?

Sa dihang ang daghang tigdukiduki mosusi sa mga balaod sa kinaiyahan, sila makaingon gayod nga ang uniberso may katuyoan. Pananglitan, mahingangha sila sa mga puwersa nga nagpalihok sa uniberso. Dayag nga ang mga balaod luyo nianang mga puwersaha nagkaharmonya ug pinaagi niana nahimong posible ang paglungtad sa kinabuhi diha sa uniberso. “Bisag gamay lang kaayo ang usbon sa maong mga balaod, wala nay kinabuhi nga magpabilin,” matod sa siyentistang si Paul Davies, nga nagtuon bahin sa uniberso. Pananglitan, kon ang proton nga mas gaan kay sa neutron mobug-at lag gamay, ang tanang proton mahimong neutron. Unsay epekto niana? “Kon wala ang proton ug ang enerhiya niini, dili maporma ang mga atomo,” matod ni Davies.

Ang puwersa nga elektromagnetiko mobitad sa electron ngadto sa proton aron maporma ang mga molekula. Kon hinay ang maong puwersa, dili mabitad ang electron ug kini dili na makatuyok palibot sa nucleus o sa kinauyokan sa usa ka atomo, ug walay molekulang maporma.  Apan kon kusog kaayo ang maong puwersa, ang mga electron motapot sa kinauyokan sa atomo. Sa maong kahimtang, walay mahitabong kemikal nga mga reaksiyon ug imposible nga molungtad ang kinabuhi.

Ang gamay kaayong kausaban sa elektromagnetiko nga puwersa makaapektar sa adlaw ug sa enerhiya niini nga makaabot sa atong yuta. Tungod sa maong gamay kaayong kausaban, lisod o imposible nga mahitabo ang proseso sa photosynthesis diha sa mga tanom. Busa ang kinabuhi sa yuta nagdepende sa eksaktong gikusgon sa elektromagnetiko nga puwersa. a

Ang librong Science & Christianity—Four Views adunay makaiikag nga ilustrasyon bahin sa kahinungdanon sa pagkabalanse sa mga puwersa ug mga elemento diha sa uniberso. Gipahanduraw sa tagsulat ang iyang mga magbabasa bahin sa usa ka eksplorador nga misulod sa “usa ka lawak diin mahimong kontrolahon ang tibuok uniberso.” Didto, siya nakakitag daghang lisoanan nga mahimong i-adjust, ug iyang nasayran nga kinahanglang eksakto ang pagka-adjust sa maong mga lisoanan aron maposible ang kinabuhi. Ang usa ka lisoanan maoy alang sa gikusgon sa puwersa sa grabidad, ang usa maoy alang sa gikusgon sa elektromagnetiko nga puwersa, ang lain maoy alang sa proporsiyon sa gibug-aton sa neutron ug sa proton, ug dihay uban pang mga lisoanan. Namatikdan sa eksplorador nga ang maong mga lisoanan mahimong i-adjust sumala sa iyang gusto. Human sa makuti nga kalkulasyon, iyang nasabtan nga bisan ug i-adjust lag gamay ang usa sa mga lisoanan, mausab ang estruktura sa uniberso ug wala nay kinabuhi nga molungtad. Apan iyang nakita nga ang matag lisoanan eksakto  na kaayo ug dili na kinahanglang i-adjust, maoy hinungdan nga nagpadayon sa paglungtad ang uniberso ug ang buhing mga butang diha niana. Unsay nakat-onan sa eksplorador sa iyang naobserbahan?

Ang astronomo nga si George Greenstein nag-ingon: “Kon atong timbang-timbangon ang tanang ebidensiya, makaingon kita nga adunay nagdisenyo sa uniberso. Dili kaha ang maong siyentipikanhong mga ebidensiya maoy pamatuod nga adunay Maglalalang?”

Sa imong hunahuna, unsa gayod kahay hinungdan sa kaharmonya nga atong makita diha sa uniberso? Kini ba gidisenyo o basta na lang mitungha?

‘Ang Importante Ania Kita Dinhi’

Buweno, ang mga ateyista o mga tawo nga dili motuog Diyos adunay mga argumento batok niana. Ang pipila mosalikway sa lig-ong ebidensiya sa pagkaharmonya diha sa kinaiyahan ug moingon: ‘Siyempre, ang atong uniberso mahimong puy-ag mga tawo. Kay kon dili pa, wala unta kita karon. Busa wala nay angayng lantugian pa. Ang importante ania kita dinhi.’ Kontento ka na ba sa maong pangatarongan?

Ang laing argumento mao nga madiskobrehan ra unya sa tawo kon unsa ang pormula nga nagpaposible nga eksakto kaayo ang mga balaod sa kinaiyahan ug tungod niana naglungtad ang uniberso. Ang uban moingon, ‘Ingon niana na man gyod na sukad pa sa una!’ Bisan pag tinuod kini nga argumento, kini dili gihapon makahatag ug makapatagbawng tubag kon nganong kita naglungtad. Sa laktod nga pagkasulti, sulagma lang ba nga ang uniberso naglungtad ug nga kapuy-ag buhing mga linalang?

Ang uban nagtuo sa teoriya nga adunay daghang uniberso aron pamatud-an nga ang disenyo ug kaharmonya sa uniberso maoy resulta sa kinaiyanhong mga proseso. Sumala niini nga teoriya, kita  nagpuyo sa usa niana nga mga uniberso—nga ang matag uniberso lainlaig kahimtang apan walay katuyoan ug basta na lang mitungha. Sumala sa maong argumento, kon daghan ang uniberso, sa ngadto-ngadto aduna gayoy usa niana nga kapuy-ag buhing mga linalang. Apan ang maong teoriya walay siyentipikanhong ebidensiya ug banabana lamang.

Ang biokemiko nga nakadaog ug premyong Nobel nga si Christian de Duve dili uyon sa maong teoriya. Siya miingon: “Sa akong opinyon, dili importante kon pila ka uniberso ang dili kapuy-ag buhing mga linalang. Ang atong kinabuhi ug pangisip maoy lig-ong pamatuod nga ang atong paglungtad may katuyoan. Bisan pa tingalig gipalibotan kitag trilyon-trilyong uniberso, lahi ra gyod ang atong uniberso, ug pamatuod kini nga aduna gayoy Tigdisenyo.”

Katakos sa Paggamit sa Atong Pangisip

Talagsaon gayod ang atong katakos sa paghunahunag mga teoriya bahin sa paglungtad sa uniberso. Apan kon ang uniberso mitungha nga sulagma ug walay katuyoan, nan ang maong katakos sulagma ra usab nga mitungha. Mouyon ka ba niana?

Ang utok sa tawo gibatbat ingong “labing katingalahan ug labing misteryoso sa tibuok uniberso.” Ang pisika ug kemistriya wala makahatag ug igong katin-awan kon nganong ang tawo may katakos sa paghunahuna ug sa pagpangitag katuyoan sa kinabuhi.

Busa, unsay mas makataronganon alang kanimo, ang pagtuo nga adunay nagdisenyo sa atong pangisip ug sa atong katakos sa paggamit niana, o basta na lamang kana mitungha?

Laing Katin-awan?

Tungod sa siyensiya daghan kitag nakat-onan bahin sa uniberso, sa kalibotan, ug sa buhing mga organismo. Apan samtang nagkadaghan ang nahibaloan sa uban bahin sa siyensiya, nalubog na hinuon ang ilang pagsabot sa hinungdan kon nganong kita naglungtad. Aw, ingon niana kon ebolusyon ang atong gituohan. Pero, kon ang magsusulat sa siyensiya nga si John Horgan ang pasultihon, para niya “maayo kaayong pagkadisenyo ang mga butang sa atong palibot, ug imposible gayod nga kana mitungha lang nga sulagma.” Ang pisiko nga si Freeman Dyson may susamang komento: “Sa nagkadaghan ang akong nakat-onan bahin sa uniberso ug sa estruktura niini, mas nakombinsir ako nga ang uniberso gidisenyo gayod aron kapuy-ag mga tawo.”

Tungod sa mga ebidensiya—pagkakuti sa kinaiyahan, kaharmonya ug disenyo sa uniberso, ug sa katakos sa tawo sa paggamit sa iyang pangisip—dili ba makataronganon ang pagtuo nga adunay usa ka Maglalalang? Kay kon dunay Maglalalang, siya lamang ang makatubag kon nganong mitungha ang kinabuhi ug kon kini ba may katuyoan—mga pangutana nga dili matubag sa siyensiya.

Ang tubag niining mga pangutanaha makita diha sa Bibliya o sa Balaang Kasulatan, kansang mga tagsulat gigiyahan sa Maglalalang. Nganong dili nimo sulayan pagsusi kon unsay gisulti sa Bibliya bahin niini?

[Footnote]

[Blurb sa panid 8]

Sulagma lang ba nga mitungha ang utok sa tawo?

[Kahon/Hulagway sa panid 6]

Nganong posible nga matun-an ang siyensiya?

Ang pagtuon sa siyensiya nahimong posible kay ang atong uniberso organisado kaayo. Naposible usab kini kay ang enerhiya ug ang uban pang mga butang diha sa uniberso sagad dili mag-usab-usab nga tungod niana kana makalkula. Busa namugna ang mga pormula sa matematika, pisika, kemistriya, ug uban pa. Kon dili tungod sa maong pagkaorganisado, dili posible nga matun-an ang siyensiya, walay teknolohiya, ug walay kinabuhi.

Busa ang mga pangutana motungha: Diin naggikan ang mga balaod sa kinaiyahan? Ug nganong organisado man kaayo kana? Daghan ang nagtuo nga dunay usa ka Maalamong Maglalalang nga maoy nagdisenyo niana. Unsay imong gituohan?

[Kahon/Mga hulagway sa panid 7]

Kini ba mitungha lag iya?

Ang mga molekula sa DNA (deoxyribonucleic acid) diha sa matag buhi nga selula adunay makuti ug detalyadong mga impormasyon nga gikinahanglan aron makatubo nga husto ang buhing mga linalang. Tinuod makuti ang DNA, apan mahimo kining itandi sa digital nga impormasyon nga gibutang diha sa DVD. Ang maong impormasyon mahimo nang tan-awon o paminawan. Sa susamang paagi, ang mga molekula sa DNA, nga ang porma samag naglubag nga mga hagdan, adunay mga impormasyon nga maoy pasikaranan sa tanang kinabuhi ug maoy hinungdan nga magkalahi ang buhing mga butang. Pananglitan, ang saging lahi sa batong, ang zebra lahi sa hulmigas, ug ang tawo lahi sa balyena.

Wala gayoy tawong moingon nga ang digital nga impormasyon sulagma lang nga mitungha diha sa DVD. Busa, makataronganon ba ang pag-ingon nga ang makuti kaayong impormasyon diha sa DNA mitungha lag iya?

[Picture Credit Line sa panid 6]

Sombrero Galaxy: NASA and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)