MATAG adlaw, ang tawo daghag higayon sa paghimog maayo alang sa uban. Apan ang kadaghanan morag kaugalingon ray gihunahuna. Kini nga kinaiya makita bisan asa—gikan sa walay ulaw nga pagpanikas ngadto sa haras-harason nga pagdrayb, gikan sa bastos nga sinultihan ngadto sa pagkadaling masuko.

Kini nga kinaiya makita pod diha sa daghang panimalay. Pananglitan, bulagan sa uban ang ilang kapikas kay sila nagtuo nga takos silang makabaton ug mas maayong kapikas. Gani ang ubang ginikanan dili makamatikod nga sila nagtudlo sa ilang mga anak ug ako-una nga kinaiya. Sa unsang paagi? Ilang patumanan sa gusto ang ilang mga anak, ug dili sila mohatag ug disiplina.

Sa kasukwahi, daghang ginikanan nagbansay sa ilang mga anak sa pag-una sa uban, ug kini daghag kaayohan. Ang mga bata nga mahunahunaon sa uban daling makakitag higala ug makaugmad ug lig-ong relasyon. Sila posibleng kontento usab. Ngano? Kay sumala pa sa Bibliya, “adunay labaw nga kalipay sa paghatag kay sa pagdawat.”—Buhat 20:35.

Kon ginikanan ka, unsay imong himoon aron matagamtam sa imong mga anak ang mga kaayohan sa pagkahimong buotan ug dili matakdan sa ako-una nga kinaiya? Tagda ang tulo ka sayop sa ginikanan nga makapaugmad ug ako-una nga kinaiya sa mga anak, ug sayra kon sa unsang paagi imo kining malikayan.

Ang problema. Ang mga tigdukiduki nakamatikod ug makatugaw nga tendensiya sa mga batan-on: Daghan kanila mosulod ug trabaho nga taas kaayog pagdahom nga sila angay hatagag pribilehiyo, bisag diyutay ra o walay gihimo para niana. Ang uban nagtuo nga sila angay i-promote dayon, bisag walay hanaw sa trabaho. Ang uban pod bilib kaayo sa kaugalingon mao nga nagtuo sila nga angay silang hatagag espesyal nga pagtagad—ug maguol kon dili ingon niana ang panglantaw sa mga tawo kanila.

Ang hinungdan. Usahay ang hinungdan niini nga problema mao ang pagkapadako sa usa ka tawo. Pananglitan, ang ubang ginikanan naimpluwensiyahan pag-ayo sa tinamdan nga nauso dili pa dugay nga angayng palamboon ang pagtamod sa kaugalingon. Ang mga prinsipyo niini morag makataronganon: Kon ang gamayng pagdayeg maayo alang sa bata, ang daghang pagdayeg mas maayo. Sa laing bahin, ang negatibong sulti o buhat makapahigawad kono sa bata. Ug kay uso na man karon ang pagpalambo sa pagtamod sa kaugalingon, kadtong dili mosunod sa uso isipong iresponsable nga ginikanan. Ang bata kono dili angayng pabation nga siya dili maayo.

Busa daghang ginikanan magsigeg dayeg sa ilang anak bisag ang bata walay gihimong dalayegon. Ang matag maayo nga mahimo ipasigarbo bisag unsa ka gamay; ang matag sayop, bisag unsa ka dako, ginapalabay. Kini nga mga ginikanan nagtuo man god nga modako ang pagtamod sa kaugalingon sa bata kon ang sayop ipalabay ug pulos pagdayeg ang ipadungog. Ang pagpabati sa bata nga maayo siya mas gipalabi imbes tudloan siyag buluhaton nga ikalipay niya.

Ang giingon sa Bibliya. Ang Bibliya nag-ingon nga maayo ang pagdayeg kon kini nahiangay. (Mateo 25:19-21) Apan ang pagdayeg sa bata sa pagpabati kaniya nga siya maayo makapaugmad kaniya ug sayop nga panglantaw sa kaugalingon. Ang Bibliya tukmang nag-ingon: “Kon ang usa naghunahuna nga siya mahinungdanon samtang siya walay pulos, siya naglimbong sa iyang kaugalingong hunahuna.” (Galacia 6:3) Husto ang tambag sa Bibliya ngadto sa mga ginikanan: “Disiplinaha gayod ang imong mga anak. Dili sila mamatay niana.” *—Proverbio 23:13, Contemporary English Version.

Ang imong mahimo. Disiplinaha ang imong anak kon gikinahanglan, ug dayega siya kon nahiangay. Ayaw pagdayeg aron lang mobati ang bata nga maayo siya, kay lagmit dili kana makahatag ug kaayohan. Ang librong Generation Me nag-ingon: “Mobati kag kompiyansa sa kaugalingon pinaagi sa pagkat-on ug pagpauswag sa imong mga katakos, dili tungod kay gisultihan ka nga maayo ka bisag wala kay hanaw.”

“Ayawg hunahunaa ang imong kaugalingon nga labaw kay sa nahiangay. Hinunoa, magmapaubsanon.”—Roma 12:3, Good News Translation

Ang problema. Daghang batan-on mosulod ug trabaho nga dili andam moatubang sa kalisod. Ang uban malain bisag sawayon lag gamay. Ang uban mamilig trabaho. Pananglitan, ang librong Escaping the Endless Adolescence ni Dr. Joseph Allen nag-asoy bahin sa usa ka batan-ong lalaki kinsa sa dihang giinterbiyo miingon: “Nahibalo ko nga makalaay usahay ang trabaho, ug dili ko gustong laayan.” Si Dr. Allen misulat: “Morag wala siya makasabot nga ang tanang trabaho usahay makalaay. Ngano god intawong nakaabot siyag 23 nga wala mahibalo niana?”

Ang hinungdan. Dili pa dugay, daghang ginikanan naaghat sa pagpanalipod sa ilang anak batok sa tanang matang sa kalisod. Dunay wala mapasahi nga exam ang imong anak nga babaye? Adtoa ang titser ug ipamugos nga hatagan ang imong anak ug taas nga grado. Ang imo bang anak nga lalaki gitiketan sa polis? Bayri ang multa. Nagkabulag sila sa iyang trato? Basola ang iyang trato.

Bisan tuod natural lang nga gusto nimong panalipdan ang imong anak, ang sobrang pagpanalipod kaniya masaypan niyag sabot—nga wala siyay tulubagon sa iyang gihimo. “Imbes makakat-on sila sa pagsagubang sa kasakit ug kahigawad, ug makakat-on ug leksiyon gikan niana,” nag-ingon ang librong Positive Discipline for Teenagers, “[kining] mga batan-ona managko nga makikaugalingon kaayo nga nagtuo nga ang mga tawo ug ang ilang ginikanan may obligasyon kanila.”

Ang giingon sa Bibliya. Bahin na sa kinabuhi ang kalisod. Gani ang Bibliya nag-ingon: “Ang daotang mga butang mahitabo sa tanan!” (Ecclesiastes 9:11, Easy-to-Read Version) Ug mahitabo usab kini sa mga tawong buotan. Pananglitan, ang Kristohanong apostol nga si Pablo nakasinati ug tanang matang sa kalisod panahon sa iyang pag-alagad. Apan kini nakatabang kaniya! Siya misulat: “Akong nakat-onan, bisan unsa man ang akong kahimtang, nga magmakontento . . . Nakat-onan ko ang sekreto kon unsaon pagkabusog ug kon unsaon pagkagutom, kon unsaon sa pagkinabuhi sa kadagaya ug kon unsaon sa pag-antos sa kawalad-on.”—Filipos 4:11, 12.

Ang imong mahimo. Depende sa kahamtong sa imong anak, paningkamot nga mapadapat kini nga prinsipyo sa Bibliya: “Ang matag usa magpas-an sa iyang kaugalingong lulan.” (Galacia 6:5, CEV) Kon ang imong anak matiketan sa polis, siyay pabayra sa multa gikan sa iyang alawans o suweldo. Kon ang imong anak dunay wala mapasahi nga exam, tingali makapaamgo kana niya nga kinahanglang magtuon siyag maayo. Kon ang imong anak gibulagan sa iyang trato, alam-alami siya—apan sa hustong panahon tabangi siya sa pagpamalandong sa mga pangutana sama sa, ‘Kini ba nga hitabo nakapaamgo nako nga duna diay koy angayng pauswagon?’ Ang mga batan-on nga maningkamot sa pagsulbad sa ilang mga problema molig-on ug makabatog kompiyansa—mga katakos nga dili nila makat-onan kon dunay magsigeg salbar nila.

“Pasulaya ang matag usa sa iyang kaugalingong binuhatan, ug niana siya may hinungdan sa pagsadya.”—Galacia 6:4

Ang problema. Sa usa ka surbi sa mga batan-on, 81 porsiyento miingon nga ang pangunang gipangagpas sa ilang katalirongan mao ang ‘pagkahimong dato,’ nga nagpili niini nga mas importante kay sa pagtabang sa uban. Apan ang pagpangagpas nga madato dili makahatag ug katagbawan. Sa pagkatinuod, ang panukiduki nagpakita nga dili malipayon ang mga tawo nga materyal nga mga butang ray gihunahuna. Sila mas daghag problema sa panglawas ug panghunahuna.

Ang hinungdan. May mga bata nga gipadako sa materyalistikong panimalay. “Buot sa ginikanan nga malipay ang ilang anak, ug ang anak gustong hatagag mga butang,” nag-ingon ang librong The Narcissism Epidemic. “Busa palitan siya sa iyang ginikanan. Ang bata malipay, pero ang iyang kalipay mahupas ra dayon. Unya gusto na pod niya nga hatagag dugang pa.”

Siyempre, pahimuslan sa kalibotan sa paanunsiyo kining gana sa mga tawo sa pagpamalit. Kini nakapasiugda ug tinamdan nga ‘Ayaw pagminantinil’ ug ‘Dili god ka basta-basta.’ Daghang batan-on naengganyo niini nga paanunsiyo ug karon nagkautang-utang ug nagkadipodipo ug bayad kay dili lagi gustong ‘magminantinil.’

Ang giingon sa Bibliya. Ang Bibliya nag-ingon nga importante ang kuwarta. (Ecclesiastes 7:12) Apan kini nagpasidaan usab nga “ang gugma sa salapi maoy gamot sa tanang matang sa makadaot nga mga butang.” Ug kini midugang: “Tungod sa pagpangab-ot niini nga gugma ang pipila . . . nagtusaktusak sa ilang kaugalingon sa daghang kasakitan.” (1 Timoteo 6:10) Ang Bibliya nagdasig kanato, dili sa pagpangagpas ug materyal nga bahandi, kondili sa pagkahimong kontento sa simpleng mga panginahanglan sa kinabuhi.—1 Timoteo 6:7, 8.

“Sila nga determinadong madato mangahulog sa tentasyon ug sa lit-ag ug sa daghang binuang ug makadaot nga mga tinguha.”

Ang imong mahimo. Ingong ginikanan, susiha ang imong tinamdan bahin sa kuwarta ug sa mga butang nga mapalit niini. Ayaw gastoha ang kuwarta sa butang nga wala nimo kinahanglana, ug itudlo kini nga prinsipyo sa imong mga anak. Ang librong The Narcissism Epidemic misugyot: “Mahimong estoryahan sa mga ginikanan ug mga anak ang bahin sa ‘Kanus-a maayong mamalit ug sale? Kanus-a nga dili maayong mamalit niini?’ ‘Pilay interes nga ipatong?’ ‘Kanus-a ka namalit tungod lang kay dunay nag-engganyo nimo sa pagpalit?’”

Ayaw gamita ang materyal nga mga butang ingong pangpalimot sa mga problema sa pamilya nga kinahanglang sulbaron. “Ang materyal nga mga butang dili gayod makasulbad sa problema,” miingon ang librong The Price of Privilege. “Ang mga problema angayng sulbaron pinaagig pagpamalandong, pagsabot, ug empatiya, dili pinaagig mga sapatos ug bag.”