PAGDUMDOM SA KAGAHAPON
Mga Mando nga Nakatunga sa mga Kontinente
HUMAN nakapauli si Christopher Columbus gikan sa iyang unang panaw sa kayutaan sa Amerika sa 1493, ang mga hari sa Espanya ug Portugal nag-ilogay sa paggahom sa negosyo ug sa pagkolonisar sa bag-ong nadiskobrehang kayutaan. Ang Espanya nagpakitabang sa papa nga si Alexander VI sa paghusay sa problema.
NATUNGA SA MGA HARI UG PAPA ANG MGA KONTINENTE
Ang Espanya, Portugal, ug ang mga papa nanag-iya na sa bag-ong nadiskobrehang kayutaan. Sa 1455, gihatag ni Papa Nicholas V ngadto sa Portugal ang katungod sa pagsuhid sa kayutaan ug kaislahan duol sa Dagat Atlantiko sa Aprika ug sa pagpanag-iya sa tanan nga ilang madiskobrehan didto. Sa 1479, sa Treaty of Alcáçovas, misugot si Afonso V sa Portugal ug ang iyang anak nga si Prince John sa paghatag sa teritoryo sa Canary Islands ngadto kang Ferdinand ug Isabella sa Espanya. Agig baylo, ang Espanya midawat nga ang mga Portuges na ang may bug-os nga katungod sa pagpangomersiyo sa Aprika ug pagmando sa Azores, Cape Verde Islands, ug Madeira. Paglabay ug duha ka tuig, gikompirmar ni Papa Sixtus IV kini nga tratado, nga espesipikong nag-ingon nga ang tanang kayutaan nga madiskobrehan sa habagatan ug sidlakan sa Canary Islands iya sa Portugal.
Apan si John, nga karon John II sa Portugal, miingon nga ang kayutaan nga nadiskobrehan ni Columbus iya sa Portugal. Ang Katsilang mga hari wala mosugot, busa miapelar sila sa bag-ong papa nga si Alexander VI, sa paghangyo sa katungod sa pagmando sa kayutaan nga nadiskobrehan ni Columbus ug sa paghimo sa mga tawo niini nga kayutaan ingong mga Kristiyano.
Sa usa lang ka pirma, natunga ni Papa Alexander VI ang mga kontinente
Agig tubag, si Alexander nagpakanaog ug tulo ka mando. Ang una, “pinaagi sa awtoridad sa Labing Gamhanang
Diyos,” naghatag sa bug-os nga katungod sa pagpanag-iya sa bag-ong mga teritoryo ngadto sa Espanya. Ang ikaduha naglatid ug amihanan-habagatan nga linya agig utlanan nga moabot ug 560 kilometros kasadpan sa Cape Verde Islands. Ang tanang kayutaan nga nadiskobrehan, o madiskobrehan, nga kasadpan niana nga utlanan, matod pa ni Alexander, iya sa Espanya. Sa usa lang ka pirma, natunga sa papa ang mga kontinente! Ang iyang ikatulong mando daw nakapadako hinuon sa teritoryo sa Espanya pasidlakan hangtod pa sa India. Siyempre, nasuko niini si King John, kansang mga sakop bag-o pa lang nakapanakop sa kayutaan sa kinatumyang bahin sa Aprika, nga nakapasangkad sa teritoryo sa Portuges hangtod sa Indian Ocean.USA KA BAG-ONG LINYA SA MAPA
Sanglit nasuko kang Alexander, * si John direktang nakigsabot kang Ferdinand ug Isabella. “Ang Katsilang hari ug rayna misugot kay nahadlok sa mapintas nga mga Portuges ug puliki usab sa pagpanakop ug kayutaan sa Amerika,” matod pa sa awtor nga si William Bernstein. Busa sa 1494, ang tratado nga gikuha ang ngalan gikan sa usa ka lungsod sa Espanya nga mao ang Tordesillas gipirmahan usab dinhi niining lugara.
Gidawat sa Treaty of Tordesillas ang gilatid nga amihanan-habagatan nga utlanan nga gihimo ni Alexander apan gipaabante pa niini ang utlanan ug 1,480 kilometros pakasadpan. Sumala sa tratado, ang tanang kayutaan sa Aprika ug Asia “iya” na sa Portugal; ang kayutaan sa Amerika iya na sa Espanya. Tungod niining pagpasangkad sa utlanan pakasadpan, ang teritoryo sa Portuges midako kay sila nakadiskobreg yuta nga sa ulahi gitawag ug Brazil.
Ang mga mando nga naghatag ug awtoridad sa Espanya ug Portugal sa pagpanag-iya ug pagdepensa sa bag-ong nadiskobrehang kayutaan nagpahinabog daghang panaggubat. Wala hatagig importansiya niini nga mga mando ang katungod sa mga tawong nagpuyo na niini nga kayutaan, nga tungod niana sila gisakop ug gipamentahaan, nga miresultag daghang tuig nga panaggubat tali sa mga nasod nga nag-ilogay sa teritoryo ug sa kagawasan sa paglawig sa kadagatan.
^ par. 9 Alang sa dugang impormasyon bahin niining gidungog nga korap nga papa, tan-awa ang artikulong “Si Alejandro VI—Ang Papa nga Dili Makalimtan sa Roma,” sa Ang Bantayanang Torre sa Hunyo 15, 2003, panid 26-29.