Nahibalo Ka Ba?

I-PLAY

Nahibalo Ka Ba?

Katuohan ba nga sa karaang panahon dunay magpugas ug bunglayon sa uma sa laing tawo?

Kining 1468 nga kopya sa Digest ni Emperador Justinian maoy usa sa daghang rekord nga naghatag ug detalye bahin sa legal nga mga isyu sa karaang panahon

SA MATEO 13:24-26, miingon si Jesus: “Ang gingharian sa mga langit nahisama sa usa ka tawong nagpugas ug maayong binhi sa iyang uma. Samtang ang mga tawo natulog, ang iyang kaaway miabot ug gisapawan pagpugas ug mga bunglayon ang mga trigo, ug mibiya. Sa dihang ang dahon migitib na ug nagpatunghag bunga, unya ang mga bunglayon nagpakita usab.” Gikuwestiyon sa lainlaing magsusulat kon katuohan ba gyod kining ilustrasyona, apan ang karaang Romanhong mga sinulat nagpakita nga kini tinuod.

“Ang pagpugas ug bunglayon sa uma sa tuyo nga manimalos . . . maoy usa ka krimen ilalom sa Romanhong balaod. Ang paghimo niana nga balaod nagpakita nga ang maong buhat sagad mahitabo,” miingon ang usa ka diksiyonaryo sa Bibliya. Ang batid sa balaod nga si Alastair Kerr nagpatin-aw nga niadtong 533 C.E., si Emperador Justinian sa Roma nagpatik sa iyang Digest, usa ka sumaryo sa Romanhong balaod ug mga kinutlo gikan sa mga hurado panahon sa klasikal nga yugto sa balaod (mga 100-250 C.E.). Sumala niining basahona (Digest, 9.2.27.14), ang eksperto sa balaod nga si Ulpian naghisgot sa usa ka kaso nga gihusay ni Celsus, usa ka Romanong lider sa ikaduhang siglo. Gipugsan ug bunglayon ang uma sa laing tawo, ug ingong resulta, nadaot ang iyang mga tanom. Ang Digest naghisgot sa legal nga mga solusyon nga puwedeng himoon sa tag-iya, o sa saop, aron mabayran sa nakasala ang danyos.

Kay nahitabo sa Imperyo sa Roma ang maong tinuyong pagpangdaot sa propidad, kini nagpakita nga katuohan ang ilustrasyon ni Jesus.

Unsa ka dako ang kagawasan nga gihatag sa Roma ngadto sa Hudiyong mga awtoridad sa Judea niadtong unang siglo?

NIANANG panahona, ang Judea gimandoan sa mga Romano, nga girepresentahan sa usa ka gobernador nga may kaugalingong kasundalohan. Ang iyang pangunang buluhaton mao ang pagpangolektag buhis para sa Roma ug ang pagpatunhay sa kalinaw ug kahusay. Ang mga Romano maoy nangunay sa pagsumpo sa krimen ug pagsilot niadtong nagpahinabog kagubot. Gawas niana, sagad isalig nila sa lokal nga mga lider ang adlaw-adlawng pagdumala sa probinsiya.

Sesyon sa Hudiyohanong Sanhedrin

Ang Sanhedrin nagsilbing korte suprema ug konseho sa mga Hudiyo nga nagpatuman sa Hudiyohanong balaod. Dihay ubos nga mga korte sa tibuok Judea. Kadaghanan sa sibil ug kriminal nga mga kaso lagmit giatiman sa maong mga korte nga walay pagpangilabot sa Romanong mga magmamando. Apan, usa sa mga limitasyon nianang Hudiyohanong mga korte nalangkit sa pagpahamtang ug silot nga kamatayon sa mga kriminal—katungod nga sagad iya lamang sa mga Romano. Ang usa ka eksepsiyon niana mao kadtong paghusay ug pagpabato sa mga membro sa Sanhedrin kang Esteban hangtod kini namatay.—Buh. 6:8-15; 7:54-60.

Busa, ang Hudiyohanong Sanhedrin may dakong awtoridad. Bisan pa niana, “ang kinadak-ang limitasyon niini,” matod sa usa ka eskolar nga si Emil Schürer, “mao nga ang mga awtoridad sa Roma puwedeng mohimo dayog aksiyon [nga dili na moagig Sanhedrin], sama pananglitan kon may gidudahan silang nakahimog sala sa gobyerno.” Usa sa pananglitan niana nahitabo ilalom sa pagdumala sa komander sa militar nga si Claudio Lisias, kinsa nagdetener kang apostol Pablo nga usa ka lungsoranon sa Roma.—Buh. 23:26-30.