Si Jehova Mao ang Akong Dangpanan

SUMALA SA GIASOY NI PENELOPE MAKRIS

Ang akong inahan sa tim-os mihangyo kanako: “Biyai nang imong bana; pangitaan kag mas maayong bana sa imong mga igsoong lalaki.” Nganong gusto man sa akong mahigugmaong inahan nga mabugto ang akong kaminyoon? Unsay nakapalagot pag-ayo kaniya?

NATAWO ako niadtong 1897 sa gamayng balangay sa Ambelos, sa Gregong isla sa Samos. Ang among pamilya maoy debotadong mga membro sa Gregong Ortodoksong Simbahan. Si Papa namatay sa hapit na akong matawo, ug si Mama, tulo nako ka igsoong lalaki, ug ako kinahanglang maghago aron lamang mabuhi taliwala sa tumang kakabos niadtong mga panahona.

Misilaob ang Gubat sa Kalibotan I sa 1914, ug sa wala madugay human niadto ang duha nako ka magulang nga mga lalaki gimandoan nga mosulod sa pagkasundalo. Apan sa paglikay niana, sila nanglalin ngadto sa Amerika, nga nagbilin kanako ug sa lain nakong igsoong lalaki sa balay uban ni Mama. Pila ka tuig sa ulahi, niadtong 1920, naminyo ako kang Dimitris, usa ka batan-ong maestro sa among balangay.

Usa ka Hinungdanong Pagduaw

Wala madugay human ako maminyo, ang magulang nga lalaki sa akong inahan miabot gikan sa Amerika aron moduaw kanamo. Siya nakadala ug usa sa mga tomo sa Studies in the Scriptures, nga sinulat ni Charles Taze Russell. Kadto usa ka basahon sa mga Estudyante sa Bibliya, kinsa nailhan karong mga Saksi ni Jehova.

Sa gibuksan ni Dimitris ang libro, iyang namatikdan ang usa ka ulohan nga iyang gikahibulongan sukad sa iyang pagkabata pa, “Unsay mahitabo sa tawo sa dihang siya mamatay?” Sa hayskul iyang gisukna ang usa ka Grego Ortodoksong teologo bahin niining ulohana mismo apan wala makadawat ug makapatagbawng tubag. Ang tin-aw ug makataronganong katin-awan nga gihatag diha sa publikasyon nakapalipay pag-ayo kang Dimitris nga mideretso siya  pag-adto sa painitan sa balangay, diin kasagarang nagtapok ang kalalakin-an sa Gresya. Didto iyang giasoy ang mga butang gikan sa Bibliya nga iyang nakat-onan.

Among Pagbarog Alang sa Kamatuoran sa Bibliya

Sa maomaong panahon​—sa sinugdan sa katuigang 1920​—ang Gresya diha sa tunga sa laing gubat. Si Dimitris gikuhang sundalo ug gipadala ngadto sa Turkong dakong-yuta, sa Asia Minor. Nasamdan siya ug gipapauli. Human sa iyang pagkaayo, giubanan ko siya ngadto sa Smirna, Asia Minor (karon Izmir, Turkey). Sa dihang kalit nga natapos ang gubat sa 1922, kinahanglang kami mokalagiw. Ngani, igo ra kaming nakaikyas sakay sa naguba pag-ayong bapor paingon sa Samos. Sa pag-abot sa balay, kami miluhod ug nagpasalamat sa Diyos​—usa ka Diyos nga bahin kaniya diyutay ra gihapon ang among nahibaloan.

Sa wala madugay si Dimitris giasayn nga magmaestro sa usa ka eskuylahan sa Vathy, ang kaulohan sa isla. Iyang gipadayon ang pagbasa sa mga basahon sa mga Estudyante sa Bibliya, ug usa ka nag-ulan nga gabii duha kanila nga gikan sa isla sa Chios miduaw kanamo. Sila namauli gikan sa Amerika aron mag-alagad ingong mga colporteur, sumala sa pagtawag niadto sa bug-os-panahong mga magwawali. Amo silang gipaestar sa tibuok gabii, ug ilang gihisgotan kanamo ang daghang butang mahitungod sa mga katuyoan sa Diyos.

Human niadto giingnan ako ni Dimitris: “Penelope, ako nahibalo na nga kini ang kamatuoran, ug kinahanglang sundon ko kini. Kini nagpasabot nga kinahanglang mohunong ako pagkanta sa Gregong Ortodoksong Simbahan ug nga ako dili na makatambong sa simbahan kauban sa mga batang nagtungha.” Bisan pag ang among kahibalo kang Jehova diyutay pa, ang among tinguha sa pag-alagad kaniya maoy lig-on. Busa mitubag ako: “Dili ako mahimong babag alang kanimo. Sige padayon.”

Siya mipadayon pagsulti nga nagpanuko: “Oo, apan kon ang atong ginabuhat madayag, mawad-an ako sa akong trabaho.”

“Sagdi lang,” matod nako, “ang tanan bang tawo nagkinabuhi sa pagkamaestro? Kita bata ug lig-on pa, ug sa tabang sa Diyos makakaplag kitag laing trabaho.”

Sa maomaong panahon among nasayran nga ang laing Estudyante sa Bibliya​—usa usab ka colporteur​—miabot sa Samos. Sa dihang among nabatian nga wala siya hatagig permiso sa kapolisan sa paghatag ug publikong pakigpulong sa Bibliya, amo siyang gipangita. Nakit-an namo siya sa usa ka tindahan nga nakigsulti sa duha ka Grego Ortodoksong mga teologo. Kay naulaw nga wala makadepensa sa ilang mga pagtuo pinaagi sa Bibliya, ang mga teologo sa taudtaod nanglakaw. Ang akong bana, kay nakadayeg sa kahibalo sa colporteur, misukna: “Sa unsang paagi nga hanite ka kaayong mogamit sa Bibliya?”

“Gitun-an namo ang Bibliya sa sistematikong paagi,” mitubag siya. Sa pag-abli sa iyang bag, iyang gikuha ang basahong tun-anan nga The Harp of God ug gipakita kanamo kon unsaon paggamit kadtong basahona sa maong pagtuon. Ikag kaayo kaming motuon nga ang akong bana ug ako, ang colporteur, ug duha pa ka laing mga lalaki dihadiha mikuyog sa tag-iya sa tindahan ngadto sa iyang balay. Ang colporteur naghatag sa matag usa kanamo ug kopya sa The Harp of God, ug misugod kami pagtuon dihadiha. Gipadayon namo ang among pagtuon hangtod sa lapas sa tungang gabii, ug dayon sa hapit nang kaadlawon, gisugdan namo ang pagtuon sa mga awit nga gikanta sa mga Estudyante sa Bibliya.

Sukad niadtong panahona, akong gisugdan ang pagtuon sa Bibliya sa ubay-ubayng oras sa usa ka adlaw. Ang mga Estudyante sa Bibliya sa laing nasod kanunayng nagsuplay kanamog mga tabang sa pagtuon sa Bibliya. Sa Enero 1926, gihimo nako ang akong pagpahinungod sa Diyos diha sa pag-ampo, nga nanaad nga walay-pagpanuko nga buhaton ang iyang kabubut-on. Sa hinapos niadtong ting-inita ang akong bana ug ako nagpasimbolo sa among pagpahinungod pinaagig bawtismo sa tubig. Kusog ang among tinguha nga makigsulti sa uban bahin sa mga butang nga among nakat-onan, mao nga gisugdan namo ang pultahan-sa-pultahan nga pagsangyaw uban sa tract nga Message of Hope.

Pag-agwanta sa Dakong Pagsupak

Usa ka adlaw ako gidapit sa usa ka batan-ong babaye nga motambong sa usa ka liturhiya  sa usa ka gamayng Gregong Ortodoksong kapilya. “Mihunong na ako pagsimba sa Diyos nianang paagiha,” misaysay ako. “Karon ako nagsimba kaniya pinaagi sa espiritu ug kamatuoran, sumala sa ginatudlo sa Bibliya.” (Juan 4:23, 24) Siya nakurat ug mitaho sa bisan diin sa nahitabo, nga naglangkit usab sa akong bana.

Halos ang tanan misugod pagsupak. Sa bisan diin dili kami makakaplag ug kalinaw​—bisan diha sa among balay o sa mga tigom nga among gihimo uban sa pipila ka interesadong tawo sa isla. Sa pagsiba sa Ortodoksong mga pari, ang mga panon sa katawhan nagtigom sa gawas sa among dapit-tigomanan, nga nagbato ug naninggit sa mga panginsulto.

Sa dihang gipanagtag namo ang tract nga Message of Hope, ang mga bata mialirong kanamo nga naninggit ug “mga Milenyohanon” ug ubang mapasipad-anong mga termino. Ang mga kauban sa akong bana misugod usab pagsamok kaniya. Sa hinapos sa 1926 siya gihusay, nga giakusar sa pagkadili-takos nga mahimong maestro sa publikong tunghaan, ug gisentensiyahan ug 15 ka adlaw sa prisohan.

Sa nasayran kini ni Mama, gitambagan niya ako sa pagbiya sa akong bana. “Pamati ra god, minahal kong inahan,” mitubag ako, “nasayod ka bitaw sama kanako kon unsa ka dako ang akong gugma ug pagtahod kanimo. Apan yanong dili ako makatugot nga ikaw mobabag sa among pagsimba sa matuod nga Diyos, si Jehova.” Siya mipauli ngadto sa iyang balangay nga nahiubos pag-ayo.

Niadtong 1927 ang usa ka asembliya sa mga Estudyante sa Bibliya gihimo sa Atenas, ug gibuksan ni Jehova ang dalan aron kami makatambong.  Nalipay ug napalig-on kami sa espirituwal tungod sa pagpakigtigom uban sa kawhakawhaang isigkamagtutuo. Sa pagpauli sa Samos, gipanagtag namo ang 5,000 ka kopya sa tract nga nag-ulohang A Testimony to the Rulers of the World sa mga lungsod ug mga balangay sa among isla.

Sa maomaong panahon si Dimitris gipapahawa sa iyang katungdanan sa pagkamaestro, ug tungod sa pagpihigpihig batok kanamo, halos imposible ang pagkakitag trabaho. Apan sanglit ako makatahi ug si Dimitris hanas nga pintor, kami nakapanapig igoigo sa pagtagana sa among mga panginahanglan. Sa 1928 ang akong bana, ingon man ang upat ka laing Kristohanong mga igsoong lalaki sa Samos, nasentensiyahan ug duha ka bulan nga pagkapriso tungod sa pagsangyaw sa maayong balita. Tungod kay maoy bugtong Estudyante sa Bibliya nga wala mapriso, ako nakasuplay kanilag pagkaon sa prisohan.

Pagpakigbisog sa Grabeng mga Sakit

Sa usa ka panahon ako nasakit sa tubercular spondylitis, nga niadto wala-mailhing laygay nga sakit. Nawad-an akog gana ug kanunayng may taas nga hilanat. Ang pagtambal naglangkit sa pagsemento sa lawas gikan sa akong liog abot sa akong mga paa. Aron may ikagasto, ang akong bana nagbaligya sa usa ka parselang lote aron ako makapadayon sa tambal. Kay naguol, ako miampo ngadto sa Diyos kada adlaw alang sa kusog.

Sa nagduaw kanako, ang mga paryente kanunayng nagpukaw sa pagsupak. Si Mama miingon nga among naagoman kadtong tanang suliran tungod kay mibalhin kamig relihiyon. Kay dili makalihok, akong gibasa ang akong unlan sa mga luha samtang gihangyo nako ang atong langitnong Amahan sa paghatag kanakog pailob ug kaisog aron makaantos.

Sa lamesa tapad sa akong higdaan, akong gibutang ang akong Bibliya ug suplay sa mga pulyeto ug mga tract alang sa mga bisita. Usa ka panalangin nga ang mga tigom sa among gamayng kongregasyon gihimo sa among balay; ako kanunayng makadawat ug espirituwal nga pagpalig-on. Kinahanglang ibaligya namo ang laing parsela sa lote aron makabayad sa tambal gikan sa usa ka doktor sa Atenas.

Wala madugay human niadto, ang nagapanawng magtatan-aw miduaw kanamo. Siya naluoy kaayo sa pagkakita kanako sa maong kahimtang ug si Dimitris nga walay trabaho. Sa kamaluloton gitabangan niya kaming mohimog mga kahikayan sa pagpuyo sa Mytilene sa isla sa Lesbos. Mibalhin kami didto sa 1934, ug si Dimitris nakabatog trabaho. Kami nakakaplag usab didto ug kahibulongang Kristohanong mga igsoong lalaki ug mga babaye nga nag-atiman kanako sa akong pagkasakit. Sa inanay, human sa lima ka tuig nga pagtambal, ako bug-os nga naulian.

Ugaling, niadtong 1946, pagkatapos gayod sa Gubat sa Kalibotan II, ako nasakit na usab nga grabe, sa maong panahon sa tubercular peritonitis. Ako naghigda sulod sa lima ka bulan nga may taas nga hilanat ug grabeng mga panakit. Apan, sama sa miagi, ako wala gayod mohunong sa paghisgot bahin kang Jehova ngadto sa akong mga bisita. Sa ngadtongadto, ako naulian sa akong panglawas.

Pagpayunir Bisan pa sa Pagsupak

Ang way-hunong nga pagsupak mao ang naagoman sa mga Saksi ni Jehova sa Gresya sa katuigan tapos sa gubat. Gidakop kami sa daghan kaayong beses samtang naghimo sa balay-sa-balay nga pagsangyaw. Nagsilbi ang akong bana sa katibuk-an sa halos usa ka tuig sa prisohan. Sa dihang magsugod kami sa pagsangyaw, kasagarang magplano kami nga gugolon ang gabii nga gidakop diha sa estasyon sa kapolisan. Apan wala gayod kami pasagdi ni Jehova. Kanunay siyang naghatag sa gikinahanglang kaisog ug kalig-on sa pag-agwanta.

Sa katuigang 1940, akong nabasa diha sa Informant (karon Atong Ministeryo sa Gingharian) bahin sa tagana sa pagbakasyon payunir. Mihukom ako sa pagsulay nga makig-ambit niining bahina sa pag-alagad nga nagkinahanglan nga igahin ang 75 oras sa usa ka bulan sa ministeryo. Ingong resulta, midaghan ang akong mga balikduaw ug mga pagtuon sa Bibliya​—sa usa ka panahon ako nagdumalag 17 ka senemanang pagtuon. Naugmad usab nako ang usa ka ruta sa magasin sa dapit sa negosyo sa Mytilene, diin ako regular nga naghatod ug mga 300 ka kopya sa Ang Bantayanang Torre ug Pagmata!  ngadto sa mga tindahan, mga opisina, ug mga bangko.

Sa dihang ang usa ka nagapanawng magtatan-aw nag-alagad sa among kongregasyon niadtong 1964, siya miingon: “Sister Penelope, akong nakita gikan sa imong Publisher’s Record Card nga ikaw adunay talagsaong mga resulta sa imong ministeryo. Nganong dili ka man moaplay sa pagkaregular payunir?” Ako kanunayng mapasalamaton sa iyang pagdasig; ang bug-os-panahong ministeryo maoy akong kalipay sulod sa kapig katloan ka tuig.

Magantihong Kasinatian

Sa Mytilene may daghag-tawo nga silinganan nga ginganlag Langada, diin nagpuyo ang Gregong mga kagiw. Gilikayan namo ang pagduaw sa pultahan ngadto pultahan didto tungod sa panatikong pagsupak nga among nahibalag. Bisan pa niana, sa dihang napriso ang akong bana, kinahanglang moagi ako niining dapita aron moduaw kaniya. Usa ka adlawng nag-ulan usa ka babaye ang nagdapit kanako nga modayon sa iyang balay aron mangutana kon nganong napriso ang akong bana. Akong gisaysay nga kadto maoy tungod sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos ug nga siya nag-antos sama nga si Kristo nag-antos.

Sa ngadtongadto, ang laing babaye mihikay nga ako mohapit sa iyang balay. Sa akong pag-abot akong nasayran nga nakadapit siya sa kabug-osan 12 ka babaye. Gidahom nako ang lagmit nga pagsupak, mao nga miampo ako sa Diyos nga hatagan akog kaalam ug kaisog sa pag-atubang sa bisan unsang mahitabo. Daghag pangutana ang mga babaye, ug ang pipila mipatunghag mga pagtutol, apan ako nakahatag ug Kasulatanhong mga tubag. Sa mitindog na ako aron molakaw, ang ginang sa balay mihangyo nga ako mobalik sa pagkaugma. Ikalipay, gidawat nako ang imbitasyon. Sa pag-abot sa usa ka kauban ug nako sa sunod nga adlaw, among nakitang nagpaabot na ang mga babaye.

Human niadto ang among Kasulatanhong mga panaghisgot nagpadayong regular, ug daghang pagtuon sa Bibliya ang nasugdan. Ubay-ubayng babaye ang miuswag sa tukmang kahibalo, ug mao usab ang ilang mga pamilya. Kadtong grupoha sa ulahi napormang uyok sa usa ka bag-ong kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa Mytilene.

Si Jehova Maayo Kanako

Latas sa katuigan gigantihan ni Jehova ang mga paningkamot sa akong bana ug nako sa pag-alagad Kaniya. Ang diyutayng Saksi sa Samos sa katuigang 1920 miuswag ngadto sa duha ka kongregasyon ug usa ka grupo nga may mga 130 ka magmamantala. Ug sa isla sa Lesbos, adunay upat ka kongregasyon ug lima ka grupo nga naglakip sa mga 430 ka magmamantala sa Gingharian. Ang akong bana aktibong nagmantala sa Gingharian sa Diyos hangtod sa iyang pagkamatay niadtong 1977. Dakong pribilehiyo ang pagkakita niadtong among gitabangan nga nagpabilin pang madasigon sa ministeryo! Aw, uban sa ilang mga anak, mga apo, ug mga apo-sa-tuhod, sila naglangkob sa usa ka dakong panon nga nahiusang nagsimba kang Jehova!

Ang akong pagkinabuhi sa Kristohanong pag-alagad, nga mokabat ug kapin sa 70 ka tuig na karon, dili kay sayon. Bisan pa niana si Jehova mao ang usa ka way-ikatanding nga kuta. Tungod sa pagkatigulang ug nagkaluyang panglawas, ako naghigda na lamang ug limitado kaayo ang pagsangyaw nga akong mahimo. Apan, sama sa gisulti sa salmista, ako makaingon kang Jehova: “Ikaw mao ang akong dangpanan ug akong kuta, akong Diyos, nga diha kaniya ako mosalig.”​—Salmo 91:2.

(Si Sister Makris namatay samtang kining artikuloha giandam. Siya may langitnong paglaom.)

[Hulagway sa panid 26]

Uban sa iyang bana sa 1955

[Hulagway sa panid 26]

Si Sister Makris 100 anyos na unta sa Enero 1997