Duna bay Tinagong Sistema sa mga Simbolo ang Bibliya?

MGA duha ka tuig human sa pagpatay sa taga-Israel nga Primer Ministrong Yitzhak Rabin sa 1995, usa ka magsusulat nag-angkon nga sa tabang sa teknolohiya sa kompiyuter, nadiskobrehan niya ang panagna sa maong hitabo nga natago diha sa orihinal nga Hebreohanong teksto. Ang magsusulat, si Michael Drosnin, misulat nga gisulayan niya pagpasidaan ang primer ministro sulod sa usa ka tuig una pa sa pagpatay kaniya apan wala kini tagda.

Ang ubang mga basahon ug mga artikulo gipatik na karon nga nag-angkon nga kining tinagong sistema sa mga simbolo nagtaganag bug-os nga pamatuod nga dinasig sa Diyos ang Bibliya. Naglungtad ba ang maong sistema sa mga simbolo? Ang tinagong sistema sa mga simbolo mao bay pasikaranan sa pagtuo nga ang Bibliya dinasig sa Diyos?

Usa ka Bag-ong Ideya?

Ang ideya bahin sa usa ka tinagong sistema sa mga simbolo diha sa teksto sa Bibliya dili bag-o. Kini maoy kinauyokang ideya sa Cabala, o tradisyonal nga Hudiyohanong mistisismo. Sumala sa Cabalistikong mga magtutudlo, ang sukaranang kahulogan sa teksto sa Bibliya dili mao ang tinuod nga kahulogan niini. Nagtuo sila nga ang Diyos naggamit sa tagsatagsa ka letra sa Hebreohanong teksto sa Bibliya ingong mga simbolo, nga kon sabton sa hustong paagi nagpadayag ug mas dakong kamatuoran. Sa ilang panglantaw, ang matag Hebreohanong letra ug ang pagkapahimutang niini diha sa teksto sa Bibliya gipahiluna sa Diyos nga anaa sa hunahuna ang espesipikong katuyoan.

Sumala kang Jeffrey Satinover, usa ka tigdukiduki sa sistema sa mga simbolo sa Bibliya, kining Hudiyong mga mistiko nagtuo nga ang Hebreohanong mga letra nga gigamit sa pagsulat sa asoy sa paglalang diha sa Genesis dunay dili-katuohan mistikong gahom. Siya misulat: “Ang Genesis, sa pagsumaryo, dili lamang usa ka kahubitan; kini mao gayod ang galamiton sa buhat sa paglalang mismo, usa ka plano diha sa hunahuna sa Diyos nga gipadayag sa pisikal nga dagway.”

Usa ka ika-13ng siglo nga Cabalistikong rabbi, si Bachya ben Asher sa Saragossa, Espanya, misulat bahin sa usa ka tinagong impormasyon nga gipadayag kaniya pinaagi sa pagbasa sa matag ika-42 nga letra sa usa ka bahin sa Genesis. Kining maong paagi sa paglaktaw sa mga letra sumala sa usa ka linaing serye sa paningkamot nga madiskobrehan ang tinagong mga mensahe mao ang pasukaranan sa modernong-adlawng ideya bahin sa sistema sa mga simbolo sa Bibliya.

 Ang mga Kompiyuter “Nagpadayag” sa Sistema sa mga Simbolo

Una pa ang panahon sa mga kompiyuter, limitado ang katakos sa tawo sa pagsusi sa teksto sa Bibliya niining paagiha. Sa Agosto 1994, hinunoa, ang magasin nga Statistical Science nagpatik ug artikulo nga niana si Eliyahu Rips sa Hebrew University sa Jerusalem ug ang iyang kaubang mga tigdukiduki mihimog pipila ka makapakurat nga mga pangangkon. Gisaysay nila nga pinaagi sa pagkuha sa tanang bakante tali sa mga letra ug paggamit sa serye nga molaktaw sa mga letra diha sa Hebreohanong teksto sa Genesis, nadiskobrehan nila ang mga ngalan sa 34 ka iladong mga rabbi nga anaa sa dagway sa mga simbolo diha sa teksto, lakip na sa ubang impormasyon, sama sa mga petsa sa ilang pagkatawo o kamatayon, nga duol ra sa ilang mga ngalan. a Human sa balikbalik nga pagsusi, ang mga tigdukiduki nagpatik sa ilang konklusyon nga ang impormasyon nga anaa sa dagway sa mga simbolo diha sa Genesis sumala sa estadistika dili kay nagkaatol lamang—usa ka pamatuod sa dinasig nga impormasyon nga tinuyong gitago sa dagway sa mga simbolo diha sa Genesis kaliboan ka tuig kanhi.

Pinasukad niini nga paagi, ang magsusulat nga si Drosnin mihimo sa iyang kaugalingong mga pagsusi, nga nangita ug tinagong mga impormasyon diha sa unang lima ka basahon sa Hebreohanong Bibliya. Sumala kang Drosnin, iyang nakaplagan ang ngalan ni Yitzhak Rabin nga nalakip diha sa teksto sa Bibliya sa serye nga matag 4,772 ka letra. Nga ang teksto sa Bibliya gilinya nga 4,772 ka letra ang matag usa, iyang nakita ang ngalan ni Rabin (basahon gikan sa taas paingon sa ubos) nga nagbanday sa usa ka linya (Deuteronomio 4:42, nga pahigda ang porma) nga gihubad ni Drosnin ingong “mamumuno nga mopatay.”

Ang Deuteronomio 4:42 sa pagkatinuod naghisgot bahin sa usa ka mamumuno nga nakapatayng wala tuyoa. Busa, daghan ang nagsaway sa paagi ni Drosnin nga nag-agad lamang sa kaugalingong panghukom, nga nag-angkon nga ang iyang dili-siyentipikanhong mga paagi mahimong gamiton sa pagpangita sa susamang mga mensahe diha sa bisan unsang sinulat. Apan mibarog si Drosnin, nga misulti niining hagita: “Sa dihang ang akong mga kritiko makakaplag ug mensahe bahin sa pagpatay sa usa ka Primer Ministro nga anaa sa dagway sa mga simbolo diha sa [nobela nga] Moby Dick, motuo ako kanila.”

Pamatuod sa Pagdasig?

Si Propesor Brendan McKay, sa Departamento sa Siyensiya sa Kompiyuter sa Nasodnong Unibersidad sa Australia, midawat sa hagit ni Drosnin ug mihimog masangkarong pagpanukiduki sa kompiyuter sa Ingles nga sinulat sa Moby Dick. b Ginamit ang mao gihapong paagi nga gihubit ni Drosnin, si McKay nag-angkon nga nakakaplag ug “mga panagna” bahin sa pagpatay kang Indira Ghandi, Martin Luther King, Jr., John F. Kennedy, Abraham Lincoln, ug uban pa. Sumala kang McKay, iyang nadiskobrehan nga ang Moby Dick “nagtagna” usab bahin sa pagpatay kang Yitzhak Rabin.

Balik ngadto sa Hebreohanong teksto sa Genesis, si Propesor McKay ug mga kauban nagkuwestiyon usab sa mga resulta sa eksperimento ni Rips ug sa iyang mga kauban. Ang sumbong mao nga ang mga resulta gamay rag kalabotan sa dinasig nga mensaheng anaa sa dagway sa mga simbolo kay sa metodo ug paagi sa mga tigdukiduki—ang pagpahaom sa impormasyon sa dakong bahin gihimo sa pagbuot sa mga tigdukiduki. Ang akademikanhong paglantugi niining puntoha nagpadayon.

Ang laing isyu motungha sa dihang dunay mangangkon nga ang maong mga mensahe nga anaa sa dagway sa mga simbolo tinuyong gitago diha sa “sumbanan” o “orihinal” nga Hebreohanong teksto. Si Rips ug ang iyang kaubang mga tigdukiduki nag-ingon nga ilang gihimo ang ilang panukiduki sa “sumbanan, gidawat sa kadaghanan nga teksto sa Genesis.” Si Drosnin misulat: “Ang tanang Bibliya sa orihinal nga Hebreohanong pinulongan nga naglungtad karon managsama ra letra por letra.” Apan mao ba kini ang kaso? Inay kay usa ka “sumbanan” nga teksto, lainlaing mga edisyon sa Hebreohanong Bibliya ang gigamit karon, nga gipasukad sa karaang mga manuskrito. Bisan tuod ang mensahe sa Bibliya dili magkalahi, ang tagsatagsa ka manuskrito dili susama letra por letra.

Daghang hubad karon gipasukad sa Leningrad Codex—ang kinakaraanan kompletong Hebreohanong Masoretikong manuskrito—nga gikopya sa tuig 1000 K.P. Apan si Rips ug Drosnin migamit ug lahi nga teksto, nga mao ang Koren. Si Shlomo Sternberg, usa ka Ortodoksong rabbi ug matematiko  sa Harvard University, misaysay nga ang Leningrad nga Codex “lahi ug 41 ka letra sa Koren nga edisyon nga gigamit ni Drosnin diha sa Deuteronomio lamang.” Ang mga Linukot nga Basahon sa Patayng Dagat naglakip sa mga bahin sa teksto sa Bibliya nga gikopya kapin sa 2,000 ka tuig kanhi. Ang espeling niini nga mga linukot nga basahon kasagarang lahi kaayo sa ulahing Masoretikong mga teksto. Diha sa pipila ka linukot nga basahon, ang pipila ka letra dagayang gidugang aron ipaila ang mga tingog sa bokales, sanglit ang mga tulbok sa bokales wala pa maimbento. Sa ubang mga linukot nga basahon, mas diyutayng mga letra ang gigamit. Ang pagtandi sa tanang naglungtad nga mga manuskrito sa Bibliya nagpakita nga ang kahulogan sa teksto sa Bibliya nagpabilin. Apan, tin-awng gipakita usab nga ang espeling ug ang gidaghanon sa mga letra magkalainlain sa matag teksto.

Ang pagpangita sa gituohang tinagong mensahe nagdepende sa dili gayod mausab nga teksto. Ang usa ka letra nga usbon mahimong bug-os nga magdaot sa serye—ug sa mensahe kon duna man. Ang Diyos nagtipig sa iyang mensahe pinaagi sa Bibliya. Apan wala niya tipigi ang tanang letra, nga morag naghunahuna siya pag-ayo sa ginagmayng mga butang sama sa mga kausaban sa espeling latas sa kasiglohan. Wala ba kini magpakita nga wala siya magtago ug mensahe diha sa Bibliya?—Isaias 40:8; 1 Pedro 1:24, 25.

Nagkinahanglan ba Kita ug Tinagong Sistema sa mga Simbolo sa Bibliya?

Si apostol Pablo tin-awng nagsulat nga “ang tibuok Kasulatan inspirado sa Diyos ug mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagpamadlong, sa pagtul-id sa mga butang, sa pagdisiplina diha sa pagkamatarong, aron nga ang tawo sa Diyos mahimong bug-os makasarang, kompleto nga masinangkapan alang sa tanang maayong buhat.” (2 Timoteo 3:16, 17) Ang klaro ug prangka nga mensahe diha sa Bibliya dili kaayo lisod sabton o ipadapat, apan daghang tawo ang wala gayod magtagad niana. (Deuteronomio 30:11-14) Ang mga tagna nga dayag nga gipresentar diha sa Bibliya naghatag ug lig-ong pasikaranan sa pagtuo nga kini dinasig. c Dili sama sa tinagong sistema sa mga simbolo, ang mga tagna sa Bibliya wala mag-agad sa panghukom sa tawo, ug wala ‘magsumikad sa kaugalingong pagbadbad.’—2 Pedro 1:19-21.

Si apostol Pedro misulat nga “dili pinaagig pagsunod sa inantigong pagkamugna nga mga sugilanong bakak nga kami nagsinati kaninyo sa gahom ug pagkaanaa sa atong Ginoong Jesu-Kristo.” (2 Pedro 1:16) Ang ideya bahin sa usa ka sistema sa mga simbolo diha sa Bibliya nagsugod sa Hudiyohanong mistisismo, nga naggamit sa “inantigong pagkamugna” nga mga paagi nga nagpahanap ug nagtuis sa tatawng kahulogan sa dinasig nga teksto sa Bibliya. Ang Hebreohanong Kasulatan mismo klarong nagsaway sa ingon nianang mistikanhong paagi.—Deuteronomio 13:1-5; 18:9-13.

Pagkamalipayon nato nga nabatonan ang klarong mga mensahe ug instruksiyon sa Bibliya, nga makatabang kanato sa pagkaila sa Diyos! Mas maayo pa kini kay sa pagpaningkamot sa pagkat-on bahin sa atong Maglalalang pinaagi sa pagpangita ug tinagong mga mensahe nga maoy mga produkto sa kinaugalingong pagbadbad ug inabagan sa kompiyuter nga panghanduraw.—Mateo 7:24, 25.

[Mga footnote]