Sugilanon sa Kinabuhi

Gantihan Kanunay ni Jehova ang Iyang Maunongong Katawhan

UMALA SA GIASOY NI VERNON DUNCOMBE

Gihurot kog kaon ang akong meryenda sa gabii na kaayo ug sumala sa naandan midagkot ug sigarilyo. Unya gisukna ko ang akong asawa, si Aileen: “Komosta ang tigom karong gabhiona?”

SIYA mihunong ug miingon: “Ang usa ka sulat gibasa nga nagpahibalo sa bag-ong mga tinudlo, ug nahisgotan ang imong ngalan. Ikaw ang mahimong tig-atiman sa mga mikropono. Ang kataposang tudling-pulong sa sulat nag-ingon: ‘Kon si bisan kinsa sa mga igsoong lalaki nga bag-ong natudlo maoy hinabako, obligado silang mosulat sa Sosyedad aron isulti nga sila dili makadawat sa tinudlong-buluhaton.’” a Ako mitubag sa usa ka nadugay ug tino, “Mao diay! Kana ang giingon.”

Akong giakob ang akong ngipon ug gipigis kadtong sigarilyoha diha sa taltaganan sa akong tapad. “Ambot kon nganong ako ang napili nga itudlo niana. Apan wala pa ako makabalibad sukad, ug dili ko gustong mosugod pagbalibad.” Gihukom ko nga dili na gayod mootro pagtabako. Kadtong desisyona nakaimpluwensiya pag-ayo sa akong kinabuhi ingon nga Kristohanon ug musikero. Itugot nga iasoy ko ang pipila ka panghitabo nga mitultol sa akong hukom.

Pamilyahanong Kinabuhi sa Pagkabata Pa

Nga natawo sa Toronto, Canada, sa Septiyembre 21, 1914, ako mao ang kinamagulangang anak lalaki sa mahigugmaon ug kugihang mga ginikanan, si Vernon ug Lila, kinsa nagsuportar sa usa ka pamilya nga may upat ka anak lalaki ug duha ka babaye. Sunod nako sa edad mao si Yorke, unya si Orlando, Douglas, Aileen, ug Coral. Sa dihang nuybe anyos pa lamang ako, ang akong inahan nagbutang ug usa ka biolin sa akong mga kamot ug naghikay nga ako adunay mga leksiyon sa musika sa Harris School of Music. Lisod ang panginabuhi, apan si Mama ug  Papa nakakitag mga paagi aron makabayad sa mga plete sa sakyanan ug sa tuwisyon sa eskuylahan. Sa ulahi gitun-an ko ang siyensiya ug harmonya sa musika sa Royal Conservatory of Music sa Toronto, ug sa edad nga 12, ako misalmot sa usa ka tibuok siyudad nga bangga sa pagtugtog sa Massey Hall, ang iladong awditoryum sa musika sa komersiyal nga dapit. Napilian ako nga mananaog ug gihatagag usa ka nindot nga biolin sulod sa kaha nga gama sa panit sa buaya.

Sa kadugayan, nakakat-on usab ako sa pagtugtog sa piano ug sa baho-ug-tingog nga biolin. Kasagarang ang usa ka grupo namo nagtugtog alang sa gagmayng mga salosalo sa mga gabii sa Biyernes ug Sabado ug sa mga sayaw sa organisasyon sa mga estudyante. Maoy sa panahon sa usa sa maong mga sayaw nga una nakong nahimamat si Aileen. Sulod sa kataposan nakong tuig sa hayskul, ako nagtugtog uban sa ubay-ubayng mga orkestra sa tibuok siyudad. Human sa akong graduwasyon ako gidapit nga moanib sa Ferde Mowry Orchestra, ug kadto maoy maayog-suweldo, permanenteng trabaho hangtod sa 1943.

Pagkaila Kang Jehova

Ang akong mga ginikanan unang nahibalo sa kamatuoran sa Bibliya sa dayon nang pagsilaob sa Gubat sa Kalibotan I, sa dihang si Papa nagtrabaho ingon nga tigdispley sa mga tinda sa usa ka dakong tindahan sa komersiyal nga dapit sa Toronto. Sa kuwartong kan-anan, siya makapamati sa mga pag-estoryahanay sa duha ka laing mga trabahante nga mga Estudyante sa Bibliya (sumala sa pagkaila kaniadto sa mga Saksi ni Jehova), ug unya siya magpaambit sa iyang nadungog kang Mama sa iyang pagkauli sa balay sa magabii. Pipila ka tuig sa ulahi, sa 1927, ang mga Estudyante sa Bibliya naghimog usa ka dakong kombensiyon sa Toronto diha sa Coliseum sa Canadian National Exhibition Grounds. Ang among balay, duha ka bloke gikan sa kasadpang entrada ngadto sa maong dapit, gigamit aron makapuyo ang 25 ka tawo nga taga-Ohio, T.B.A.

Human niadto, usa sa mga Estudyante sa Bibliya, si Ada Bletsoe, misugod sa paghimog kanunayng mga pagduaw kang Mama, nga nagbilin sa kinaulahiang mga literatura kaniya. Usa ka adlaw siya miingon: “Gng. Duncombe, sa taastaas nga panahon nagbilin ako kanimog literatura. Nakabasa ka ba sa bisan hain niana?” Bisan tuod nagmatuto ug unom ka anak, si Mama mihukom sa pagsugod pagbasa sa mga magasin sukad niadtong panahona, ug wala na gayod siya mohunong. Bisan pa niana, wala ako magtagad sa literatura. Nanlimbasog ako sa pagtapos sa pag-eskuyla, ug nalangkit kaayo ako sa musika.

Sa Hunyo 1935, si Aileen ug ako gikasal sa usa ka Anglikano nga simbahan. Sukad sa akong pagbiya sa United Church sa edad nga 13 anyos, wala na akoy gianiban nga relihiyon; busa gipirmahan ko ang rehistro sa kasal ingon nga usa sa mga Saksi ni Jehova, bisan pag dili ako Saksi.

Nagpanan-aw kami nga magpatunghag pamilya sa umaabot nga panahon ug nagtinguha nga mahimong maayong mga ginikanan. Busa, gisugdan namo ang pagbasa sa Bag-ong Testamento nga magkauban. Ugaling lang, bisan pa sa maayo namong mga katuyoan, ang ubang mga butang mibalda. Sa ulahi misulay na usab kami nga may samang mga resulta. Unya sa Pasko sa 1935, nadawat namo ang usa ka pinutos nga gasang libro nga may ulohang The Harp of God. Miingon ang akong asawa: “Aruy, katingad-anan kining pinaskohan nga gipadala kanato sa imong inahan.” Bisan pa niana, sa paglakaw ko paingon sa trabaho, gisugdan niya kini pagbasa, ug nakaangay siya sa iyang nabasa. Sa taastaas nga panahon, wala akoy nahibaloan bahin niadto. Mahitungod sa gipaabot namo nga pamilya, wala kana matuman. Ang among batang babaye, nga natawo sa Pebrero 1, 1937, wala mabuhi. Pagkadako sa among kasubo!

Niining panahona, ang akong pamilya aktibong nakigbahin sa buluhatong pagsangyaw, ug nasayran nako nga si Papa mao ang bugtong magmamantala sa Gingharian sa pamilya nga wala pa makapahimutang ug suskrisyon alang sa magasing Consolation (karon Pagmata!). Kadto ang tumong sa pagsangyaw sa kanataran alang niadtong bulana. Bisan pag wala pa ako makabasa sa bisan hain sa mga basahon sa Sosyedad, naluoy ako kaniya ug miingon: “Sige, Pa, suskribehi ako; ug ikaw mapareho na sa ubang mga magmamantala.” Miabot ang ting-init, ug ang orkestra migawas sa siyudad aron sa pagtugtog diha sa usa ka dapit nga lulinghayawan. Ang Consolation misunod pinaagi sa koreyo. Miabot ang tinghunlak, ug ang orkestra mibalik sa Toronto. Ang mga magasin nagpadayon sa pag-abot sa among bag-ong adres, ug wala gani ako makapagawas bisan sa usa kanila gikan sa putos niini.

Panahon sa usa ka bakasyon sa Pasko, gitan-aw ko ang pundok sa mga magasin ug mihinapos nga kon kini gibayran ko, angay nga basahon ko ang pipila kanila aron tan-awon kon unsay ginaingon niini. Ang una nga akong gibuksan nakapakugang kanako. Kadto usa ka pagbutyag sa politikanhong intriga ug kahiwian niadtong panahona. Gisugdan ko ang pagpakigsulti sa kauban nakong mga musikero bahin sa  akong gibasa. Ugaling, sila nagduhaduha sa kamatuoran sa akong gisulti, ug kinahanglang padayonon ko ang pagbasa aron sa pagdepensa sa akong kaugalingon. Nga wala tuyoa, nagsugod na ako sa pagsangyaw bahin kang Jehova. Ug sukad niadtong panahona, wala na gayod ako mohunong sa pagbasa sa kahibulongang mga basahon sa Bibliya sa ‘matinumanon ug maalamong ulipon.’—Mateo 24:45.

Bisan pag puliki ako sa trabaho sulod sa semana, sa wala madugay ako nagtambong sa mga tigom ma-Dominggo kauban ni Aileen. Sa among pag-abot alang sa tigom usa ka Dominggo sa 1938, duha ka tigulang nga mga sister mitimbaya kanamo, ug ang usa miingon: “Igsoong batan-on, nakahimo ka na ba sa pagbarog dapig kang Jehova? Abi mo, duol na baya kaayo ang Armagedon!” Ako nahibalo nga si Jehova mao ang bugtong matuod nga Diyos, ug kombinsido ako nga kini ang iyang organisasyon. Buot ko nga mahimong bahin niini, busa sa Oktubre 15, 1938, ako nabawtismohan. Si Aileen nabawtismohan mga unom ka bulan sa ulahi. Malipay ako sa pag-ingon nga ang tanan sa akong pamilya nahimong dedikadong mga alagad ni Jehova.

Pagkatalagsaong kalipay ang natagamtam ko pinaagi sa pagpakig-uban sa katawhan sa Diyos! Sa wala madugay, mibati akong relaks sa dihang kauban nila. Sa dihang dili ako makatambong, ako maikagon kanunay nga mahibalo kon unsay nahitabo panahon sa mga tigom. Ang linaing gabii nga gihisgotan sa sinugdan nahimong higayon sa hinungdanong kausaban sa akong pag-alagad kang Jehova.

Usa ka Panahon sa Dakong Kausaban Alang Kanamo

Ang laing hinungdanong kausaban nahitabo alang kanamo sa Mayo 1, 1943. Mitambong kami sa among unang dakong kombensiyon, ang Septiyembre 1942 nga Bag-ong Kalibotan nga Teokratikanhong Asembliya sa Cleveland, Ohio. Didto, sa tunga mismo sa makalilisang nga gubat sa kalibotan, usa ka gubat nga daw walay kataposan, nadungog namo si Brader Knorr, ang presidente niadto sa Watch Tower Society, nga maisogong nagpahayag sa kulbahinam nga pakigpulong publiko, “Kalinaw—Molungtad ba Kaha Kini?” Mahinumdom pa kami pag-ayo nga iyang gipakita, gikan sa Pinadayag kapitulo 17, nga aduna unyay tapos-gubat nga yugto sa kalinaw diin pagahimoon ang usa ka dakong buluhaton sa pagsangyaw.

Ang labing nakapatandog kanamo mao ang unaunang pakigpulong ni Brader Knorr, “Si Jepte ug ang Iyang Panaad.” Unya gipahayag ang awhag alang sa dugang nga mga payunir! Si Aileen ug ako nagtinan-away ug miingon nga dungan (uban sa daghan pang uban niadtong panahona): “Kita kana!” Dihadiha nagsugod kami sa paghimog mga plano aron mouswag ngadto sa mas bililhong buluhaton.

Ang usa ka pagdili sa buluhaton sa mga Saksi ni Jehova naglungtad na sa Canada sukad sa Hulyo 4, 1940. Sa pagsugod namo sa pagpayunir sa Mayo 1, 1943, supak pa sa balaod ang pagsangyaw bahin kang Jehova ug pagtanyag sa basahon sa Sosyedad diha sa pagsangyaw sa kanataran. Sa pag-alagad isip mga Kristohanon, kami nagdala lamang sa among personal nga mga kopya sa King James nga bersiyon sa Bibliya. Pipila ra ka adlaw sa pagkaabot namo sa among unang asaynment ingong payunir sa Parry Sound, Ontario, si Stewart Mann, usa ka eksperyensiyadong payunir, gipadala sa sangang buhatan aron sa pagsangyaw kauban namo. Pagkamahigugmaong tagana! Si Brader Mann maayog batasan ug may andam nga pahiyom. Nakakat-on kami gikan kaniya ug kami may malipayong panahon. Nagdumala kamig ubay-ubayng mga pagtuon sa Bibliya sa dihang gibalhin kami sa Sosyedad ngadto sa siyudad sa Hamilton. Wala madugay human niadto, bisan pag ako sobra na sa edad aron magsundalo, ako gikuha nga magsundalo. Ang pagdumili nako nga moanib sa kasundalohan misangpot sa pagdakop kanako sa Disyembre 31, 1943. Human mahikay ang mga pormalidad sa korte, gisilotan ako ngadto sa usa ka kampo sa kapuling serbisyo, diin ako nagpabilin hangtod sa Agosto 1945.

Sa pagkagawas nako si Aileen ug ako dihadiha nakadawat ug asaynment ingong payunir nga nagdala kanamo ngadto sa Cornwall, Ontario. Wala madugay human niadto, kami migikan para sa Quebec  uban ang usa ka espesyal nga asaynment labot sa korte sa kapolisan gikan sa Legal nga Departamento sa Sosyedad. Kadto maoy sa panahon ni Duplessis sa Quebec sa dihang kusog ang paglutos sa mga Saksi ni Jehova. Daghang adlaw kada semana, ako didto sa upat ka lainlaing mga korte nga nagtabang sa among mga igsoon. Kadto maoy makapaukyab ug makapalig-on-sa-pagtuo nga kapanahonan.

Human sa kombensiyon sa Cleveland sa 1946, miabot ang mga asaynment alang sa buluhaton sa magtatan-aw sa sirkito ug distrito nga nagdala sa akong asawa ug kanako latas sa tibuok nasod. Ang mga butang nagkahitabo nga madali. Sa 1948 gidapit kami alang sa ika-11ng klase sa Watchtower Bible School of Gilead. Si Brader Albert Schroeder ug Maxwell Friend maoy duha sa among mga instruktor, ug ang among klase nga may 108 ka estudyante naglakip sa 40 ka dinihogan. Tungod sa daghan kaayong dugay na nga mga alagad ni Jehova nga presente, kadto tugob ug magantihon nga kasinatian gayod!

Usa ka adlaw giduaw kami ni Brader Knorr gikan sa Brooklyn. Sa iyang pakigpulong, mitawag siyag 25 ka boluntaryo aron magtuon sa Hapones nga pinulongan. Ang tanang 108 miboluntaryo! Trabaho na sa presidente ang pagpili kon kinsay pagatudloan. Sa akong hunahuna gigiyahan ni Jehova ang pagpili tungod kay kana milampos man pag-ayo. Daghan sa 25 nga napili ug human niadto nakapribilehiyo sa pag-abli sa buluhaton sa Hapon ang anaa gihapon sa ilang asaynment—tigulang na, oo, apan atua gihapon didto. Ang pipila, sama kang Lloyd ug Melba Barry, gibalhin sa ubang mga asaynment. Si Lloyd maoy membro sa Nagamandong Lawas hangtod sa iyang pagkamatay sa miaging tuig. Nalipay kami duyog kanilang tanan sa ganti nga gihatag ni Jehova.

Miabot ang adlaw sa graduwasyon, ug giasayn kami ngadto sa Jamaica. Ugaling lang, tungod sa nagpadayong mga pag-atubang sa korte sa Quebec, gisugo kami sa pagbalik sa Canada.

Dugang pa nga Musika!

Bisan tuod gibiyaan ko ang musika tungod sa payunir nga buluhaton, mipatim-aw nga ang musika wala mobiya kanako. Sa misunod nga tuig ang presidente sa Sosyedad, si Nathan Knorr, ug ang iyang sekretaryo, si Milton Henschel, miadto sa Maple Leaf Gardens sa Toronto. Ang pakigpulong publiko ni Brader Knorr nga nag-ulohang “Ulahi na Kini sa Inyong Gihunahuna!” nakapaukyab sa tanan. Sa unang higayon, gidapit ako sa pagdumala sa orkestra sa kombensiyon. Gihikay namo ang binag-ong mga komposong balse alang sa pipila ka popular nga mga awit sa Kingdom Service Song Book (1944). Daw naangayan kadto sa mga igsoon. Sa dihang ang programa natapos sa hapon sa Sabado, gibansay namo ang among giplanong programa alang sa Dominggo. Nasiklapan ko nga nagsingabot si Brader Henschel tabok sa hawanan padulong kanamo, ug gihunong ko ang orkestra aron makalakaw ako ug makasugat kaniya. Nangutana siya, “Pila ba ang musikero sa inyong orkestra dinhi?” “Kon presente ang tanan, mga 35,” mitubag ako. “Aw, makabaton kag doble nianang gidaghanona sa New York sunod nga ting-init,” mitubag siya.

Hinuon, una pa moabot kadtong ting-inita, gidapit ako nga moadto sa Brooklyn. Tungod sa mga kahimtang, si Aileen sa sinugdan wala makauban nako. Wala pa mahuman niadto ang bag-ong tinukod sa 124 Columbia Heights, busa giasaynan ako ug usa ka higdaanan sa orihinal nga tinukod, diha sa usa ka gamayng kuwarto kauban sa duha ka igsoon nga dinihogan—usa ka tigulang nga si Brader Payne ug si Karl Klein, kinsa gikahimamat ko niadtong panahona sa unang higayon. Guot ba kadto? Oo. Bisan pa niadto, nagkasinabtanay kami pag-ayo. Ang mas gulang nga mga igsoong lalaki mainantoson ug mapailobon. Gipaningkamotan ko lang nga dili makabalda! Usa kadto ka bililhong leksiyon kon unsay mahimo sa espiritu sa Diyos. Ang paghimamat ug pagtrabaho ko uban kang Brader Klein naghatag kanako nianang mga panalangina! Maluloton ug matinabangon kanunay siya. Maayo ang among panag-uban sa trabaho ug kami nagpabiling suod nga mga higala sulod sa kapig 50 ka tuig.

Nakapribilehiyo ako sa pag-ayuda sa musika sa mga kombensiyon sa Yankee Stadium sa 1950, 1953, 1955, ug 1958, ingon man sa pagpakigbahin sa mga responsabilidad labot sa orkestra uban kang Al Kavelin sa 1963 nga kombensiyong gihimo sa Rose Bowl sa Pasadena, California. Panahon sa 1953 nga kombensiyon sa Yankee Stadium, ang usa ka programang musikal gipasundayag sa Dominggo una pa sa pakigpulong publiko. Si Erich Frost nagpailaila kang Edith Shemionik (sa ulahi Weigand), usa ka soprano, kinsa miawit sa iyang kinomposong “Asdang, Kamong mga Saksi!” nga dinuyogan sa among orkestra. Unya nahinam kami samtang nadungog namo, sa unang higayon, ang tibuok ug nindot nga mga tingog sa among Aprikanong kaigsoonan. Ang misyonaryong si Harry Arnott nakadalag maayong rekording sa teyp gikan sa Amihanang Rhodesia (karon Zambia) aron nga kalingawan namo sa pagpamati. Ang tingog milanog sa tibuok nga estadyum.

 Pagrekord sa 1966 nga Basahon sa Awit

Nakahinumdom ka ba sa rosasong vinyl nga basahon sa awit, “Nagaawit ug Nagaduyog sa Inyong Kaugalingon Uban sa Honi sa Inyong mga Kasingkasing”? Sa dihang kadto hapit na sa panapos nga preparasyon, si Brader Knorr miingon: “Maghimo kitag pipila ka rekord. Buot ko nga mag-organisar ka ug gamayng orkestra, nga may pipila ra ka biolin ug duha ka plawta. Dili ko gustong adunay ‘maghuyop sa iyang trompeta’!” Ang Kingdom Hall sa Bethel mao unya ang among dapit sa pagrekord, apan may diyutayng kabalaka bahin sa paggamit niana. Unsa kahay mahitabo tungod sa tingog nga molanog gikan sa mga bungbong nga walay tabil, tisa nga salog, ug metal nga mga mapilopilo nga silya? Kinsay makatabang kanamo sa pagsulbad sa mga suliran sa dili-maayong tingog? May misugyot: “Si Tommy Mitchell! Nagtrabaho siya sa ABC Network Studios.” Nakigkontak kami kang Brader Mitchell, kinsa nalipay sa pagtabang.

Ang unang buntag sa Sabado alang sa pagrekord miabot, ug samtang gipailaila ang mga musikero, usa sa mga igsoon may kaha sa trombone. Nahinumdom ako sa pasidaan ni Brader Knorr: “Dili ko gustong adunay ‘maghuyop sa iyang trompeta’!” Karon, unsay akong himoon? Nagtan-aw ako samtang gikuha sa igsoong lalaki ang iyang trombone gikan sa kaha, gipahiluna ang slide niini, ug misugod sa pagbansaybansay. Ang igsoon mao si Tom Mitchell, ug ang iyang unang pipila ka nota nindot. Gihimo niyang ang trombone samag biolin ang tingog! Naghunahuna ako, ‘kining igsoona kinahanglang magpabilin!’ Si Brader Knorr wala gayod mosupak.

Sa maong orkestra, kami may usa ka pundok sa maayong mga musikero nga mahigugmaon usab nga mga igsoong lalaki ug babaye. Walay mga bidang manunugtog! Ang pagrekord maoy usa ka hago nga trabaho, apan wala ing mga reklamo. Sa pagkahuman sa trabaho, dihay mga luha; ug ang kusganong panag-ubanay nagpabilin taliwala niadtong nakigbahin. Matag usa kanamo nalipay sa pribilehiyo, ug salamat kang Jehova, nalampos namo ang trabaho.

Dugang nga Magantihong mga Pribilehiyo

Human sa daghang katuigan, nagpadayon ako sa pagpahimulos sa bug-os-panahong ministeryo. Dihay 28 ka tuig sa mga asaynment sa sirkito ug distritong buluhaton—ang matag usa kanila makapalipay. Gisundan kadto ug lima ka tuig nga pagdumala sa Norval Assembly Hall sa Ontario. Tungod sa sirkitong asembliya kada hinapos sa semana ingon man sa langyawng-pinulongan nga distritong mga kombensiyon, si Aileen ug ako napuliki. Niadtong 1979/80, gigamit sa mga arkitekto ug mga inhenyero ang mga pasilidad sa Assembly Hall samtang ilang giplano ang umaabot nga sangang buhatan sa Sosyedad sa Halton Hills. Human sa among trabaho sa Assembly Hall, ang laing asaynment misangpot sa dugang nga bahin diha sa natad sa musika sa Brooklyn, gikan sa 1982 hangtod sa 1984.

Ang akong minahal nga asawa namatay niadtong Hunyo 17, 1994, pito ra ka adlaw human sa among ika-59ng anibersaryo sa kasal. Nakakompleto kamig 51 ka tuig sa debotadong payunir nga buluhaton nga magkauban.

Samtang mamalandong ako sa akong daghang kasinatian sa kinabuhi, mahinumdom ko kon unsa ka bililhon nga giya ang Bibliya. Usahay, gamiton ko ang personal nga Bibliya ni Aileen ug makabatog dakong kahimuot gikan sa pagmatikod kon unsay nakatandog sa iyang kasingkasing—tibuok nga mga bersikulo, tinong mga pamulong, ug tinagsa ka mga pulong nga iyang gitiman-an. Maingon sa kahimtang ni Aileen, ako usab adunay mga teksto nga adunay espesyal nga kahulogan alang kanako. Usa ka kasulatan mao ang ika-137 nga Salmo, nga nagpahayag niining matahom nga pag-ampo kang Jehova: “Hinaot nga dili na gayod ako makatugtog pag-usab sa alpa kon makalimot ako kanimo, Jerusalem! Hinaot nga dili na gayod ako makaawit pag-usab kon dili ko ikaw mahinumdoman, kon dili ako maghunahuna kanimo isip akong labing dakong kalipay!” (Salmo 137:5, 6, Today’s English Version) Bisan pag gusto ko ang musika, ang akong labing dakong kalipay nagagikan sa maunongong pag-alagad kang Jehova, kinsa nagaganti kanako sa tugob ug matagbawong kinabuhi.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 28]

Uban kang Aileen sa 1947

[Hulagway sa panid 30]

Sa unang sesyon sa pagrekord