Ampingi ang Imong Ngalan

ANG usa ka tigdisenyo ug maanindot nga mga tinukod maghimog maayong ngalan alang sa iyang kaugalingon ingong batid nga arkitekto. Ang usa ka batan-ong babaye nga hawod sa klase mailado ingong utokan nga estudyante. Bisan ang usa ka tawo nga walay gihimo mahimong maghimog ngalan alang sa iyang kaugalingon ingong taspokan. Nagpasiugda sa bili sa paghimog maayong ngalan, ang Bibliya nag-ingon: “Ang maayong ngalan mas bililhon pa kay sa daghang bahandi, ang maayong kadungganan kay sa salapi ug bulawan.”—Proverbio 22:1, An American Translation.

Ang maayong ngalan maugmad pinaagi sa daghang gagmayng mga buhat sulod sa usa ka yugto. Apan, bisan ang usa lang ka binuang nga buhat igo nang makabuling niana. Pananglitan, tungod sa usa ka hitabo sa sayop nga seksuwal nga panggawi, mamansahan ang maayong kadungganan. Sa ika-6 nga kapitulo sa basahon sa Bibliya sa Proverbio, si Haring Solomon sa karaang Israel nagpasidaan batok sa mga tinamdan ug mga lihok nga makabuling sa atong kadungganan maingon man makadaot sa atong relasyon uban kang Jehova nga Diyos. Lakip niini ang wala-sa-buot nga mga panaad, pagkatapolan, panglimbong, ug seksuwal nga imoralidad—sa panguna maoy mga butang nga gidumtan ni Jehova. Ang pagpatalinghog niining tambaga motabang kanato nga maampingan ang atong maayong ngalan.

Luwasa ang Imong Kaugalingon Gikan sa Binuang nga mga Panaad

Ang ika-6 nga kapitulo sa Proverbio nagsugod niining mga pulonga: “Anak ko, kon ikaw nahimong garantiya alang sa imong isigkatawo, kon ikaw nakiglamano bisan sa usa ka estranyo, kon ikaw nalit-agan tungod sa mga pulong sa imong baba, kon ikaw nabitik sa mga pulong sa imong baba, nan buhata kini, anak ko, ug luwasa ang imong kaugalingon, kay ikaw nahulog sa kamot sa imong isigkatawo: Lakaw magpaubos ka ug magpakiluoy ka sa imong isigkatawo.”—Proverbio 6:1-3.

Kining maong proverbio nagtambag batok sa pagkalangkit sa mga kasabotan sa negosyo sa uban, ilabina sa mga estranyo. Oo, ang mga Israelinhon gibaoran nga ‘tabangan ang ilang igsoon nga nahimong kabos ug naglisod sa panalapi.’ (Levitico 25:35-38) Apan ang pipila ka arisgado nga mga Israelinhon nalangkit sa walay kasegurohang mga negosyo ug nakapuhonan pinaagi sa pagkombinsir sa uban nga ‘garantiyahan’ sila, nga naghimo hinuon kanilang may tulubagon sa maong utang. Ang susamang mga kahimtang mahimong motungha karon. Pananglitan, ang pinansiyal nga mga institusyon mahimong magkinahanglan ug laing tawo nga mopirma usab una pa aprobahan ang usa ka utang nga ilang giisip nga delikado. Pagkadili gayod maalamon nga magdalidali sa paggarantiya sa uban! Aw, mahimong mabitik kita niini sa pinansiyal nga paagi, nga magdaot pa gani sa atong ngalan diha sa mga bangko ug sa ubang mga tigpautang!

 Komosta kon anaa kita sa malisod nga kahimtang diin kita nakahimog aksiyon nga morag maalamon sa sinugdan apan sa dihang gisuta pag-ayo mipatim-aw nga binuang? Ang tambag mao ang paghiklin sa garbo ug ‘pagpakiluoy sa imong isigkatawo’—pinaagi sa mapinadayonong mga hangyo. Kinahanglang himoon nato ang tanan nga atong maarangan sa paghusay sa problema. Ang usa ka reperensiya nag-ingon: “Sulayi ang tanang paagi hangtod nga nagkasabot kamo ug ang imong kaaway ug nahusay ang maong problema, aron nga ang imong gigarantiyahan nga utang dili paninglon kanimo o sa imong pamilya.” Ug kini angayng himoon nga walay langan, kay ang hari midugang: “Ayaw pakatulga ang imong mga mata, ni patagpilawa ang imong magilakong mga mata. Luwasa ang imong kaugalingon sama sa usa ka gasela gikan sa kamot sa mangangayam ug sama sa usa ka langgam gikan sa kamot sa tiglit-ag ug langgam.” (Proverbio 6:4, 5) Mas maayo nga moatras gikan sa dili maalamong mga kasabotan kon posible kay sa mabitik niana.

Magmakugihon Sama sa Olmigas

“Umadto ka sa olmigas, ikaw nga tapolan; tan-awa ang mga dalan niini ug magmaalamon ka,” nagpahimangno si Solomon. Unsay atong makat-onan gikan sa mga dalan sa usa ka gamayng olmigas? Ang hari mitubag: “Bisan kon kini walay pangulo, opisyal o magmamando, kini nag-andam sa pagkaon niini sa ting-init; kini nagtigom sa abiyong kalan-on niini bisan sa ting-ani.”—Proverbio 6:6-8.

Ang mga olmigas organisado sa kahibulongang paagi ug makigtambayayongay sa usag usa sa talagsaong paagi. Sa kinaiyanhon, magtigom kinig mga abiyo sa pagkaon alang sa ugma-damlag. Kini “walay pangulo, opisyal o magmamando.” Tinuod, anaa ang raynang olmigas, apan rayna lamang siya sa diwa nga siya mangitlog ug maoy inahan sa kolonya. Dili siya manugo. Bisag walay kapatas nga magtukmod kanila sa pagsigeg trabaho o superbisor nga magsusi kanila, ang mga olmigas magpadayon sa ilang trabaho.

Sama sa olmigas, dili ba usab angay nga kita magmakugihon? Ang paghago ug pagpaningkamot sa pagpauswag sa atong trabaho makaayo kanato kita man gibantayan o wala. Oo, sa tunghaan, sa atong trabahoan, ug samtang nakig-ambit sa espirituwal nga mga kalihokan, kinahanglang himoon nato ang atong kinamaayohan. Maingon nga ang olmigas makabenepisyo sa pagkamakugihon niini, buot usab sa Diyos nga kita ‘makakita ug maayo sa tanan natong paghago.’ (Ecclesiastes 3:13, 22; 5:18) Ang hinlong tanlag ug personal nga katagbawan maoy mga ganti sa paghago.—Ecclesiastes 5:12.

Naggamit ug duha ka retorikal nga mga pangutana, gisulayan ni Solomon pagpukaw ang tapolan gikan sa iyang pagkataspokan: “Hangtod kanus-a, nga ikaw maghigda, ikaw nga tapolan? Kanus-a ka mobangon gikan sa imong pagkatulog?” Nagsumaysumay sa tapolan, ang hari midugang: “Diyutay pa nga pagkatulog, diyutay pa nga pagtagpilaw, diyutay pa nga pagkiyugpos sa mga kamot sa paghigda, ug ang imong kakabos modangat ingon sa pipila ka tulisan, ug ang imong kawalad-on ingon sa usa ka tawo nga sangkap sa hinagiban.” (Proverbio 6:9-11) Samtang naghigda ang tapolan, maapsan siya sa kakabos nga sama katulin sa usa ka tulisan, ug atakehon sa kawalad-on sama sa tawo nga sangkap sa hinagiban. Ang umahan sa taspokan dali rang mapuno sa mga sagbot ug mga sampinit. (Proverbio 24:30, 31) Ang iyang negosyo maalkansi sa dili madugay. Hangtod kanus-a nga maagwanta sa usa ka amo ang usa ka taspokan? Ug ang estudyante ba nga tapolan kaayo nga dili na magtuon magdahom nga makapasar sa tunghaan?

Magmatinud-anon

Naghisgot sa lain pang matang sa panggawi nga magdaot sa kadungganan sa usa ka tawo diha sa komunidad ug sa iyang relasyon sa Diyos, si Solomon nagpadayon: “Usa ka tawong walay-silbi, usa ka tawong madaoton, nga nagalakaw uban ang balikong sinultihan, nga nagapangidhat sa iyang mata, nga nagasenyas pinaagi sa iyang tiil, nga nagahimog mga timailhan pinaagi sa iyang mga tudlo. Ang kahiwian anaa sa iyang kasingkasing. Siya nagamugnag daotan sa tanang panahon. Siya nagapahinabo ug mga panag-away.”—Proverbio 6:12-14.

Mao kiniy paghubit sa usa ka limbongan. Kasagarang  itago sa usa ka tawong bakakon ang iyang pagkadili-matinud-anon. Sa unsang paagi? Dili lamang “uban ang balikong sinultihan” kondili usab sa linihokan. Usa ka eskolar nag-ingon: “Ang mga senyas, tonada sa tingog, ug bisan ang mga ekspresyon sa nawong maoy gimugna nga mga paagi sa panglimbong; luyo sa pagpakaaron-ingnong sinsero nagpahipi ang usa ka hiwi nga hunahuna ug makiawayong espiritu.” Ang maong walay-silbi nga tawo nagmugnag daotang mga laraw ug nagpahinabog panag-away sa tanang panahon. Unsay dangatan niining tawhana?

“Mao kana nga ang iyang katalagman modangat sa hinanali,” mitubag ang hari sa Israel. “Sa daklit lamang siya mabungkag, ug walay pagkaayo.” (Proverbio 6:15) Sa dihang maladlad na ang iyang gibuhat, ang kadungganan sa tawong bakakon madaot gilayon. Kinsa pay mosalig niya? Tinuod gayod nga kadaotan ang iyang sangpotan, kay “ang tanang mga bakakon” gilista lakip niadtong makaagom sa walay-kataposang kamatayon. (Pinadayag 21:8) Sa tanang paagi, hinaot kita “managgawi mismo nga matinud-anon sa tanang butang.”—Hebreohanon 13:18.

Dumti ang Gidumtan ni Jehova

Pagdumot sa pagkadaotan—makapugong gayod kini batok sa paghimog mga buhat nga makadaot sa atong kadungganan! Nan dili ba nato ugmaron ang pag-ayad sa kon unsay daotan? Apan unsa ba gayod ang angay natong dumtan? Si Solomon nag-ingon: “Adunay unom ka butang nga gidumtan ni Jehova; oo, pito ka butang ang dulumtanan sa iyang kalag: mapahitas-ong mga mata, dila nga bakakon, ug mga kamot nga nagaula ug inosenteng dugo, usa ka kasingkasing nga nagamugnag madaotong laraw, mga tiil nga nagadali sa pagdalagan ngadto sa pagkadaotan, usa ka bakakong saksi nga nagasabwag ug kabakakan, ug nagapahinabog panag-away sa taliwala sa kaigsoonan.”—Proverbio 6:16-19.

Ang pito ka kategoriya nga gihisgotan sa maong proverbio maoy sukaranan ug nagkobre sa halos tanang matang sa mga sayop. Ang “mapahitas-ong mga mata” ug “usa ka kasingkasing nga nagmugnag madaotong laraw” maoy mga sala nga gihimo diha sa hunahuna. Ang usa ka “dila nga bakakon” ug “usa ka bakakong saksi nga nagasabwag ug kabakakan” maoy daotang mga pulong. Ang “mga kamot nga nagaula ug inosenteng dugo” ug “mga tiil nga nagadali sa pagdalagan ngadto sa pagkadaotan,” maoy daotang mga buhat. Ug ilabinang dulumtanan kang Jehova ang matang sa tawo nga malipay kaayo sa paghaling sa panagbangi taliwala sa mga tawo nga magkauban untang malinawon. Ang pag-uswag sa gidaghanon gikan sa unom ngadto sa pito nagsugyot nga dili pa kompleto ang maong listahan, kay ang mga tawo magpadayon pa gayod sa paghimog daotang mga buhat.

Sa pagkatinuod, kinahanglang ugmaron nato ang kasilag sa kon unsay gidumtan sa Diyos. Pananglitan, kinahanglang isalikway nato ang “mapahitas-ong mga mata” o ang bisan unsa pang pagpasundayag sa garbo. Ug ang makadaot nga tabi tinong pagalikayan, kay dali ra kining magpahinabog “panag-away sa taliwala sa kaigsoonan.” Pinaagi sa pagsabwag ug dili malulutong mga tabitabi, dili angayng pagsaway, o kabakakan, wala tingali kita ‘mag-ula ug inosenteng dugo,’ apan seguradong gidaot nato ang maayong kadungganan sa laing tawo.

“Ayaw Kaibgi ang Iyang Kaanyag”

Gisugdan ni Solomon ang sunod nga bahin sa iyang tambag pinaagi sa pag-ingon: “Bantayi, Oh anak ko, ang sugo sa imong amahan, ug ayaw talikdi ang balaod sa imong inahan. Ibugkos kini kanunay diha sa imong kasingkasing; ihigot kini sa imong liog.” Ang rason? “Sa diha nga ikaw magalakaw, kini magatultol kanimo; sa diha nga ikaw magahigda, kini magabantay kanimo; ug sa diha nga ikaw mahigmata, ikaw pagatagdon niini.”—Proverbio 6:20-22.

Ang pagmatuto ba subay sa Kasulatan tinuod nga makapanalipod kanato batok sa lit-ag sa seksuwal nga imoralidad? Oo, makapanalipod gayod kini kanato. Kita gipasaligan: “Ang sugo maoy usa ka lampara, ug ang balaod maoy usa ka kahayag, ug ang mga pagbadlong sa disiplina maoy dalan sa kinabuhi, aron sa pagbantay kanimo batok sa daotang babaye, batok sa kamaulog-ulogon sa dila sa langyaw nga babaye.” (Proverbio 6:23, 24) Ang  paghinumdom sa tambag sa Pulong sa Diyos ug paggamit niini ingong ‘lampara sa atong tiil ug kahayag sa atong alagianan’ motabang kanato sa pagsukol sa maulog-ulogong mga pag-agni sa usa ka daotang babaye, o kaha sa usa ka daotang lalaki.—Salmo 119:105.

“Ayaw kaibgi ang iyang kaanyag diha sa imong kasingkasing,” nagpahimangno ang maalamong hari, “ug dili ka unta niya makuha pinaagi sa iyang magilakong mga mata.” Ngano man? “Kay tungod sa usa ka babayeng bigaon ang usa mahitumpawak lamang sa usa ka lingin nga tinapay; apan mahitungod sa asawa sa laing tawo, siya mangita gani ug bililhong kalag.”—Proverbio 6:25, 26.

Gitawag ba ni Solomon ang usa ka mananapawng asawa ingong bigaon? Tingali. O mahimo usab nga iyang gihatag ang kalainan tali sa mga sangpotanan sa pagpakighilawas uban sa usa ka bigaon ug niadtong miresulta tungod sa pagpanapaw uban sa asawa sa laing lalaki. Ang usa nga nakigparayganay sa usa ka bigaon mahisama na lang sa “usa ka lingin nga tinapay”—mag-ilaid sa kakabos. Basin mahiagom pa gani siya sa masakit ug makapaluya nga mga balatian nga gipasa pinaagi sa pakigsekso, lakip na ang makamatay nga AIDS. Sa laing bahin, ang usa nga nakigparayganay sa kapikas sa laing tawo mas direktang mameligro ilalom sa Balaod. Ang usa ka asawang mananapaw magpameligro sa “bililhong kalag” sa iyang kauban sa pagpanapaw. “Wala lamang kini magpasabot nga pamub-on ang kinabuhi tungod sa pagkamapatuyangon,” matod pa sa usa ka reperensiya. “Ang makasasala angayng silotan ug kamatayon.” (Levitico 20:10; Deuteronomio 22:22) Sa bisan unsang paagi, bisan pag maanyag siya, ang maong babaye dili gayod angayng kaibgan.

‘Ayaw Pagpundok ug Kalayo sa Imong Dughan’

Aron ipasiugda pa ang kapeligrohan sa pagpanapaw, si Solomon nangutana: “Makapundok ba ang usa ka tawo ug kalayo nganha sa iyang dughan apan dili masunog ang iyang besti? O makalakaw ba ang usa ka tawo ibabaw sa mga baga ug dili mapagtong ang iyang tiil?” Sa pagpatin-aw sa kahulogan sa maong ilustrasyon, siya miingon: “Mao man usab ang si bisan kinsa nga makigdulog sa asawa sa iyang isigkatawo, walay usa nga manghilabot kaniya nga magpabiling dili-masilotan.” (Proverbio 6:27-29) Ang maong makasasala seguradong pagasilotan.

“Ang mga tawo dili magatamay sa usa ka kawatan tungod lang kay nangawat aron sa pagbusog sa iyang kalag dihang siya gigutom,” kita gipahinumdoman. Bisan pa niana, “kon hisakpan, siya magabayad ug pito ka pilo sa gidaghanon; ang tanang manggad sa iyang balay iyang igahatag.” (Proverbio 6:30, 31) Sa karaang Israel, ang usa ka kawatan gibaoran nga mobayad bisan pag mahurot ang tanan niyang nabatonan. a Pagkalabi pang takos sa silot ang usa ka mananapaw, kinsa walay ikapangulipas sa iyang nabuhat!

“Siya nga nagapanapaw uban sa usa ka babaye maoy usa kansang kasingkasing nakulangan,” nag-ingon si Solomon. Ang usa ka tawo kansang kasingkasing nakulangan walay maayong panghukom, sanglit siya “nagalaglag sa iyang kaugalingong kalag.” (Proverbio 6:32) Sa gawas, morag dungganon tingali siyang tan-awon, apan ang sulod nga pagkatawo wala gayod maugmad sa hustong paagi.

Labaw pa ang nalangkit sa mga bunga nga anihon sa usa ka mananapaw. “Hampak ug pagtamay ang iyang maangkon, ug ang iyang kaulawan dili gayod mapapas. Kay ang kaligutgot sa usa ka lig-on ug lawas nga tawo maoy pangabugho, ug siya dili maluoy sa adlaw sa panimalos. Siya dili magtagad sa bisan unsang matang sa lukat, ni magtinguha siya niana, bisan unsa pa ka dako ang imong regalo.”—Proverbio 6:33-35.

Mailisan sa usa ka kawatan ang iyang gikawat, apan dili kabayran sa usa ka mananapaw ang iyang gihimo. Unsa bay iyang ikabalos sa nasuko nga bana? Bisag unsaon pag pakiluoy sa mamumuhat ug daotan lagmit dili gayod siya kaluy-an. Ang mananapaw dili gayod makahimog kapasig-ulian sa iyang sala. Ang kaulawan ug pagtamay nga gihan-ok sa iyang kaugalingong ngalan magpabilin. Dugang pa, dili gayod siya makalukat sa iyang kaugalingon o mapahigawas sa silot nga angay kaniya.

Pagkamaalamon gayod nga likayan ang pagpanapaw maingon man ang ubang panggawi ug mga tinamdan nga magdaot sa atong maayong ngalan ug mahimong magpakaulaw sa Diyos! Nan, hinaot nga mag-amping kita nga dili mohimog binuang nga mga panaad. Hinaot nga ang kakugi ug kamatinuoron magdayandayan sa atong kadungganan. Ug samtang maningkamot kita sa pagdumot sa gidumtan ni Jehova, hinaot himoon nato ang maayong ngalan uban kaniya ug sa atong isigkatawo.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 25]

Magmabinantayon maylabot sa paggarantiya sa usa ka utang

[Hulagway sa panid 26]

Magmakugihon sama sa olmigas

[Hulagway sa panid 27]

Pagbantay batok sa makadaot nga tabi