Mga Kostumbre sa Pasko—Kini ba Kristohanon?

ANG panahon sa Pasko ania na. Unsay kahulogan niana alang kanimo, sa imong pamilya, ug sa imong mga kauban? Kini ba usa ka espirituwal nga okasyon, o kini ba usa lamang ka masadya ug malipayon nga yugto? Panahon ba kini aron mamalandong sa pagkahimugso ni Jesu-Kristo o dili magpakabana bahin sa Kristohanong mga sukdanan?

Sa pagtagad nianang mga pangutanaha, hinumdomi nga ang mga tradisyon sa Pasko mahimong magkalahi depende kon diin ikaw magpuyo. Pananglitan, sa Mexico ug sa ubang mga nasod sa Latin Amerika, bisan ang ngalan alang sa Pasko magkalahi. Gipakita sa usa ka ensiklopedia nga ang Iningles nga ngalang Christmas “gikuha gikan sa Edad Medya nga Christes Masse, ang Misa ni Kristo.” Apan, ang La Navidad, o Pagkatawo, nga maoy pagtawag niini didto sa mga nasod sa Latin Amerika, nagpunting sa pagkatawo, o pagkahimugso, ni Kristo. Tagda sa makadiyot ang pipila ka kostumbre sa Mexico. Tingali makatabang kini kanimo sa pag-umol sa imong kaugalingong opinyon bahin niining selebrasyona.

Ang mga Posada, “ang Tulo ka Maalamong mga Lalaki,” ug ang Nacimiento

Ang kasadyaan magsugod sa Disyembre 16 pinaagi sa mga posada. Ang librong Mexico’s Feasts of Life nagkomento: “Ang panahon sa mga posada, siyam ka maanindot nga mga adlaw una pa ang Bisperas sa Pasko, maoy pagsaulog sa mamingawong paglakawlakaw ni Jose ug Maria diha sa siyudad sa Betlehem ug sa panahon sa dihang sa kataposan sila nakakaplag ug kalulot ug kapuy-an. Ang mga pamilya ug mga higala magtigom matag gabii aron ipasundayag ang mga hitabo sa mga adlaw sa wala pa matawo si Kristo.”

Sa naandan, usa ka grupo sa mga tawo ang magpas-an ug mga imahen ni Maria ug Jose ngadto sa usa ka balay ug pinaagig awit mohangyo ug kapuy-an, o posada. Kadtong tua sa balay moawit agig tubag hangtod ang mga bisita sa kataposan pasudlon. Dayon magsugod ang parti, diin ang pipila—gitaptapan ang mga mata ug naggunit ug lipak—magpulipuli sa pagsulay sa pagbuak sa piñata, usa ka dako nga gidayandayanang kulon nga nagbitay. Inigkabuak, ang mga sulod niini (kendi, prutas, ug susamang mga butang) tigomon sa mga nagsaulog. Sundan kini sa pagpangaon, pag-inom-inom, musika, ug pagsayaw. Walo ka parti sa posada ang himoon sukad sa Disyembre 16 hangtod sa Disyembre 23. Pagkapetsa 24, saulogon ang Nochebuena (Bisperas sa Pasko), ug ang mga pamilya maningkamot nga mag-uban alang sa usa ka linain nga panihapon.

Dili magdugay moabot ang Adlaw sa Bag-ong Tuig, nga saulogon uban ang saba kaayong mga parti. Sa gabii sa Enero 5, ang Tres Reyes Magos (“tulo ka maalamong mga lalaki”) gidahom nga magdalag mga dulaan alang sa mga bata. Ang kinapungkayan mao ang usa ka parti sa Enero 6, sa dihang idalit ang rosca de Reyes (keyk nga lingin ug porma). Samtang kaonon kini nga keyk, dunay usa nga makakaplag diha sa iyang keyk ug usa ka gamayng monyeka nga naghawas sa masuso nga Jesus. Ang makakaplag niini obligado sa pag-organisar ug pagdumala sa kataposang parti sa Pebrero 2. (Sa ubang mga dapit dunay tulo ka gagmayng mga monyeka, nga naghawas sa “tulo ka maalamong mga lalaki.”) Ingon sa imong masabtan, walay hunong ang mga parti may kalabotan sa Pasko.

Niining panahona, ang nacimiento (Belen) popular. Unsay nalangkit niini? Buweno, sa publikong mga dapit maingon man sa mga simbahan ug mga balay, iplastar ang mga esena nga may mga tawotawo (dagko o gagmay) nga ginama sa seramiko,  kahoy, o yutang-kulonon. Kini naghawas kang Jose ug Maria nga nagluhod atubangan sa pasungan nga nahimutangan sa bag-ong natawo nga masuso. Sagad adunay mga magbalantay sa karnero ug ang Los Reyes Magos (“ang maalamong mga lalaki”). Ang esena maoy usa ka kuwadra, ug may pipila ka hayop nga maoy magkompleto sa esena. Apan, ang pangunang tawotawo maoy usa ka bag-ong natawo nga masuso, kinsa gitawag sa Kinatsila nga el Niño Dios (ang Bata nga Diyos). Kining pangunang tawotawo ibutang didto sa Bisperas sa Pasko.

Pagtuki sa mga Tradisyon sa Pagkatawo ni Jesus

Mahitungod sa pagsaulog sa Pasko sumala sa pagkaila niini sa tibuok kalibotan, ang The Encyclopedia Americana nag-ingon: “Ang kadaghanan sa mga kostumbre karon nga nalangkit sa Pasko dili mga kostumbre sa Pasko sa sinugdanan kondili mga kostumbre sa wala pa ang Kristohanong panahon ug mga kostumbre nga dili Kristohanon nga gisagop sa Kristohanong iglesya. Ang Saturnalia, usa ka Romanhong kapistahan nga gisaulog sa tungatungang bahin sa Disyembre, mao ang sulondan sa daghang kostumbre sa paglipaylipay panahon sa Pasko. Pananglitan, gikan niining maong pagsaulog gikuha ang maluho nga mga kombira, ang paghatag ug mga gasa, ug pagdagkot ug mga kandila.”

Sa Latin Amerika, kadtong pangunang mga kostumbre sa Pagkatawo ni Jesus mahimong gisunod, lakip sa uban pa. ‘Gikan sa unsang tinubdan,’ ikaw tingali mangutana. Sa prangka, giila sa daghan nga buot mosunod sa Bibliya nga ang ubang mga kostumbre maoy lunlon mga seremonyas sa Aztec. Ang El Universal, usa ka mantalaan sa Mexico City, nagkomento: “Gipahimuslan sa mga prayle gikan sa nagkalainlaing mga orden ang kahimtang nga ang mga kapistahan sa kalendaryo sa Indian nga rituwal motunong sa kalendaryo sa Katolikong liturhiya, busa ila kining gigamit aron paluyohan ang ilang buluhatong pagsangyaw ug pagmisyonaryo. Ilang gipuli ang mga kapistahan alang sa Kristohanong mga diyos sa mga kapistahan alang sa una-Hispanikong mga diyos, gitudlo ang Uropanhong mga kapistahan ug mga kalihokan, ug giapil usab ang Indian nga mga kapistahan, nga misangpot sa panagsagol sa kultura sa lainlaing mga tinuohan o buhat nga gikan niana mitungha ang orihinal nga Mexicanong mga termino.”

 Ang The Encyclopedia Americana nagpatin-aw: “Ang mga dula sa Pagkatawo ni Jesus sayo nga nahimong bahin sa kasaulogan sa Pasko . . . Ang simbolo sa Belen [ang esena sa pasungan] diha sa simbahan gikaingong gisugdan ni Saint Francis.” Kining mga dulaa nga nagpasundayag sa pagkatawo ni Kristo gipasundayag diha sa mga simbahan panahon sa pagsugod sa kolonisasyon sa Mexico. Giorganisar kadto sa mga mongheng Franciscano aron tudloan ang mga Indian bahin sa Pagkatawo ni Jesus. Sa ulahi ang mga posada nahimong mas popular. Kon unsa man ang orihinal nga katuyoan luyo niini, ang paagi sa pagsaulog sa mga posada karong panahona nagpadayag sa tinuod nga dagway niini. Kon ikaw tua didto sa Mexico niining panahona, imong makita ug mamatikdan ang usa ka butang nga gipasiugda sa usa ka magsusulat sa El Universal diha sa iyang komento: “Ang mga posada, nga maoy usa ka paagi sa pagpahinumdom kanato sa pagpanaw sa mga ginikanan ni Jesus nga nangitag kapasilongan diin puwedeng ipanganak ang Bata nga Diyos, karong panahona maoy mga adlaw lamang sa paghuboghubog, pagpatuyang, paghingapin ug kaon, kakawangan, ug pagdaghan sa krimen.”

Ang ideya bahin sa nacimiento mitungha panahon sa Kolonisasyon gikan sa orihinal nga buhing mga pasundayag diha sa mga simbahan. Bisan pag maanindot kini alang sa uban, kini ba naghawas sa hustong paagi sa kon unsay giingon sa Bibliya? Makataronganon kana nga pangutana. Sa dihang miduaw ang gitawag konohay nga tulo ka maalamong mga lalaki—nga sa pagkatinuod mga astrologo—si Jesus ug ang iyang pamilya wala na magpuyo diha sa kuwadra. Milabay na ang panahon, ug ang pamilya nagpuyo na diha sa balay. Ikaw maikag nga makakita niining detalyeha diha sa dinasig nga rekord sa Mateo 2:1, 11. Imong makita usab nga ang Bibliya wala mag-ingon kon pila ka buok ang mga astrologo. a

Didto sa Latin Amerika, ang tulo ka maalamong mga lalaki maoy mipuli sa ideya bahin kang Santa Klaus. Apan, sama sa ginahimo gihapon sa ubang kayutaan, daghang ginikanan magtago ug mga dulaan diha sa ilang balay. Dayon sa pagkabuntag sa Enero 6, kini pangitaon sa mga bata, nga maora bag gidala kini sa tulo ka maalamong mga lalaki. Kini maoy panahon nga mokitag dako ang mga tigbaligyag mga dulaan, ug ang uban mikitag dako sa butang nga giila sa daghang matinud-anog-kasingkasing nga mga tawo nga hinanduraw lamang. Ang popular nga tradisyon bahin sa tulo ka maalamong mga lalaki dili na katuohan sa ubay-ubayng tawo, bisan sa gagmayng mga bata. Bisan tuod ang pipila nadisgusto tungod kay kining popular nga tradisyon wala na tuohi sa uban, unsa may madahom sa mga tawo sa usa ka hinandurawng butang nga padayon gihapong gisunod tungod lang sa tradisyon ug aron lang kasapian?

Ang Pasko, o Pagkatawo ni Jesus, wala sauloga sa unang mga Kristohanon. Kini ang giingon sa usa ka ensiklopedia bahin niini: “Kini wala sauloga sa unang mga siglo sa Kristohanong iglesya, sanglit ang Kristohanong batasan sa katibuk-an mao ang pagsaulog sa kamatayon sa talagsaong mga tawo inay kay sa ilang pagkatawo.” Ang Bibliya naglangkit sa pagsaulog sa adlawng-natawhan ngadto sa mga pagano, dili sa matuod nga mga magsisimba sa Diyos.—Mateo 14:6-10.

Siyempre, kini wala magpasabot nga dili mapuslanon ang pagkuhag kahibalo ug paghinumdom sa aktuwal nga mga panghitabo nga nalangkit sa pagkatawo sa Anak sa Diyos. Ang tinuod nga mga asoy sa Bibliya naghatag ug hinungdanong mga kahibalo ug mga pagtulon-an alang sa tanang buot mohimo sa kabubut-on sa Diyos.

 Pagkatawo ni Jesus Sumala sa Bibliya

Ikaw makakaplag ug kasaligang impormasyon bahin sa pagkatawo ni Jesus diha sa mga Ebanghelyo ni Mateo ug Lucas. Gipakita niini nga giduaw ni manulondang Gabriel ang usa ka batan-ong dalaga nga ginganlan ug Maria sa lungsod sa Nasaret sa Galilea. Unsang mensahe ang iyang gihatod? ‘Tan-awa! ikaw magasamkon sa imong tagoangkan ug manganak ug usa ka anak nga lalaki, ug imong pagatawgon ang iyang ngalan nga Jesus. Kini siya mahimong bantogan ug pagatawgong Anak sa Labing Hataas; ug ihatag ni Jehova nga Diyos kaniya ang trono ni David nga iyang amahan, ug siya magamando ingong hari ibabaw sa balay ni Jacob hangtod sa hangtod, ug walay pagkatapos ang iyang gingharian.’—Lucas 1:31-33.

Nakurat kaayo si Maria niining mensahea. Sanglit dili minyo, siya miingon: ‘Unsaon ba pagkahitabo niini, nga wala man ako makigdulog sa usa ka lalaki?’ Ang manulonda mitubag: ‘Pagakunsaran ikaw sa balaang espiritu, ug pagalandongan ikaw sa gahom sa Labing Hataas. Tungod niana usab ang matawo pagatawgong balaan, Anak sa Diyos.’ Si Maria, nakaamgo nga kini mao ang kabubut-on sa Diyos, miingon: ‘Tan-awa! Ang ulipong babaye ni Jehova! Matuman unta kanako kana sumala sa imong gipahayag.’—Lucas 1:34-38.

Gisultihan sa usa ka manulonda si Jose bahin sa milagrosong pagkatawo aron dili niya diborsiyohan si Maria, nga maoy iyang giplanong buhaton human niya mahibaloi nga siya mabdos. Human niana andam na siya sa pag-abaga sa responsabilidad nga atimanon ang Anak sa Diyos.—Mateo 1:18-25.

Dayon ang usa ka mando gikan kang Cesar Agosto nagpugos kang Jose ug Maria sa pagbiyahe gikan sa Nasaret sa Galilea ngadto sa Betlehem sa Judea, ang siyudad sa ilang mga katigulangan, aron magparehistro. ‘Samtang didto sila, ang mga adlaw nabug-os na aron siya manganak. Ug nanganak siya sa iyang anak nga lalaki, ang panganay, ug iyang giputos siya ug mga bakbak ug gipahigda siya sa pasungan, tungod kay wala nay dapit alang kanila sa lawak nga abotanan.’—Lucas 2:1-7.

Ang Lucas 2:8-14 nagbatbat sa sunod nga nahitabo: ‘May mga magbalantay sa karnero usab niadtong mao mismong dapit nga nagpuyo sa gawas ug nagpadayon sa pagbantay sa ilang mga panon sa hayop sa kagabhion. Ug sa kalit ang manulonda ni Jehova mitindog sa duol nila, ug ang himaya ni Jehova midan-ag sa ilang palibot, ug sila nahadlok kaayo. Apan ang manulonda miingon kanila: “Ayaw kahadlok, kay, tan-awa! ako nagapahayag kaninyo ug maayong balita sa dakong kalipay nga mabatonan sa tanang tawo, tungod kay natawo kaninyo karong adlawa ang usa ka Manluluwas, nga mao ang Kristo nga Ginoo, sa siyudad ni David. Ug kini maoy usa ka ilhanan alang kaninyo: makaplagan ninyo ang usa ka masuso nga giputos sa mga bakbak ug nagahigda sa usa ka pasungan.” Ug sa kalit diha uban sa manulonda ang usa ka dakong pundok sa langitnong panon, nga nagdayeg sa Diyos ug nag-ingon: “Himaya sa Diyos sa kahitas-an, ug sa yuta pakigdait taliwala sa mga tawo nga iyang gikahimut-an.”’

Ang mga Astrologo

Ang asoy ni Mateo naghisgot nga ang mga astrologo gikan sa Sidlakan miadto sa Jerusalem nga nangita sa dapit diin gipanganak ang Hari sa mga Hudiyo. Si Haring Herodes interesado kaayo niini—apan dili tungod sa maayong mga intensiyon. ‘Sa dihang gipaadto sila sa Betlehem, siya miingon: “Lakaw ug pangitaa ninyo pag-ayo ang bata, ug sa makaplagan na ninyo siya balitai ninyo ako, aron ako usab moadto ug moyukbo kaniya.”’ Nakaplagan sa mga astrologo ang bata ug ‘gibuksan nila ang ilang mga bahandi ug gihatagan siyag mga gasa, bulawan ug kamangyan ug mira.’ Apan wala sila mobalik kang Herodes. ‘Sila gihatagan sa Diyos ug pasidaan diha sa usa ka damgo nga dili mobalik kang Herodes.’ Gigamit sa Diyos ang usa ka manulonda sa pagpasidaan kang Jose bahin sa mga intensiyon ni Herodes. Si Jose ug Maria mikalagiw dayon ngadto sa Ehipto uban sa ilang anak. Sunod, sa paningkamot nga patyon ang bag-ong Hari, ang mabangis nga Haring Herodes nagmando sa pagpatay sa mga batang lalaki sa dapit sa Betlehem. Unsang mga bataa? Kadtong nagpangedaron ug duha ka tuig paubos.—Mateo 2:1-16.

Unsay Atong Makat-onan Gikan sa Asoy?

Ang miduaw nga mga astrologo—kon pila man ugaling sila—wala magsimba sa matuod nga Diyos. Ang bersiyon sa Bibliya nga La Nueva Biblia Latinoamérica (1989 nga Edisyon) nag-ingon diha sa usa ka potnot: “Ang mga Mago dili mga hari, kondili mga mananag-an ug mga pari sa paganong relihiyon.” Nangadto sila nahiuyon sa ilang kahibalo bahin sa mga bituon nga niana sila debotado. Kon buot pa sa Diyos nga giyahan sila ngadto sa bata, gitultolan unta sila ngadto sa tukmang dapit nga dili na kinahanglang moadto una sa Jerusalem ug sa palasyo  ni Herodes. Sa ulahi, ang Diyos nanggilabot aron mausab ang ilang biyahe sa tuyo nga mapanalipdan ang bata.

Sa panahon sa Pasko kining asoya kasagarang gilibotan sa tinumotumo ug mahandurawon nga atmospera nga nagpahanap sa labing hinungdanong butang: nga ang maong masuso gipanganak aron mahimong halangdong Hari, ingon sa gipahibalo ngadto kang Maria ug sa mga magbalantay sa karnero. Dili, si Jesu-Kristo dili na usa ka masuso, o bisan usa ka bata. Siya mao ang nagamandong Hari sa Gingharian sa Diyos, nga hapit na gayod nga magwagtang sa tanang pagmando nga supak sa kabubut-on sa Diyos, ug siya magasulbad sa tanang problema sa katawhan. Mao kana ang Gingharian nga atong gipangayo diha sa Pag-ampo sa Ginoo.—Daniel 2:44; Mateo 6:9, 10.

Pinaagi sa gipahayag sa mga manulonda ngadto sa mga magbalantay sa karnero, atong nakat-onan nga ang kahigayonan alang sa kaluwasan bukas ngadto sa tanan nga andam nga maminaw sa mensahe sa maayong balita. Kadtong makaangkon sa pabor sa Diyos mahimong ‘mga tawo nga iyang gikahimut-an.’ Dunay katingalahang mga palaaboton alang sa pakigdait sa tibuok kalibotan ilalom sa Gingharian ni Jesu-Kristo, apan ang mga tawo kinahanglang andam nga mobuhat sa kabubut-on sa Diyos. Ang panahon ba sa Pasko makatabang niini, ug gipabanaag ba niini ang maong tinguha? Daghang sinsero nga mga tawo nga buot nga mosunod sa Bibliya nagtuo nga klaro ang tubag.—Lucas 2:10, 11, 14.

[Footnote]

[Kahon sa panid 4]

ANG UBAN MATINGALA GAYOD

Diha sa iyang librong The Trouble With Christmas, ang awtor nga si Tom Flynn nagpahayag sa mga konklusyon nga naabot human makagugol ug mga tuig sa pagdukiduki bahin sa Pasko:

“Daghan kaayong tradisyon nga atong gilangkit karon sa Pasko naggikan sa una-Kristohanong pagano nga relihiyosong mga tradisyon. Ang pipila niini dunay katilingbanon, seksuwal, o kosmolohikal [may kalabotan sa sinugdanan ug kinaiya sa uniberso] nga mga kahulogan nga basin magtultol sa edukado, sensitibo sa kultura nga modernong mga tawo sa pagsalikway nianang mga tradisyona sa dihang mas masabtan pa nila ang gigikanan niini.”—Panid 19.

Human mapakita ang daghan kaayong impormasyon nga nagsuportar niini, si Flynn mibalik sa pangunang punto: “Usa sa dakong mga baligho sa Pasko mao nga pagkadiyutay ra kaayong diwa niini ang tinuod gayod nga Kristohanon. Sa dihang atong kuhaon ang una-Kristohanong mga bahin, kadaghanan sa mabilin maoy human-Kristohanon ug gigikanan, imbes tinuod nga Kristohanon.”—Panid 155.

[Hulagway sa panid 7]

Ang pagpahibalo sa pagkatawo ni Jesus nag-andam sa dalan alang sa iyang umaabot nga papel ingong pinili sa Diyos nga Hari