Si Cyril ug si Methodius—Mga Maghuhubad sa Bibliya nga Nag-imbento sa Usa ka Alpabeto

“Nabunyagan ang among nasod apan kami walay magtutudlo. Dili kami makasabot sa Grego ni sa Latin. . . . Dili kami makasabot sa sinulat nga mga karakter ni sa kahulogan niini; busa padad-i kamig mga magtutudlo nga magpasabot kanamo sa mga pulong sa Kasulatan ug sa kahulogan niini.”—Rostislav, prinsipe sa Moravia, 862 K.P.

KARONG ADLAWA, ang kapin sa 435 ka milyong tawo nga nagasulti sa mga pinulongan nga naggikan sa pamilyang Slavic makabaton sa hubad sa Bibliya sa ilang lumad nga pinulongan. a Taliwala kanila, 360 ka milyon ang nagagamit sa Cyrillic nga alpabeto. Apan, sa milabayng 12 ka siglo walay sinulat nga pinulongan ni alpabeto sa mga diyalekto sa ilang mga katigulangan. Ang mga tawo nga mitabang sa pagsulbad sa maong problema mao ang managsoon nga ginganlag Cyril ug Methodius. Ang mga tawo nga nahigugma sa Pulong sa Diyos makasabot nga ang maisogon ug mamugnaong mga paningkamot niining duha ka magsoon naghimog makaiikag nga anib sa kasaysayan sa pagpreserbar ug sa pagpasiugda sa Bibliya. Kinsa kining mga tawhana, ug unsang mga babag ang ilang giatubang?

“Ang Pilosopo” ug ang Gobernador

Si Cyril (827-869 K.P., nga sa orihinal ginganlag Constantine) ug si Methodius (825-885 K.P.) natawo sa usa ka hamiling pamilya sa Tesalonica, Gresya. Kaniadto ang Tesalonica maoy usa ka siyudad nga duhay-pinulongan; ang mga molupyo niini nagsultig Grego ug usa ka matang sa Slavic. Ang pagkadaghan sa mga Slav didto ug ang pagkasuod sa kontak tali sa mga katagilungsod niini ug sa naglibot nga mga komunidad sa mga Slav hayan maoy naghatag ug kahigayonan kang Cyril ug Methodius sa pagbaton ug halawom nga kahibalo sa pinulongan sa mga Slav sa habagatan. Ug usa ka biograpo ni Methodius naghisgot pa gani nga ang ilang inahan maoy Slav ug kagikan.

Human sa kamatayon sa iyang amahan, mibalhin si Cyril ngadto sa Constantinople, ang kabisera sa Imperyo sa Byzantino. Siya nagtungha didto sa unibersidad sa emperador ug nakauban ang dungganong mga edukador. Nahimo siyang libraryan sa Hagia Sophia, ang labing inilang simbahan sa Sidlakan, ug sa ulahi nahimong usa ka propesor sa pilosopiya. Ngani, tungod sa iyang akademikanhong kalamposan, si Cyril gibansagan ug Ang Pilosopo.

Sa kasamtangan, si Methodius nagkuha sa samang karera nga gikuha sa iyang amahan—ang politikanhong administrasyon. Nakab-ot niya ang pagkahimong archon (gobernador) sa usa ka utlanang distrito sa Byzantino diin nagpuyo ang daghang  Slav. Bisan pa niana, siya mibiya ug misulod sa monasteryo sa Bitinia, Asia Minor. Si Cyril miduyog kaniya didto niadtong 855 K.P.

Sa 860 K.P., gipadala sa patriarka sa Constantinople ang duha ka magsoon sa usa ka langyawng misyon. Gipadala sila ngadto sa mga Khazar, ang mga tawo nga nagpuyo sa amihanan-sidlakang bahin sa Itom nga Dagat, kinsa wala pa makahukom sa pagpili tali sa Islam, Judaismo, ug Kristiyanidad. Sa iyang pagpaingon didto, nagpabilin sa makadiyot si Cyril sa Chersonese, sa Crimea. Gituohan sa pipila ka eskolar nga didto nakakat-on siya ug Hebreohanon ug Samarianhon ug nga siya naghubad sa usa ka basahon sa Hebreohanong gramatika ngadto sa pinulongan sa mga Khazar.

Usa ka Hangyo Gikan sa Moravia

Sa 862 K.P., si Rostislav, ang prinsipe sa Moravia (modernong-adlawng silangang Czechia, kasadpang Slovakia, ug kasadpang Hungaria), nagpadala kang Michael III nga Emperador sa Byzantino sa hangyo nga makita sa unang parapo niining artikuloha—nga siya magpadalag mga magtutudlo sa Kasulatan. Ang mga lungsoranon sa Moravia nga nagasultig Slavic nakasinati na sa mga pagtulon-an sa simbahan pinaagi sa mga misyonaryo gikan sa Sidlakang gingharian sa Frankish (karon Alemanya ug Austria). Hinunoa, si Rostislav nabalaka bahin sa politikanhon ug eklesiastikanhong impluwensiya sa mga tribo sa Alemanya. Naglaom siya nga ang relihiyosong kalangkitan sa Constantinople makatabang sa iyang nasod nga magpabiling independente sa politikanhon ug sa relihiyosong paagi.

Nakahukom ang emperador nga ipadala si Methodius ug si Cyril ngadto sa Moravia. Sa akademiko, sa edukasyon, ug sa pinulongan, ang duha ka magsoon nasangkapan pag-ayo nga manguna sa maong misyon. Usa ka ikasiyam-nga-siglong biograpo nagsulti kanato nga ang emperador, sa pag-agda kanila nga moadto sa Moravia, nangatarongan: “Kamong duha mga lumad sa Tesalonica, ug ang tanang taga-Tesalonica nagasultig tal nga Slav.”

Namugna ang Usa ka Alpabeto ug Usa ka Hubad sa Bibliya

Sa mga bulan nga wala pa sila mogikan, nangandam si Cyril alang sa ilang misyon pinaagi sa paghimo ug usa ka sinulat nga karakter alang sa mga Slav. Nailhan nga siya sensitibog pandungog sa mga ponetiko. Busa, pinaagi sa paggamit sa Grego ug Hebreohanong mga karakter, gipaningkamotan niya nga mahatagag katumbas nga letra ang tagsatagsa ka tunog sa sinultihang Slavonic. b Gituohan sa pipila ka tigpanukiduki nga nakagugol na siyag daghang katuigan sa pagtukod sa pundasyon alang sa maong alpabeto. Ug giduhaduhaan gihapon sa pagkakaron ang eksaktong porma sa alpabeto nga giimbento ni Cyril.—Tan-awa ang kahon nga “Cyrillic o Glagolitic?”

Sa samang panahon, gipasiugda ni Cyril ang usa  ka dinaliang programa sa paghubad sa Bibliya. Sumala sa tradisyon, siya nagsugod pinaagi sa paghubad sa unang prase sa Ebanghelyo ni Juan gikan sa Grego ngadto sa Slavonic, nga naggamit sa bag-ong hinimo nga alpabeto: “Sa sinugdan mao ang Pulong . . . ” Nagpadayon si Cyril sa paghubad sa unang upat ka Ebanghelyo, sa mga sulat ni Pablo, ug sa basahon sa Mga Salmo.

Nag-inusara ba siya sa paghubad? Lagmit gayod nga mitabang si Methodius sa maong buluhaton. Dugang pa, ang librong The Cambridge Medieval History nagpahayag: “Lagmit gayod nga [si Cyril] nagpatabang sa uban kinsa, una sa tanan, mga tawo nga naggikan sa lumad nga Slav nga naedukar sa Grego. Kon susihon nato ang labing daang mga hubad, . . . mabatonan nato ang labing maayong pamatuod sa usa ka labing ugmad nga diwa sa pinulongang Slavonic, nga ikapasidungog gayod sa mga kaabag nga mga Slav mismo.” Ang ubang bahin sa Bibliya nakompleto sa ulahi ni Methodius, ingon sa atong makita.

“Sama sa mga Uwak nga Naggukod sa Banog”

Sa 863 K.P., gisugdan ni Cyril ug ni Methodius ang ilang misyon sa Moravia, diin gidawat sila nga mainiton. Ang ilang buluhaton naglakip sa pagtudlo sa bag-ong naimbento nga karakter sa Slavonic ngadto sa usa ka grupo sa lokal nga mga tawo, gawas pa sa paghubad sa Biblikanhon ug liturhikong mga teksto.

Apan dili gayod kadto lalim. Ang klerong Frankish sa Moravia mapintasong misupak sa paggamit sa Slavonic. Gibarogan nila ang trilinguist theory, nga nangangkon nga ang Latin, Grego, ug Hebreohanong mga pinulongan lamang ang dalawatong gamiton sa pagsimba. Kay naglaom nga paluyohan sa papa ang ilang bag-ong namugnang sinulat nga pinulongan, ang managsoon mipanaw ngadto sa Roma niadtong 867 K.P.

Sa pagpaingon didto, sa Venice, si Cyril ug si Methodius nakahibalag na usab ug laing grupo sa Latin nga mga klerigo nga trilinguist. Ang usa ka biograpo ni Cyril sa edad media nag-asoy kanato nga ang lokal nga mga obispo, mga pari, ug mga monghe miatake kaniya “sama sa mga uwak nga naggukod sa banog.” Sumala sa maong asoy, mitubag si Cyril pinaagi sa pagkutlo sa 1 Corinto 14:8, 9: “Kay sa pagkatinuod, kon ang trompeta nagapalanog ug dili-pihong tawag, kinsa may mangandam alang sa gubat? Sa samang paagi usab, gawas kon kamo pinaagi sa dila magbungat ug mga pulong nga daling masabtan, unsaon man pagkahibalo kon unsay gisulti? Kamo, sa pagkatinuod, magasulti ngadto sa hangin.”

Sa dihang ang managsoon sa kataposan nakaabot sa Roma, bug-os nga giaprobahan ni Papa Adrian II ang ilang paggamit sa Slavonic. Paglabay sa pipila ka bulan, samtang didto pa sa Roma, si Cyril grabeng nagsakit. Wala pay duha ka bulan sa ulahi, siya namatay sa edad nga 42.

Si Papa Adrian II nagdasig kang Methodius nga mobalik aron ipadayon ang buluhaton didto sa Moravia ug sa palibot sa lungsod sa Nitra, nga karon gitawag ug Slovakia. Kay nagtinguha sa pagpalig-on sa iyang impluwensiya nianang dapita, gihatagan sa papa si Methodius ug mga sulat nga nag-aprobar sa paggamit sa Slavonic ug gitudlo siya nga arsobispo. Hinunoa, sa 870 K.P., ang Frankish nga obispong si Hermanrich, uban sa tabang ni Prinsipe Svatopluk sa Nitra, nagpadakop kang Methodius. Gibilanggo siya sulod sa duha ug tunga ka tuig didto sa usa ka monasteryo sa habagatan-sidlakang Alemanya. Sa kataposan, ang manununod ni Adrian II, si Papa Juan VIII, nagsugo sa pagbuhi kang Methodius, nagpabalik kaniya sa iyang pagkaobispo, ug nagpalig-on pag-usab sa iyang pagpaluyo sa paggamit sa Slavonic diha sa pagsimba.

Apan nagpadayon ang pagsupak sa Frankish nga klero. Malamposong gidepensahan ni Methodius ang iyang kaugalingon batok sa mga sumbong sa erehiya, ug sa kataposan siya nakadawat ug sulat gikan kang Papa Juan VIII nga sa dayag nag-awtorisar sa paggamit sa Slavonic diha sa simbahan. Sumala sa giadmitir sa presenteng papa, si Juan Paulo II, ang kinabuhi ni Methodius gigugol “sa mga pagpanaw, paghikaw, pag-antos, pagdumot ug paglutos, . . . ug bisan sa pagkabilanggo nga mananapon.” Apan baliskad, gihimo kini sa mga obispo ug mga prinsipe nga midapig sa Roma.

Ang Kompletong Bibliya Nahubad

Bisan pa sa walay hunong nga pagsupak, nahuman ni Methodius ang paghubad sa nahibiling bahin sa Bibliya ngadto sa Slavonic pinaagi sa tabang sa pipila ka estenograpo. Sumala sa tradisyon, nahuman niya kining dakong buluhaton sulod lamang sa walo ka bulan. Hinunoa, wala niya hubara ang apokripal nga mga basahon sa mga Macabeo.

Karong adlawa, dili sayon nga matino sa tukmang  paagi ang kalidad sa hubad nga nahimo ni Cyril ug ni Methodius. Diyutay na lamang ang naglungtad nga mga kopya sa manuskrito nga pinetsahan duol sa panahon sa unang paghubad. Pinaagi sa pagsusi niining pipila na lang ka bahin sa sayong mga kopya, nakita sa mga lingguwista nga ang hubad maoy tukma ug napalutaw ang pagkaorihinal. Ang sinulat nga Our Slavic Bible nagkomento nga ang duha ka magsoon “kinahanglang magmugna ug daghang bag-ong mga pulong ug mga ekspresyon . . . Ug kining tanan ilang gihimo uban ang kahibulongang katukma [ug] kini naghatag sa pinulongan nga Slavic ug wala-hitupnging kadaghan sa bokabularyo.”

Usa ka Malungtarong Kabilin

Human sa kamatayon ni Methodius niadtong 885 K.P., ang iyang mga tinun-an gipapahawa gikan sa Moravia sa ilang Frankish nga mga kaaway. Sila midangop sa Bohemia, sa habagatang Polandia, ug sa Bulgaria. Busa ang sinulat ni Cyril ug Methodius nagpadayon ug mikaylap gayod. Ang pinulongang Slavonic, nga gihimoan ug sinulat ug mas permanenteng porma sa duha ka magsoon, milambo, miuswag, ug sa ulahi midaghan sa matang. Karon, ang pamilyang Slavic naglakip sa 13 ka lainlaing mga pinulongan ug daghang mga diyalekto.

Dugang pa, ang maisogong mga paningkamot ni Cyril ug ni Methodius sa paghubad sa Bibliya nagbunga ug lainlaing mga hubad sa Kasulatan nga Slavic nga mabatonan karong adlawa. Minilyon sa nagasulti niini nga mga pinulongan makabenepisyo tungod kay mabatonan ang Pulong sa Diyos diha sa ilang lumad nga sinultihan. Bisan pa sa mapait nga pagsupak, pagkatinuod gayod sa mga pulong: ‘Ang pulong sa atong Diyos mohangtod sa panahong walay tino’!—Isaias 40:8.

[Mga footnote

[Kahon sa panid 29]

Cyrillic o Glagolitic?

Ang porma sa alpabeto nga giimbento ni Cyril nakapukaw ug daghang kontrobersiya, sanglit wala matino sa mga lingguwista kon unsa kadto nga alpabeto. Ang alpabeto nga gitawag ug Cyrillic suod nga gibase sa Gregong alpabeto, nga dunay labing menos 12 ka dugang nga mga karakter nga giimbento sa pagrepresentar sa mga tunog sa Slavonic nga dili makaplagan sa Grego. Hinunoa, ang pipila sa labing unang mga manuskrito sa Slavonic naggamit ug lahi kaayong mga alpabeto, nga gitawag ug Glagolitic, ug mao kini nga alpabeto nga gituohan sa mga eskolar nga giimbento ni Cyril. Ang pipila sa mga alpabeto nga Glagolitic lagmit naggikan sa pinakatay nga Grego o Hebreohanon. Ang pipila hayan gikuha gikan sa diacritics sa Edad Media, apan ang kadaghanan maoy orihinal ug komplikado nga pagkamugna. Ang Glagolitic daw tin-aw kaayo ug orihinal nga pagkamugna. Hinunoa, ang Cyrillic mao ang nahimong presenteng-adlaw nga Ruso, Ukrainiano, Serbiano, Bulgariano, ug mga alpabetong Macedonianhon, gawas pa sa 22 ka dugang nga mga pinulongan, nga ang uban niini dili Slavonic.

[Artwork—Cyrillic ug Glagolitic nga mga karakter]

[Mapa sa panid 31]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Dagat sa Baltic

(Polandia)

Bohemia (Czechia)

Moravia (S. Czechia, K. Slovakia, K. Hungaria)

Nitra

SIDLAKANG GINGHARIAN SA FRANKISH (Alemanya ug Austria)

ITALYA

Venice

Roma

Dagat sa Mediteranyo

BULGARIA

GRESYA

Tesalonica

(Crimea)

Itom nga Dagat

Bitinia

Constantinople (Istanbul)

[Hulagway sa panid 31]

Usa ka Bibliyang Slavonic nga sinulat diha sa Cyrillic niadtong 1581

[Credit Line]

Bible: Narodna in univerzitetna knjižnica-Slovenija-Ljubljana