Pag-embalsamar—Angay ba Kini sa mga Kristohanon?

Sa dihang siya hapit nang mamatay, ang matinumanong patriarka nga si Jacob mihimo niining kataposang hangyo: “Ilubong ako uban sa akong mga amahan didto sa langob sa yuta ni Epron nga Hitihanon, sa langob sa yuta sa Makpela atubangan sa Mamre sa yuta sa Canaan.”—Genesis 49:29-31.

GITUMAN ni Jose ang hangyo sa iyang amahan pinaagi sa pagpahimulos sa usa ka kustombre nga naglungtad sa Ehipto nianang panahona. Iyang gisugo ang ‘iyang mga alagad, ang mga mananambal, sa pag-embalsamar sa iyang amahan.’ Sumala sa asoy nga mabasa diha sa Genesis kapitulo 50, ang mga mananambal migugol sa naandang 40 ka adlaw sa pag-andam sa patayng lawas. Ang pag-embalsamar kang Jacob nagpaposible alang sa dako, hinayng-moabanse nga panon sa mga membro sa pamilya ug sa dungganong mga Ehiptohanon sa pagpanaw ug mga 400 kilometros sa paghatod sa patayng lawas ni Jacob ngadto sa Hebron aron ilubong.—Genesis 50:1-14.

May purohan kahang makit-an ang naembalsamar nga lawas ni Jacob sa umaabot? Bisan ilalom sa labing paborableng mga kahimtang, gamay ra kaayo ang purohan. Ang Israel maoy usa ka lugar nga daghag tubig, busa pipila lang ka matang sa arkeolohikanhong mga butang ang makaplagan didto. (Exodo 3:8) Daghang nakaplagan nga karaang mga butang nga gama sa metal ug bato, apan kadaghanan sa mas daling madugta nga mga butang, sama sa panapton, panit, ug naembalsamar nga mga lawas, nadunot tungod sa kaumog ug sa kinaiyanhong mga kausaban sa paglabay sa panahon.

Unsa ba gayod ang pag-embalsamar? Nganong ginahimo man kini? Angay ba kini sa mga Kristohanon?

Diin Magsugod ang Maong Kustombre?

Ang pag-embalsamar labing maayong hubiton ingong pagpreserbar sa patayng lawas sa tawo o hayop. Ang mga historyador may kiling sa pag-uyon nga ang pag-embalsamar nagsugod sa Ehipto apan gihimo usab kini sa mga tawo sa karaang Asirya, Persia, ug Sitya. Tingali napukaw ang unang interes ug pag-eksperimento sa pag-embalsamar tungod kay ang nadiskobrehang mga lawas nga nalubong sa balas sa desyerto kinaiyanhong napreserbar. Sa ingon niini nga paagi sa pagkalubong, ang patayng lawas dili maabot sa kaumog ug hangin, busa kini wala kaayo madunot. Ang uban nangagpas nga nagsugod ang pag-embalsamar sa dihang may mga lawas nga nakaplagang napreserbar diha sa natron (sodium carbonate), usa ka alkali nga daghan sa Ehipto ug sa palibot niini.

Ang tumong sa embalsamador maoy pagsanta lang sa kinaiyanhong himoon sa bakterya nga  magsugod pipila ka oras human sa kamatayon, nga anam-anam nga makapadugta sa patayng lawas. Kon masanta kini nga proseso, mohunong o labing menos mohinayg dako ang pagkadugta. Tulo ka butang ang gikinahanglan: pagpreserbar sa patayng lawas diha sa kahimtang nga kini morag buhi ra, paglikay nga kini manimaho, ug paghimo sa patayng lawas nga dili dugokon sa mga insekto.

Ang karaang mga Ehiptohanon nag-embalsamar sa ilang mga patay ilabina tungod sa relihiyosong mga katarongan. Ang ilang ideya sa kinabuhi luyo sa kamatayon nalangkit sa tinguha nga magpabiling konektado sa kalibotan sa mga buhi. Sila nagtuo nga ang ilang lawas pagagamiton hangtod sa kahangtoran ug pagahatagan pag-usab ug kinabuhi. Bisan pag kasagaran nang ginahimo ang pag-embalsamar, hangtod karon wala pay nakaplagang rekord sa Ehipto kon giunsa kini paghimo. Ang labing maayong rekord mao kanang iyaha sa Gregong historyador nga si Herodotus sa ikalimang siglo W.K.P. Ugaling, gikataho nga ang pagsulay sa pag-embalsamar pinaagi sa pagsunod sa mga instruksiyon nga gihatag ni Herodotus wala gayod mosaler.

Angay ba Kini sa mga Kristohanon?

Si Jacob giembalsamar sa mga tawong dili sama niyag relihiyosong mga tinuohan. Apan, dili nato mahanduraw nga sa dihang gitugyan ni Jose ang patayng lawas sa iyang amahan ngadto sa mga mananambal, siya mihangyog mga pag-ampo ug rituwal nga lagmit maoy bahin sa kadaghanang pag-embalsamar nga gihimo sa Ehipto niadtong panahona. Si Jacob ug Jose maoy mga lalaki nga may lig-ong pagtuo. (Hebreohanon 11:21, 22) Bisan tuod dayag nga wala isugo ni Jehova, ang pagpreserbar sa patayng lawas ni Jacob wala hisgoti diha sa Kasulatan sa negatibong paagi. Ang pag-embalsamar kang Jacob wala himoa isip sumbanan alang sa nasod sa Israel o alang sa Kristohanong kongregasyon. Sa pagkatinuod, walay espesipikong mga instruksiyon bahin sa maong butang diha sa Pulong sa Diyos. Human nga si Jose mismo giembalsamar sa Ehipto, wala nay laing gihisgotan bahin sa maong buhat diha sa Kasulatan.—Genesis 50:26.

Ang natun-as nga mga lawas sa tawo nga nakaplagan diha sa mga lubnganan sa Palestina nagpakita nga dili kustombre sa mga Hebreohanon ang pag-embalsamar sa patay, labing menos dili magpreserbar niini sa taas nga panahon. Si Lazaro, pananglitan, wala maembalsamar. Bisan tuod giliminan siya ug panapton, dihay gipakitang kabalaka sa ipaligid na ang bato nga nagtak-op sa iyang lubnganan. Sanglit upat ka adlaw nang namatay si Lazaro, ang iyang igsoong babaye nakaseguro nga manimaho gayod sa dihang ablihan ang lubnganan.—Juan 11:38-44.

Si Jesu-Kristo ba giembalsamar? Kini nga ideya wala paluyohi sa mga asoy sa ebanghelyo. Nianang panahona, nabatasan sa mga Hudiyo nga andamon ang lawas pinaagig mga yerbang-paalimyon ug pinahumotan nga lana una pa kini ilubong. Pananglitan, aron sa pag-andam sa lawas ni Jesus, si Nicodemo mihatag ug daghang yerbang-paalimyon alang niini nga katuyoan. (Juan 19:38-42) Nganong daghan man kaayong gihatag nga yerbang-paalimyon? Ang kinasingkasing nga gugma ug pagtahod kang Jesus mahimong nakatukmod kaniya sa pagpakitag pagkamanggihatagon. Dili kita angayng mohinapos nga ang maong paggamit sa mga yerbang-paalimyon gituyo sa pagpreserbar sa lawas.

Angay bang motutol ang usa ka Kristohanon sa kustombre sa pag-embalsamar? Sa realistikanhong punto-debista, ang pag-embalsamar maoy pagpalangan lamang sa butang nga dili kalikayan. Sa abog kita gikan, ug sa abog kita mobalik inigkamatay. (Genesis 3:19) Apan unsa ka dugay ba kini gikan sa panahon sa pagkamatay hangtod sa paglubong? Kon ang mga membro sa pamilya ug mga higala maggikan pa sa layong dapit ug gustong makita ang lawas, walay duhaduha nga ang patayng lawas kinahanglang embalsamahon sa usa ka partikular nga gitas-on sa panahon.

Busa, pinasukad sa Kasulatan, dili kinahanglang  mabalaka kon ang lokal nga mga kinahanglanon nagbaod nga ang lawas embalsamahon o kaha mao kini ang gusto sa mga membro sa pamilya. Ang mga patay “walay nahibaloan nga bisan unsa.” (Ecclesiastes 9:5) Kon sila anaa sa handomanan sa Diyos, sila pagabanhawon diha sa iyang gisaad nga bag-ong kalibotan.—Job 14:13-15; Buhat 24:15; 2 Pedro 3:13.

[Kahon/Hulagway sa panid 31]

PAG-EMBALSAMAR—KANIADTO UG KARON

Sa karaang Ehipto, ang matang sa pag-embalsamar sa patayng lawas mahimong mag-agad sa kahimtang sa usa ka pamilya diha sa katilingban. Ang adunahang pamilya lagmit nga mopili sa mosunod nga pamaagi:

Ang utok kuhaon agi sa mga buho sa ilong pinaagig usa ka metal nga instrumento. Human niana, ang bagolbagol butangag haom nga mga substansiya. Ang sunod nga lakang mao ang pagkuha sa tanang organo sa lawas gawas lang sa kasingkasing ug mga rinyon. Aron mahimo kini, kinahanglang samaran ang tiyan, apan giisip kini nga makasasalang buhat. Aron malikayan kining maong kontrobersiyal nga isyu, ang mga embalsamador sa Ehipto magtudlo ug usa ka tawo nga gitawag ug tighiwa aron maoy magsamad. Mokalagiw siya dihadiha human kini mahimo, tungod kay ang silot niining ilang giisip nga krimen maoy mga tunglo ug pagbato.

Human mahabwa ang sulod sa tiyan, kini hugasan pag-ayo. Ang historyador nga si Herodotus misulat: “Ilang butangan ang tiyan ug labing lunsay nga dinugmok nga mira, nga may casia, ug tanang matang sa yerbang-paalimyon gawas lang sa kamangyan, ug tahion ang samad.”

Sunod, kuhaag tubig ang lawas pinaagi sa paghumol niini diha sa natron sulod sa 70 ka adlaw. Human niana ang patayng lawas kaligoan ug liminan pag-ayo sa lino. Dayon ang lino bulitan ug tagok o ubang matang sa tagokon nga mga substansiya nga nagsilbing patapot, ug ang mummy o embalsamadong lawas ipahiluna diha sa daghan kaayog dayandayan nga kahoyng kahon nga pormag tawo.

Karong panahona, mubong panahon na lang ang gikinahanglan sa pag-embalsamar. Kasagaran kining himoon pinaagi sa pagbutang ug hustong gidaghanon sa pluwidong pang-embalsamar diha sa kaugatan ug mga arteriya maingon man sa sulod sa tiyan ug dughan. Latas sa katuigan, lainlaing solusyon ang nagama ug nagamit. Apan, tungod kay barato ug dili makapameligro, ang pormalin mao na ang solusyon nga kasagaran gayong gamiton sa pag-embalsamar.

[Hulagway]

Ang bulawang lungon ni Haring Tutankhamen