Empatiya—Yawi sa Pagkamaluloton ug Pagkamabination

BASTA mahupay nimo ang kasakit sa lain, ang kinabuhi dili kawang,” misulat si Helen Keller. Tinong nasabtan ni Keller ang kasakit sa emosyon. Sa edad nga 19 ka bulan, siya bug-os nga nabuta ug nabungol tungod sa usa ka balatian. Apan ang usa ka mabinationg maestra nagtudlo kang Helen sa pagbasa ug pagsulat sa Braille ug, sa ulahi, sa pagsulti.

Ang maestra ni Keller, si Ann Sullivan, nahibalo gayod sa kahigawad nga bation sa pagpakigbugno sa usa ka depekto sa lawas. Siya mismo halos buta na. Apan si Ann mapailobong naghimo ug paagi sa pagpakigkomunikar kang Helen pinaagi sa pagsulat sa mga pulong letra por letra diha sa kamot ni Helen. Kay nadasig sa empatiya sa iyang maestra, si Helen mihukom sa pagdedikar sa iyang kinabuhi sa pagtabang sa mga buta ug bungol. Kay nabuntog ang iyang kaugalingong depekto sa lawas tungod sa dakong paningkamot, mibati siyag empatiya ug kaluoy niadtong anaa sa susamang mga kahimtang. Gusto niyang tabangan sila.

Lagmit namatikdan nimo nga niining hakog nga kalibotan, dali rang ‘isira ang pultahan sa malumong pagkamabination’ ug dili magtagad sa mga panginahanglan sa uban. (1 Juan 3:17) Apan, ang mga Kristohanon gisugo nga higugmaon ang ilang silingan ug batonan ang mainit nga gugma alang sa usag usa. (Mateo 22:39; 1 Pedro 4:8) Bisan pa niana, lagmit naamgohan nimo kining maong kamatuoran: Bisan pag tuyo gayod nato nga higugmaon ang usag usa, kasagarang dili nato makita ang mga kahigayonan sa paghupay sa kasakit sa uban. Tingali tungod kana kay wala kita mahibalo sa ilang mga panginahanglan. Ang empatiya maoy yawi nga makaabli sa pultahan sa atong pagkamaluloton ug pagkamabination.

Unsa May Empatiya?

Usa ka diksiyonaryo nag-ingon nga ang empatiya mao ang “pagkasensitibo ug pagsabot sa situwasyon, pagbati ug motibo sa lain.” Gihubit usab kini ingong katakos sa paghanduraw sa kaugalingon nga anaa sa situwasyon sa laing tawo. Busa ang empatiya nagkinahanglan una sa tanan nga atong nasabtan ang mga sirkumstansiya sa laing tawo ug ikaduha nga gibati usab nato ang mga pagbati nga gipatungha sa maong mga sirkumstansiya diha kaniya. Oo, ang empatiya nagpasabot nga atong gibati ang kasakit sa laing tawo diha sa atong kasingkasing.

Ang pulong “empatiya” dili makita diha sa Bibliya, apan ang Kasulatan nagtumong niining hiyasa sa dili direktang paagi. Si apostol Pedro nagtambag sa mga Kristohanon sa pagpakitag ‘pagbati alang sa isigkaingon, inigsoong pagbati, ug pagkamabination.’ (1 Pedro 3:8) Ang Gregong pulong nga gihubit ug “pagbati alang sa isigkaingon” sa literal nagkahulogan ug “pag-antos uban sa lain” o “pagpakitag pagkamabination.” Si apostol Pablo nagrekomendar sa susamang mga pagbati sa dihang gitambagan niya ang mga isigka-Kristohanon sa ‘pagmaya uban sa mga tawong nagmaya; paghilak uban sa mga tawong nanghilak.’ Mipadayon si Pablo: “Hunahunaa ang uban sama sa inyong kaugalingon.”  (Roma 12:15, 16) Ug dili ka ba mouyon nga halos imposible ang paghigugma sa atong silingan sama sa atong kaugalingon kon dili nato ibutang ang atong kaugalingon sa iyang dapit?

Halos tanan adunay usa ka sukod sa kinaiyanhong empatiya. Kinsa may wala matandog sa dihang makakita sa makahihilap nga mga larawan sa gikuraw nga mga bata o nangalibog nga mga kagiw? Kinsa god nga mahigugmaong inahan ang dili-manumbaling sa pagbakho sa iyang anak? Apan dili tanang pag-antos ang daling mailhan. Pagkalisod masabtan ang mga pagbati sa usa nga nakaagom sa depresyon, natago nga apan sa lawas, o bisan abnormalidad sa pagkaon—kon wala nato maagii mismo ang maong mga problema! Bisan pa niana, ang Kasulatan nagpakita nga makaugmad kita ug angay natong ugmaron ang pagbati alang sa isigkaingon ngadto niadtong kansang mga sirkumstansiya dili sama sa atoa.

Kasulatanhong mga Pananglitan sa Empatiya

Si Jehova mao ang atong kinamaayohang panig-ingnan sa empatiya. Bisan tuod hingpit siya, wala niya dahoma nga magmahingpit kita, “kay siya nahibalo pag-ayo sa atong pagkaumol, nga nahinumdom nga kita abog.” (Salmo 103:14; Roma 5:12) Dugang pa, tungod kay nahibalo siya sa atong mga limitasyon, ‘dili niya itugot nga tentalon kita nga labaw sa atong maantos.’ (1 Corinto 10:13) Pinaagi sa iyang mga alagad ug sa iyang espiritu, siya motabang kanato sa pagpangitag solusyon.—Jeremias 25:4, 5; Buhat 5:32.

Gibati ni Jehova mismo ang kasakit nga giantos sa iyang katawhan. Giingnan niya ang mga Hudiyo nga namalik gikan sa Babilonya: ‘Siya nga nagahilabot kaninyo nagahilabot sa akong kalimutaw.’ (Zacarias 2:8) Kay nahibalo gayod sa empatiya sa Diyos, ang magsusulat sa Bibliya nga si David miingon kaniya: “Isulod ang akong mga luha sa imong botelya nga panit. Dili ba anaa man sila sa imong basahon?” (Salmo 56:8) Pagkamakapahupay ang pagkahibalo nga si Jehova mahinumdom—nga daw nahisulat kini sa usa ka basahon—sa mga luha sa iyang matinumanong mga alagad samtang sila nakigbisog sa paghupot sa ilang integridad!

Sama sa iyang langitnong Amahan, si Jesu-Kristo sensitibo sa pagbati sa uban. Sa dihang giayo niya ang usa ka tawong bungol, giagak niya siya ngadto sa pribadong lugar, lagmit aron nga ang iyang milagrosong pagkaayo dili kaayo makapaulaw o makapakurat kaniya. (Marcos 7:32-35) Sa laing okasyon, nakita ni Jesus ang usa ka babayeng balo nga hapit nang maglubong sa iyang bugtong anak. Gibati dayon niya ang kasakit nga giantos sa babaye, busa miduol siya sa prosesyon sa paglubong, ug gibanhaw ang batan-ong lalaki.—Lucas 7:11-16.

Human sa pagkabanhaw ni Jesus, sa dihang nagpakita siya kang Saulo diha sa dalan paingon sa Damasco, gipahibalo niya si Saulo kon sa unsang paagi nakaapektar kaniya ang mapintas nga paglutos niya sa mga tinun-an. Miingon siya kang Saulo: “Ako si Jesus, kinsa imong ginalutos.” (Buhat 9:3-5) Gibati mismo ni Jesus ang kasakit nga giantos sa iyang mga tinun-an, sama sa usa ka inahan nga mobati sa kasakit sa iyang nagmasakitong anak. Sa susama, ingong atong langitnong Hataas nga Saserdote, si Jesus ‘mobati sa atong mga kaluyahon,’ o sumala sa Rotherham nga hubad, siya dunay “pagbati alang sa isigkaingon sa atong mga kaluyahon.”—Hebreohanon 4:15.

Si apostol Pablo nakakat-on sa pagkahimong sensitibo sa pag-antos ug pagbati sa uban. “Kinsa man ang maluya, ug ako dili maluya? Kinsa man ang napandol, ug ako wala masuko?” siya misukna. (2 Corinto 11:29) Sa dihang ang usa  ka manulonda milagrosong nagtangtang sa mga talikala ni Pablo ug Silas diha sa usa ka bilanggoan sa Filipos, ang unang gihunahuna ni Pablo mao ang pagpahibalo sa tigbantay nga walay miikyas. May empatiyang gibati niya nga basig maghikog ang tigbantay sa bilanggoan. Nahibalo si Pablo nga sumala sa kostumbre sa mga Romano, grabe ang silot nga ipahamtang ngadto sa usa ka tigbantay sa bilanggoan kon moikyas ang usa ka binilanggo—ilabina kon gibaoran siya nga bantayan kini pag-ayo. (Buhat 16:24-28) Ang kang Pablo nga nagluwas-ug-kinabuhi nga buhat sa kalulot nakapatandog sa tigbantay, ug siya ug ang iyang panimalay mihimog mga lakang aron mahimong mga Kristohanon.—Buhat 16:30-34.

Kon Unsaon Pag-ugmad sa Empatiya

Ang Kasulatan sublisubling nagdasig kanato sa pagsundog sa atong langitnong Amahan ug sa iyang Anak, si Jesu-Kristo, busa ang empatiya maoy usa ka hiyas nga kinahanglang ugmaron nato. Sa unsang paagi mahimo nato kini? Dunay tulo ka pangunang mga paagi diin mapauswag nato ang atong pagkasensitibo sa mga panginahanglan ug pagbati sa uban: pinaagi sa pagpamati, pagpaniid, ug paghanduraw.

Pamati. Pinaagi sa pagpamati pag-ayo masayran nato kon unsang mga problemaha ang giatubang sa uban. Ug kon mas maayo ang atong pagpamati, mas dako ang kalagmitan nga mopadayag sila sa ilang gibati. “Makapakigsulti ako sa usa ka ansiyano kon makasalig akong mamati siya nako,” miingon si Miriam. “Gusto nakong mahibalo nga nakasabot gayod siya sa akong problema. Ang akong pagsalig kaniya modako kon suknaon niya ako ug laglom nga mga pangutana nga nagpakita nga namati siya pag-ayo sa akong gisulti kaniya.”

Paniid. Dili tanan ang dayag nga motug-an kanato kon unsay ilang gibati o kon unsay ilang nasinatian. Apan, ang maayong tigpaniid makamatikod sa dihang ang usa ka isigka-Kristohanon morag nagmagul-anon, sa dihang ang usa ka tin-edyer dili na magtingog-tingog, o sa dihang ang usa ka masibotong ministro nawad-an na sa iyang kadasig. Kining maong katakos sa pagmatikod sa problema sa unang mga hugna niini hinungdanon alang sa mga ginikanan. “Morag nahibaloan nang daan sa akong inahan kon unsay akong gibati sa dili pa ako makigsulti kaniya,” miingon si Marie, “busa sayonan na lang ko sa pagpadayag kaniya sa akong mga problema.”

Gamita ang imong handurawan. Ang labing puwersadong paagi sa pagpukaw sa empatiya mao ang pagsukna sa imong kaugalingon: ‘Kon nahimutang ako niining situwasyona, unsay akong bation? Unsay akong reaksiyon? Unsay akong kinahanglanon?’ Ang tulo ka mini nga maghuhupay ni Job napamatud-ang wala magbutang sa ilang kaugalingon sa iyang kahimtang. Busa, ilang gihukman siya sa hinandurawng mga sala nga ilang gihunahuna nga nahimo gayod niya.

Ang dili-hingpit nga mga tawo kasagarang mas sayonang mosaway sa mga sayop inay kay mosabot sa pagbati. Apan, kon maningkamot gayod kita sa paghanduraw sa kaguol sa usa nga nakaagom niana, motabang kini kanato nga mosimpatiya inay mohukom. “Mas maayo ang akong mahatag nga tambag kon mamati ako pag-ayo ug maningkamot sa pagsabot sa tibuok situwasyon una pa mohatag ug mga sugyot,” miingon si Juan, usa ka eksperyensiyadong ansiyano.

Ang mga publikasyon nga giapod-apod sa mga Saksi ni Jehova nakatabang sa daghan niining bahina. Ang mga magasing Bantayanang Torre ug Pagmata! naghisgot sa mga problema nga sama ka komplikado sa depresyon ug pag-abuso sa bata. Kining nunot-sa-panahong impormasyon motabang sa mga magbabasa sa pagkahimong mas sensitibo sa pagbati niadtong nag-antos sa maong mga paagi. Sa susama, ang librong Mga Pangutanang Gisukna sa mga Batan-on—Mga Tubag nga Mosaler nakatabang sa daghang ginikanan sa pagsabot sa mga problema sa ilang mga anak.

 Ang Empatiya Makatabang Diha sa Kristohanong mga Kalihokan

Pipila lang kanato ang dili-manumbaling sa kahimtang sa gikuraw nga bata kon duna kitay pagkaon nga ikahatag kaniya. Kon kita adunay empatiya, masabtan usab nato ang espirituwal nga kahimtang sa usa ka tawo. Ang Bibliya nag-asoy bahin kang Jesus: “Sa pagkakita sa mga panon sa katawhan siya naluoy kanila, tungod kay sila pinanitan ug nagkatibuagsa sama sa mga karnero nga walay magbalantay.” (Mateo 9:36) Milyonmilyon karon ang anaa sa susamang espirituwal nga kahimtang, ug sila nagkinahanglan ug tabang.

Sama sa adlaw ni Jesus, kinahanglan tingali natong buntogon ang pagpihig o ang nakagamot nang tradisyon aron maabot ang kasingkasing sa pipila ka tawo. Ang ministro nga adunay empatiya maningkamot sa pagpangitag usa ka butang nga gikauyonan niya ug sa iyang kaestorya o maghisgot bahin sa mga ulohan nga gihunahuna sa mga tawo aron mahimong mas makapadani ang iyang mensahe. (Buhat 17:22, 23; 1 Corinto 9:20-23) Ang malulotong mga buhat nga gitukmod sa empatiya makapahimo usab sa atong mga mamiminaw nga mas madinawaton sa mensahe sa Gingharian, sama sa kaso sa tigbantay sa bilanggoan nga taga-Filipos.

Ang empatiya hinungdanon kaayo sa pagtabang kanato nga palabyon ang mga kasaypanan sa uban sulod sa kongregasyon. Kon maningkamot kita sa pagsabot sa gibati sa usa ka igsoon nga nakapasilo kanato, sa walay duhaduha mas masayonan kita sa pagpasaylo kaniya. Lagmit mao usab kanay atong reaksiyon kon anaa pa kita sa maong situwasyon ug dunay personal nga mga kasinatian nga sama sa iyaha. Ang empatiya ni Jehova nagpalihok kaniya sa ‘paghinumdom nga kita abog,’ busa dili ba angay nga ang atong empatiya magtukmod kanato sa paghatag ug konsiderasyon sa pagkadili-hingpit sa uban ug ‘kinabubut-ong magpasaylo kanila’?—Salmo 103:14; Colosas 3:13.

Kon kinahanglan kitang motambag, lagmit himoon nato kana sa mas malulotong paagi kon nasabtan nato ang gibati ug kon unsay daling makapasilo sa usa nga nasayop. Ang Kristohanong ansiyano nga dunay empatiya magpahinumdom sa iyang kaugalingon: ‘Ako usab lagmit nga makahimo niining sayopa. Mahimong mahimutang ako sa iyang situwasyon.’ Busa nagsugyot si Pablo: “Paningkamoti nga ipasibo pag-usab ang maong tawo diha sa espiritu sa kalumo, samtang ang matag usa kaninyo magbantay sa iyang kaugalingon, basin unya ug kamo usab matental.”—Galacia 6:1.

Ang empatiya magtukmod usab kanato sa paghatag ug praktikal nga tabang kon anaa sa atong gahom ang pagbuhat niana, bisan pag ang usa ka isigka-Kristohanon magpanuko tingali sa pagpangayo niana. Si apostol Juan misulat: “Si bisan kinsa nga adunay mga kahinguhaan sa kinabuhi niining kalibotana ug makita ang iyang igsoon nga nanginahanglan ug bisan pa niana magsira sa pultahan sa iyang malumong pagkamabination nganha kaniya, unsaon man sa gugma sa Diyos sa pagpabilin diha kaniya? . . . Maghigugmaay kita, dili pinaagi sa pulong ni sa dila, kondili sa buhat ug sa kamatuoran.”—1 Juan 3:17, 18.

Aron makahigugma “sa buhat ug sa kamatuoran,” una kinahanglang makita nato ang partikular nga mga panginahanglan sa atong igsoon. Gipanid-an ba nato pag-ayo ang mga panginahanglan sa uban sa tuyo nga tabangan sila? Mao kanay kahulogan sa empatiya.

Ugmara ang Pagbati Alang sa Isigkaingon

Kita tingali dili kinaiyanhong mobati dayon ug empatiya, apan maugmad nato kining pagbati alang sa isigkaingon. Kon mas mamati kita pag-ayo, mas maniid pag-ayo, ug mas subsob nga maghanduraw sa atong kaugalingon nga anaa sa situwasyon sa lain, ang atong empatiya maugmad. Tungod niini matukmod kita sa pagpakita ug dugang gugma, kalulot, ug pagkamabination ngadto sa atong mga anak, sa ubang mga Kristohanon, ug sa atong mga silingan.

Ayaw gayod tugoti nga wagtangon sa kahakog ang imong empatiya. “Walay mausa kaninyo nga angayng maghunahuna lamang sa iyang kaugalingong mga kalihokan,” misulat si Pablo, “kondili tagdon usab ang kaayohan sa ubang mga tawo.” (Filipos 2:4, Phillips) Ang atong dumalayong kaugmaon nagdepende sa empatiya ni Jehova ug sa iyang Hataas nga Saserdote, si Jesu-Kristo. Busa, duna kitay moral nga obligasyon sa pag-ugmad niining hiyasa. Ang atong empatiya makapahimo kanatong mas maayong mga ministro ug mas maayong mga ginikanan. Labaw sa tanan, sa tabang sa empatiya madiskobrehan nato nga “adunay labaw nga kalipay sa paghatag kay sa pagdawat.”—Buhat 20:35.

[Hulagway sa panid 25]

Ang empatiya naglakip sa pagpaniid pag-ayo sa mga panginahanglan sa uban sa tuyo nga tabangan sila

[Hulagway sa panid 26]

Matun-an ba nato ang pagpakita sa empatiya nga kinaiyanhong bation sa usa ka mahigugmaong inahan ngadto sa iyang anak?