Ang Halaran—Unsa ang Dapit Niini Diha sa Pagsimba?

GIISIP mo ba ang halaran nga usa ka hinungdanong bahin sa imong pagsimba? Alang sa daghang tig-adtoan ug mga simbahan sa Kakristiyanohan, ang halaran mahimong maoy gihatagag dakong pagtagad. Nasusi na ba nimo sukad kon unsay giingon sa Bibliya bahin sa paggamit ug mga halaran diha sa pagsimba?

Ang unang halaran nga gihisgotan sa Bibliya mao ang gihimo ni Noe aron sa paghalad ug mga mananap sa dihang migawas siya sa arka sa kaluwasan human sa Lunop. *—Genesis 8:20.

Human malahugay ang mga pinulongan didto sa Babel, ang mga tawo nagkatibulaag sa tibuok yuta. (Genesis 11:1-9) Tungod sa ilang kinaiyanhong kiling sa pagsimba, ang mga tawo naningkamot nga masuod sa Diyos, kinsa wala gayod nila mailhi, nga ‘nangapkap’ kaniya samag mga buta. (Buhat 17:27; Roma 2:14, 15) Sukad sa adlaw ni Noe daghang nasodnong mga grupo ang nagtukod ug mga halaran alang sa ilang mga diyos. Ang mga tawo nga lainlain ug relihiyon ug kultura naggamit ug mga halaran diha sa bakak nga pagsimba. Tungod kay nahimulag gikan sa matuod nga Diyos, ang pipila naggamit ug mga halaran alang sa makalilisang nga mga rituwal nga naglakip sa mga tawo ingong halad, bisan mga bata. Sa dihang ilang gibiyaan si Jehova, ang ubang mga hari sa Israel nagtukod ug mga halaran alang sa paganong mga diyos, sama kang Baal. (1 Hari 16:29-32) Apan komosta ang paggamit ug mga halaran diha sa matuod nga pagsimba?

Ang mga Halaran ug ang Matuod nga Pagsimba Diha sa Israel

Sunod ni Noe, ang ubang matinumanong mga lalaki nagtukod ug mga halaran aron gamiton diha sa ilang pagsimba sa matuod nga Diyos, si Jehova. Si Abraham nagtukod ug mga halaran didto sa Sekem, sa usa ka dapit duol sa Bethel, sa Hebron, ug sa Bukid sa Moria, diin gihalad niya ang usa ka laking karnero nga gitagana sa Diyos puli kang Isaac. Sa ulahi, si Isaac, Jacob, ug si Moises kinabubut-ong nagtukod ug mga halaran aron gamiton diha sa ilang pagsimba sa Diyos.—Genesis 12:6-8; 13:3, 18; 22:9-13; 26:23-25; 33:18-20; 35:1, 3, 7; Exodo 17:15, 16; 24:4-8.

Sa dihang gihatag sa Diyos ang iyang Balaod ngadto sa katawhan sa Israel, siya nagsugo nga sila magtukod ug tabernakulo, usa ka mabalhinbalhin nga tolda, nga gitawag usab ug “tolda nga tagboanan,” ingong pangunang butang sa kahikayan alang sa pagduol kaniya. (Exodo 39:32, 40) May duha ka halaran ang tabernakulo, o tolda. Ang halaran alang sa sinunog nga mga halad, nga hinimo sa kahoyng akasya ug hinaklapan  ug tumbaga, gipahiluna atubangan sa ganghaan ug gigamit sa paghalad ug mga mananap. (Exodo 27:1-8; 39:39; 40:6, 29) Ang halaran alang sa insenso, nga hinimo usab sa kahoyng akasya apan hinaklapan ug bulawan, gibutang sa sulod sa tabernakulo, atubangan sa kortina sa Labing Balaan. (Exodo 30:1-6; 39:38; 40:5, 26, 27) Ang espesyal nga insenso ginasunog diha niana kaduha sa usa ka adlaw, sa buntag ug sa gabii. (Exodo 30:7-9) Ang permanenteng templo nga gitukod ni Haring Solomon nagsundog sa disenyo sa tabernakulo, nga may duha ka halaran.

Ang “Matuod nga Tolda” ug ang Simbolikong Halaran

Sa dihang gihatag ni Jehova ang Balaod sa Israel, gitagana niya ang labaw pa kay sa mga lagda nga maggiya sa kinabuhi sa iyang katawhan ug sa ilang pagduol kaniya pinaagi sa halad ug pag-ampo. Ubay-ubay sa mga kahikayan niini naglangkob sa gitawag ni apostol Pablo nga usa ka “hulad,” “usa ka sambingay,” o “landong sa mga butang nga langitnon.” (Hebreohanon 8:3-5; 9:9; 10:1; Colosas 2:17) Sa laing pagkasulti, daghang bahin sa Balaod wala lamang maggiya sa mga Israelinhon hangtod sa pag-abot ni Kristo kondili naglandong usab sa mga katuyoan sa Diyos nga mamatuman pinaagi ni Jesu-Kristo. (Galacia 3:24) Oo, ang mga bahin sa Balaod adunay matagnaong bili. Pananglitan, ang kordero sa Paskuwa, nga ang dugo gigamit ingong ilhanan sa kaluwasan sa mga Israelinhon, naglandong kang Jesu-Kristo. Siya mao “ang Kordero sa Diyos nga magakuha sa sala sa kalibotan,” kansang dugo giula aron mapahigawas kita gikan sa sala.—Juan 1:29; Efeso 1:7.

Daghang butang nga nalangkit sa tabernakulo ug sa pag-alagad sa templo naghulagway sa espirituwal nga mga katinuoran. (Hebreohanon 8:5; 9:23) Gani, si Pablo nagsulat bahin sa “matuod nga tolda, nga gipatindog ni Jehova, ug dili sa tawo.” Siya nagpadayon: “Si Kristo mianhi ingong hataas nga saserdote bahin sa maayong mga butang nga nahitabo na, pinaagi sa labaw ug mas hingpit nga tolda nga dili hinimog mga kamot, nga mao, dili niini nga kalalangan.” (Hebreohanon 8:2; 9:11) Ang “labaw ug mas hingpit nga tolda” mao ang dakong espirituwal nga kahikayan sa templo ni Jehova. Ang termino sa Kasulatan nagpaila nga ang dakong espirituwal nga templo mao ang kahikayan nga pinaagi niana ang mga tawo makaduol kang Jehova pinasukad sa halad-pasig-uli ni Jesu-Kristo.—Hebreohanon 9:2-10, 23-28.

Ang pagkahibalo gikan sa Pulong sa Diyos nga ang pipila sa mga tagana ug mga kahikayan sa Balaod naghulagway ug mas dako, mas makahuloganon nga espirituwal nga mga katinuoran, seguradong makapalig-on sa pagtuo nga ang Bibliya maoy inspirado. Makapauswag usab kini sa pagpabili sa kaalam sa Diyos nga gipakita sa talagsaong paagi diha sa Kasulatan.—Roma 11:33; 2 Timoteo 3:16.

Ang halaran sa halad-nga-sinunog adunay matagnaong bili usab. Kini morag naghawas sa “kabubut-on” sa Diyos, o sa iyang pagkaandam modawat sa hingpit nga tawhanong halad ni Jesus.—Hebreohanon 10:1-10.

Sa ulahing bahin sa basahon sa Hebreohanon, si Pablo mihatag niining makaiikag nga komento: “Kita adunay usa ka halaran nga gikan niana sila nga naghimog sagradong pag-alagad diha sa tolda walay awtoridad sa pagkaon.” (Hebreohanon 13:10) Unsang halaran ang iyang gipasabot?

Daghang maghuhubad nga Katoliko nag-ingon nga ang halaran nga gihisgotan sa Hebreohanon 13:10 mao kanang gigamit alang sa Kalawat, ang “sakramento” nga pinaagi niana ang halad ni Kristo gikaingong gihimo pag-usab panahon sa Misa. Apan imong masabtan sumala sa konteksto nga ang halaran nga gihisgotan ni Pablo maoy simboliko. Gisabot sa ubay-ubayng mga eskolar nga  mahulagwayon ang termino alang sa “halaran” niining tekstoha. Matod ni Giuseppe Bonsirven, nga usa ka Heswita, “nahiuyon gayod kini sa tanang simbolismo diha sa sulat [ngadto sa mga Hebreohanon].” Siya miingon: “Diha sa Kristohanong pinulongan, ang pulong ‘halaran’ unang gigamit diha sa espirituwal nga diwa ug human lamang kang Irenaeus, ug ilabina human kang Tertullian ug St. Cyprian, nga kini gipadapat nganha sa kalawat ug ilabina gayod diha sa lamesa diin himoon ang pagkalawat.”

Sumala sa giingon sa usa ka magasing Katoliko, ang paggamit ug halaran mikaylap sa “panahon ni Constantino” duyog sa “pagtukod sa mga basilika.” Ang Rivista di Archeologia Cristiana (Christian Archaeology Review) nag-ingon: “Tin-aw kaayo nga sulod sa unang duha ka siglo, walay ebidensiya sa usa ka tinong dapit sa pagsimba kondili mga publikong panagkatigom nga gipahigayon diha sa pribadong mga balay . . . , mga lawak nga inigkahuman sa seremonyas, gamiton dayon alang sa orihinal nga katuyoan niini.”

Ang Paggamit ug Halaran sa Kakristiyanohan

Matod sa mantalaang Katoliko nga La Civiltà Cattolica, “ang halaran dili lamang mao ang sentro sa tinukod nga simbahan kondili sa buhing Simbahan usab.” Bisan pa niana, si Jesu-Kristo wala gani mohimog usa ka relihiyosong seremonyas nga ipahigayon diha sa usa ka halaran; ni gisugo niya ang iyang mga tinun-an nga mohimog mga seremonyas ginamit ang usa ka halaran. Ang paghisgot ni Jesus ug halaran diha sa Mateo 5:23, 24 ug sa uban pa nagtumong sa relihiyosong mga batasan nga naandang gihimo taliwala sa mga Hudiyo, apan wala niya ipasabot nga ang iyang mga tinun-an mosimba sa Diyos ginamit ang usa ka halaran.

Ang Amerikanong historyano nga si George Foot Moore (1851-1931), misulat: “Ang pangunang mga bahin sa Kristohanong pagsimba wala mag-usab-usab, apan sa ngadtongadto ang yanong mga rituwal nga gihubit ni Justin sa tungatunga sa ikaduhang siglo gipasobrahan nga nahimong makapahinganghang mga paagi sa pagsimba.” Daghan ug komplikado kaayo ang mga rituwal ug publikong mga seremonyas sa Katoliko nga kini maoy usa ka ulohan sa pagtuon—ang liturgy—diha sa Katolikong mga seminaryo. Si Moore mipadayon: “Kining maong kiling, nga anaa sa tanang rituwal, naimpluwensiyahan pag-ayo sa Daang Testamento sa dihang ang Kristohanong mga klero gitamod ingong sumusunod sa pagkasaserdote sa kanhing Hudiyohanong relihiyon. Ang magilakong mga besti sa hataas nga saserdote, ang seremonyal nga mga besti sa ubang mga saserdote, ang solemneng mga prosesyon, ang mga koro sa Levihanong mga mag-aawit nga nanag-awit ug mga salmo, ang aso sa insenso gikan sa gitabyogtabyog nga mga insensaryo—nga tanan morag hinatag-Diyos nga modelo sa relihiyosong pagsimba, nga nagpakamatarong sa tuyo sa simbahan nga palabwan ang mapagawalong pasundayag sa karaang mga relihiyon.”

Mahingangha ka tingali sa pagkahibalo nga daghang rituwal, seremonyas, mga besti, ug uban pang mga butang nga gigamit diha sa pagsimba sa nagkalainlaing mga simbahan, wala magsunod sa Kristohanong mga pagtulon-an sa mga Ebanghelyo, kondili nagsunod sa mga kostumbre ug mga rituwal sa mga Hudiyo ug mga pagano. Ang Enciclopedia Cattolica nag-ingon nga ang Katolisismo “nakapanunod sa paggamit ug halaran gikan sa Judaismo ug sa bahin gikan sa paganismo.” Si Minucius Felix, nga usa ka maglalaban sa ikatulong siglo K.P., misulat nga ang mga Kristohanon ‘walay mga templo ni mga halaran.’ Ang samag-ensiklopedia nga diksiyonaryo nga Religioni e Miti (Religions and Myths) sa susama nag-ingon: “Ang unang mga Kristohanon nagsalikway sa paggamit ug halaran aron malahi sila gikan sa Hudiyohanon ug pagano nga pagsimba.”

Tungod kay ang Kristiyanidad sa panguna gipasukad man sa mga prinsipyo nga pagadawaton ug ipadapat diha sa matag adlaw nga pagkinabuhi ug sa tanang kayutaan, wala na kinahanglana ang usa ka balaang siyudad dinhi sa yuta, o literal nga templo nga dunay mga halaran, ni tawhanong mga saserdote nga may espesyal nga mga ranggo nga magsul-ob ug linaing mga besti. “Ang takna nagsingabot,” matod ni Jesus, “sa dihang dili dinhi niining bukira ni sa Jerusalem nga kamo magasimba sa Amahan. . . . Ang matuod nga mga magsisimba magasimba sa Amahan uban sa espiritu ug sa kamatuoran.” (Juan 4:21, 23) Ang kakomplikado sa mga rituwal ug ang paggamit ug mga halaran diha sa daghang simbahan wala magtagad sa giingon ni Jesus bahin sa paagi nga pagasimbahon ang matuod nga Diyos.

[Footnote]