‘Ang mga Ngabil sa Kamatuoran Molungtad Hangtod sa Kahangtoran’

SAMAG diyutayng kalayo nga makasunog ug makapayhag sa tibuok lasang, kini makadaot sa tibuok kinabuhi sa usa ka tawo. Kini mahimong napunog hilo, apan kini usab mahimong “usa ka kahoy sa kinabuhi.” (Proverbio 15:4) May gahom kini sa kinabuhi o sa kamatayon. (Proverbio 18:21) Ingon ka puwersado ang maong gamayng sangkap sa lawas, ang atong dila, nga makapahugaw sa tibuok lawas. (Santiago 3:5-9) Maalamon gayong bantayan nato ang dila.

Sa ikaduhang bahin sa kapitulo 12 sa basahon sa Bibliya nga Mga Proverbio, si Haring Solomon sa karaang Israel mihatag ug bililhong tambag nga makatabang kanato sa pagbantay sa atong paagi sa pagsulti. Pinaagi sa mubo apan punog-kahulogang mga proverbio, gipadayag sa maalamong hari nga ang gilitok nga mga pulong mopatunghag mga epekto ug mopadayag ug daghang butang bahin sa mga hiyas sa naglitok niana. Bililhon kaayo ang inspiradong tambag ni Solomon kang bisan kinsa nga nagtinguha sa ‘pagbutang ug bantay sa pultahan sa iyang mga ngabil.’—Salmo 141:3.

‘Ang Kalapasan nga Makalit-ag’

“Pinaagi sa kalapasan sa mga ngabil ang tawong daotan malit-agan, apan ang matarong mahigawas sa kasakitan,” matod ni Solomon. (Proverbio 12:13) Ang pagpamakak maoy kalapasan sa mga ngabil nga mahimong makapatayng lit-ag sa usa nga nagbatasan niana. (Pinadayag 21:8) Ang pagkadili-matinud-anon daw sayon nga paagi sa paglingkawas sa silot o sa dili maayong kahimtang. Apan dili ba ang usa ka bakak kasagarang motultol sa ubang mga bakak? Sama nga ang usa ka tawong mosugod sa pagpanugal pinaagi sa ginagmayng mga pusta madani sa pagpustag dinagko pang mga pusta samtang iyang tinguhaon nga makabawi sa iyang mga pildi, ang bakakon ngadtongadto makadiskobre nga nalit-agan na siya sa mangil-ad nga bisyo.

Ang kalapasan sa mga ngabil dugang makalit-ag sa paagi nga ang usa nga mamakak sa uban mahimong mosangko nga mamakak sa iyang kaugalingon. Pananglitan, ang bakakon daling makakombinsir sa iyang kaugalingon nga siya daghan ug kahibalo ug utokan, samtang sa pagkamatuod siya diyutay ra kaayog kahibalo. Sa ingon siya mosugod sa pagpahiuyon sa iyang kinabuhi sa usa ka bakak. Sa pagkamatuod, “nag-ulog-ulog siya pag-ayo sa iyang kaugalingong mga mata aron dili masusihan ang iyang sayop aron pagadumtan kini.” (Salmo 36:2) Pagkatalagsaong lit-ag ang pagpamakak! Ang usa nga matarong, sa laing bahin, dili  mahisugamak nianang lisod nga kahimtang. Bisan pag may kasakitan, siya dili mamakak.

‘Ang mga Bunga nga Makapatagbaw’

“Ayaw pagpahisalaag: Ang Diyos dili kayagayagaan,” nagpasidaan si apostol Pablo. “Kay bisan unsay ginapugas sa usa ka tawo, kini usab iyang anihon.” (Galacia 6:7) Kini nga prinsipyo mapadapat gayod sa atong sinultihan ingon man sa atong binuhatan. Si Solomon nag-ingon: “Gikan sa mga bunga sa baba sa usa ka tawo siya matagbaw sa maayo, ug ang mga buhat sa mga kamot sa usa ka tawo mobalik kaniya.”—Proverbio 12:14.

Ang baba nga “magalitok ug kaalam” mopatunghag mga bunga nga makapatagbaw. (Salmo 37:30) Ang kaalam nagkinahanglag kahibalo, ug walay tawo ang mahimong tinubdan sa tanang kahibalo. Ang tanan kinahanglang mamati sa maayong tambag ug mosunod niana. “Ang dalan sa buangbuang matarong sa iyang kaugalingong mga mata,” nag-ingon ang hari sa Israel, “apan ang nagapamati sa tambag maoy maalamon.”—Proverbio 12:15.

Si Jehova naghatag kanatog makataronganong tambag pinaagi sa iyang Pulong ug sa iyang organisasyon, pinaagi sa paggamit sa mga basahong gitagana sa “matinumanon ug maalamong ulipon.” (Mateo 24:45; 2 Timoteo 3:16) Pagkabinuang ang pagsalikway sa maayong tambag ug pag-insistir sa atong kaugalingong paagi! Kinahanglang kita “magmaabtik sa pagpaminaw” sa dihang si Jehova, ‘ang Usa nga nagatudlo sa mga tawo ug kahibalo,’ magatambag kanato pinaagi sa iyang galamiton sa komunikasyon.—Santiago 1:19; Salmo 94:10.

Unsa ang reaksiyon sa maalamon ug buangbuang sa mga panginsulto o walay-pasikaranang mga pagsaway? Si Solomon nagtubag: “Buangbuang ang tawo nga magpahibalo sa iyang kasuko sa mao ra nga adlaw, apan ang maalamon nagatabon sa kaulawan.”—Proverbio 12:16.

Sa dihang siya masilo, ang buangbuang nga tawo mobalitok dayon nga masuk-anon—“sa mao ra nga adlaw.” Apan ang maalamong tawo moampo alang sa espiritu sa Diyos aron makapugong sa kaugalingon. Siya mamalandong sa tambag sa Pulong sa Diyos ug mapasalamatong maghunahuna sa mga pulong ni Jesus: “Bisan kinsa nga mosagpa kanimo sa imong tuo nga aping, itahan mo usab kaniya ang pikas.” (Mateo 5:39) Kay matinguhaon nga ‘dili mobalos ug daotan tungod sa daotan kang bisan kinsa,’ ang maalamong tawo magpugong sa iyang mga ngabil gikan sa paturagas nga sinultihan. (Roma 12:17) Sa dihang sa susama atong tabonan ang bisan unsang kaulawan nga basin masinati nato, malikayan nato ang dugang nga pagpakiglalis.

‘Ang Dila nga Makaayo’

Ang kalapasan sa mga ngabil makadaot pag-ayo kon anaa sa hukmanan. Ang hari sa Israel nag-ingon: “Siya nga nagasabwag sa pagkamatinumanon magasulti sa matarong, apan ang bakakon nga saksi, panglimbong.” (Proverbio 12:17) Ang matuod nga saksi mosabwag sa pagkamatinumanon tungod kay kasaligan man ang iyang pamatuod. Ang iyang mga pulong makatabang sa pagpatuman sa hustisya. Ang bakakon nga saksi, sa laing bahin, maoy puno sa panglimbong ug makapausbaw sa inhustisya.

“Adunay nagapamulong nga walay paghunahuna sama sa mga dunggab sa espada,” nagpadayon si Solomon, “apan ang dila sa mga maalamon  makaayo.” (Proverbio 12:18) Ang mga pulong makadunggab samag espada, nga makapatay sa mga panaghigala ug makapatunghag kasamok. O kana mahimong kahimut-anan ug nindot paminawon, nga makapatunhay sa mga panaghigala. Ug dili ba ang pagpanamastamas, pagsinggit, kanunayng pagsaway, ug makapakaulawng mga insulto maoy mga dunggab nga makapahinabog laglom nga mga samad sa balatian? Pagkamaayo ang pagtul-id sa atong mga sayop niining bahina pinaagi sa makaayo nga mga pulong sa sinserong pagpangayog pasaylo!

Sa lisod nga kapanahonan nga atong gipuy-an, dili katingalahan nga daghang tawo ang “dugmok ug kasingkasing” ug “nahugno sa espiritu.” (Salmo 34:18) Sa dihang kita ‘magahupay sa magul-anong mga kalag’ ug ‘nagabulig sa mga maluya,’ dili ba atong ginapadapat ang makaayo nga gahom sa gilitok nga mga pulong? (1 Tesalonica 5:14) Sa pagkamatuod, ang mabinationg mga pulong makadasig sa mga tin-edyer nga nagpakigbisog sa daotang pagpamit-os sa mga kaedad. Ang mahunahunaong sinultihan makapasalig sa mga tigulang nga sila gikinahanglan ug gihigugma. Ang malulotong mga pulong makapasadya gayod sa adlaw sa mga masakiton. Bisan ang pagbadlong mas daling dawaton kon kini gihatag “diha sa espiritu sa kalumo.” (Galacia 6:1) Ug pagkamakaayo ang dila sa usa nga mogamit niana aron ipakigbahin ang maayong balita sa Gingharian sa Diyos sa mga mamati!

‘Ang Ngabil nga Molungtad’

Sa paggamit sa pulong “ngabil” nga samag kahulogan sa “dila,” si Solomon nag-ingon: “Ang ngabil sa kamatuoran pagalig-onon hangtod sa kahangtoran, apan ang dila sa kabakakan mahisama sa daklit lamang.” (Proverbio 12:19) Ang mga pulong “ang ngabil sa kamatuoran” maoy singular diha sa Hebreohanon ug adunay mas lalom nga kahulogan kay sa matinud-anong sinultihan lang. “Kini nagpasabot sa mga hiyas nga sama sa pagkamalig-on, pagkamalungtaron ug pagkakasaligan,” matod sa usa ka reperensiyang basahon. “Ang sinultihan nga nakabaton sa maong hiyas molungtad . . . hangtod sa kahangtoran tungod kay makita nga kini kasaligan, nga sukwahi sa bakakon nga dila . . . nga tingali makalimbong sa daklit apan dili makalahutay sa dihang ibutang sa pagsulay.”

“Ang pagpanglimbong anaa sa kasingkasing niadtong nagamugnag daotan,” nag-ingon ang maalamong hari, “apan kadtong nagatambag sa pakigdait nagamaya.” Siya midugang: “Walay makadaot  nga modangat sa tawong matarong, apan ang mga daotan mapuno gayod sa katalagman.”—Proverbio 12:20, 21.

Ang mga tigmugnag daotan magpahinabo lamang sa kasakit ug pag-antos. Sa laing bahin, ang mga magtatambag sa pakigdait magmatagbawon gumikan sa pagbuhat kon unsay matarong. Sila usab magmalipayon sa pagkakita sa maayong mga sangpotanan. Labing hinungdanon, ilang matagamtam ang pag-uyon sa Diyos, kay “ang bakakong mga ngabil maoy dulumtanan kang Jehova, apan kadtong nagmatinumanon makapahimuot kaniya.”—Proverbio 12:22.

‘Sinultihan nga Nagatago sa Kahibalo’

Sa pagbatbat sa lain pang kalainan tali sa usa nga nag-amping sa mga pulong ug sa usa nga wala, ang hari sa Israel nag-ingon: “Ang usa ka tawong maalamon nagatago sa kahibalo, apan ang kasingkasing sa mga hungog nagasibya sa kabuangan.”—Proverbio 12:23.

Ang maalamong tawo nahibalo kon kanus-a mosulti ug kon kanus-a dili mosulti. Siya nagatago sa kahibalo pinaagi sa pagpugong sa iyang kaugalingon gikan sa pagpasiatab sa iyang nahibaloan. Wala kini magpasabot nga iyang tagoan kanunay ang iyang kahibalo. Hinunoa, siya mag-amping sa iyang pagpasundayag niini. Sa kasukwahi, ang hungog nga tawo daling mosulti ug magpaila sa iyang pagkabuangbuang. Busa, diyutayon nato ang atong mga pulong ug ilikay ang atong dila sa pagpasiatab.

Sa pagpadayon sa mga pagtandi, si Solomon nagpahayag ug makapaukyab nga punto bahin sa pagkakugihan ug pagkatapolan. Siya nag-ingon: “Ang kamot sa mga kugihan mao ang magamando, apan ang taspokan nga kamot mahiagom sa pinugos nga trabaho.” (Proverbio 12:24) Ang pagkugi mahimong mosangpot sa pag-uswag ug pagkaindependente labot sa panalapi, ang pagkatapolan ngadto sa pinugos nga trabaho ug pagkaulipon. “Sa kadugayan,” matod sa usa ka eskolar, “ang tapolan nga tawo mahimong ulipon sa kugihan nga tawo.”

‘Ang Pulong nga Makapalipay’

Si Haring Solomon mihisgot na usab sa paagi sa pagsulti nga may hait nga pinaniiran sa tawhanong kinaiya. “Ang pagkamabalak-on diha sa kasingkasing sa usa ka tawo maoy magpatikuko niini,” siya nag-ingon, “apan ang maayong pulong mao ang makapalipay niini.”—Proverbio 12:25.

Adunay daghang kabalaka ug kabalisahan nga mabug-atan ang kasingkasing sa kasubo. Ang gikinahanglan aron makuhaan ang kabug-at ug makalipay sa kasingkasing mao ang maayong pulong sa pagdasig gikan sa masinabtanong tawo. Apan unsaon pagkahibalo sa uban kon unsa ka dako ang kabalaka diha sa atong kasingkasing kon dili nato ipahayag ang atong gibati ug mosulti bahin niana? Oo, sa dihang mobatig kasakit o depresyon, kita kinahanglang mosugid sa usa ka mabinationg tawo nga makatabang. Dugang pa, ang pagpahayag sa atong mga gibati makapahupay ug diyutay sa kaguol sa kasingkasing. Busa, maayo ang pagsugid ngadto sa kapikas, ginikanan, o sa higala nga maluluy-on ug may-katakos sa espirituwal.

Duna pa bay mas maayong mga pulong sa pagdasig kay nianang makita diha sa Bibliya? Nan kinahanglang makigsuod kita sa Diyos pinaagi sa mapabilhong pagpalandong sa iyang inspiradong Pulong. Ang maong pagpamalandong makahatag gayod ug kalipay sa naguol nga kasingkasing ug kadan-ag sa masulub-ong mga mata. Gipamatud-an kini sa salmista, nga nag-ingon: “Ang balaod ni Jehova hingpit, nga nagapahiuli sa kalag. Ang  pahinumdom ni Jehova kasaligan, nga nagahimo nga maalamon sa walay kasinatian. Ang mga sugo ni Jehova matul-id, nga makapalipay sa kasingkasing; ang kasugoan ni Jehova hinlo, nga nagapadan-ag sa mga mata.”—Salmo 19:7, 8.

Ang Dalan nga Magantihon

Sa pagtandi sa kalainan sa dalan sa matarong ug ang sa daotan, ang hari sa Israel nag-ingon: “Ang matarong nagausisa pag-ayo sa iyang sibsibanan, apan ang dalan sa mga daotan nagpasalaag kanila.” (Proverbio 12:26) Ang matarong mainampingon bahin sa iyang kaugalingong sibsibanan—iyang mga kauban ug mga higala nga iyang pinili. Iyang gipili sila sa maalamong paagi, nga naningkamot paglikay sa peligrosong mga kauban. Dili ingon niana ang daotan, kay sila dili man magpatambag ug moinsistir sa ilang kaugalingong paagi. Kay nahisalaag na, sila maglaroylaroy.

Unya si Haring Solomon nagpadayag sa kalainan sa taspokan ug sa kugihan gikan sa lain pang panglantaw. “Ang pagkataspokan dili makadakop sa iyang mga hayop nga ayamon,” siya nag-ingon, “apan ang kugihan maoy bililhong bahandi sa usa ka tawo.” (Proverbio 12:27) Ang taspokan nga tawo—“ang tapolan nga tawo”—dili “makadakop,” o “makalitson” sa iyang inayam nga hayop. (New International Version) Sa pagkamatuod, dili siya makatapos kon unsay iyang sugdan. Ang pagkakugihan, sa laing bahin, maoy sama ra sa bahandi.

Makadaot gayod ang pagkatapolan nga kinahanglang mosulat si apostol Pablo ngadto sa kaubang mga Kristohanon sa Tesalonica ug tul-iron ang pipila ka tawo didto nga “nagalakaw nga badlonganon”—nga wala gayod magtrabaho apan nanghilabot sa mga butang nga wala silay labot. Ang maong mga tawo nakapabug-at kaayo sa uban. Busa si Pablo sa dayag nagtambag kanila, nga nag-awhag kanila nga ‘magtrabaho nga malinawon aron sila makakaon sa pagkaon nga ilang gihagoan.’ Ug kon dili sila mopatuo sa maong malig-ong tambag, gitambagan ni Pablo ang uban sa kongregasyon nga “magpahilayo” kanila—likayan sila, dayag diha sa sosyal nga mga kalihokan.—2 Tesalonica 3:6-12.

Kinahanglang ibutang nato sa kasingkasing dili lang ang tambag ni Solomon bahin sa pagkakugihan kondili ang iyang tambag usab bahin sa hustong paggamit sa atong dila. Paningkamotan nato ang paggamit sa maong gamayng sangkap aron makaayo ug makapalipay samtang likayan nato ang kalapasan sa mga ngabil ug sundon ang matul-id nga dalan. “Diha sa dalan sa pagkamatarong adunay kinabuhi,” si Solomon nagpasalig kanato, “ug ang pagpanaw diha sa agianan niini walay kamatayon.”—Proverbio 12:28.

[Mga hulagway sa panid 27]

“Ang usa nga nagapaminaw sa tambag maoy maalamon”

[Mga hulagway sa panid 28]

“Ang dila sa mga maalamon makaayo”

[Hulagway sa panid 29]

Ang pagsugid ngadto sa usa ka sinaligang higala makapahupay

[Hulagway sa panid 30]

Ang mapabilhong pagpalandong sa Pulong sa Diyos makapalipay sa kasingkasing