Sugilanon Sa Kinabuhi

Ang Panig-ingnan sa Akong mga Ginikanan Nagpalig-on Kanako

SUMALA SA GIASOY NI JANEZ REKELJ

Ang tuig maoy 1958. Ang akong asawa nga si Stanka ug ako didto sa kabukiran sa Karawanken Alps sa utlanan sa Yugoslavia ug Austria, nga naningkamot sa pagkalagiw paingon sa Austria. Peligroso kini, kay ang armadong mga guwardiyang Yugoslav determinadong mosanta kang bisan kinsa nga motabok sa utlanan. Samtang kami nagpadayon sa paglakaw, kami nakaabot sa ngilit sa usa ka titip kaayong pangpang. Si Stanka ug ako wala pa gayod makakita sukad sa Austrian nga bahin sa kabukiran. Kami mipaingon sa sidlakan hangtod nga nakaabot kami sa usa ka batoon nga bakilid. Ginamit ang lona nga among dala, kami nagpadailos sa bakilid nga wala masayod kon unsay mahitabo kanamo.

PAASOYA ko ninyo kon sa unsang paagi kami nahidangat niining maong situwasyon ug kon sa unsang paagi ang matinumanong panig-ingnan sa akong mga ginikanan nagpalihok kanako sa pagpabiling maunongon kang Jehova panahon sa kalisdanan.

Ako nagdako sa Slovenia, nga sa pagkakaron maoy usa ka gamay nga nasod sa Sentral Uropa. Kini nahimutang sa kabukiran sa Alps sa Uropa, nga ang Austria anaa sa amihanan, ang Italya sa kasadpan, ang Croatia sa habagatan, ug ang Hungaria sa sidlakan. Apan, sa dihang natawo ang akong mga ginikanan nga sila si Franc ug Rozalija Rekelj, ang Slovenia maoy bahin sa Austria-Hungarianhon nga Imperyo. Sa dihang natapos ang Gubat sa Kalibotan I, ang Slovenia nahimong bahin sa usa ka bag-ong estado nga gitawag ug Gingharian sa mga Serb, Croat, ug Slovene. Sa 1929 ang ngalan sa nasod giilisan ug Yugoslavia, sa literal “Habagatang Salvia.” Ako natawo sa Enero 9 niana gihapong tuiga, sa hilit  nga bahin sa balangay sa Podhom, duol sa matahom nga Lake Bled.

Si Mama gimatuto gayod ingong Katoliko. Ang usa sa iyang mga uyoan pari, ug tulo sa iyang mga iyaan mga madre. Gusto kaayo niyang makabaton ug Bibliya, aron basahon, ug sabton. Apan, si Papa nakasaway sa relihiyon. Siya gingil-aran sa pag-apil-apil sa relihiyon sa Dakong Gubat sa 1914-18.

Pagkakat-on sa Kamatuoran

Wala madugay human sa gubat, ang ig-agaw sa akong inahan nga si Janez Brajec, ug ang iyang asawa nga si Ančka, nahimong mga Estudyante sa Bibliya, nga maoy pag-ila kaniadto sa mga Saksi ni Jehova. Nianang panahona, sila nagpuyo sa Austria. Sukad sa 1936, si Ančka mibisita kang Mama sa makadaghan. Iyang gihatagan si Mama ug Bibliya, nga gibasa dayon niya, duyog sa mga kopya sa Ang Bantayanang Torre ug sa ubang mga publikasyon sa Bibliya sa pinulongang Eslobenyano. Sa kataposan, tungod kay nailog ni Hitler ang Austria sa 1938, si Janez ug Ančka namalik sa Slovenia. Akong nahinumdoman nga sila edukado, hait ug panabot nga magtiayon nga adunay tinuod nga gugma kang Jehova. Sila subsob nga maghisgot sa mga kamatuoran sa Bibliya uban kang Mama, nga nagpalihok kaniya sa pagpahinungod sa iyang kinabuhi kang Jehova. Siya nabawtismohan sa 1938.

Naukay ang mga tawo sa among dapit sa dihang si Mama mihunong na sa pagsaulog sa dili-kasulatanhong mga kostumbre, sama sa pagsaulog sa Pasko; sa dihang siya dili na mokaon ug sorisong dugo; ug ilabina sa dihang gipanguha niya ang tanan namong imahen ug gisunog kini. Sa wala madugay nahitabo ang pagsupak. Ang mga iyaan ni Mama nga mga madre misulat kaniya, aron kombinsihon siya nga mobalik kang Maria ug sa pagka-Katoliko. Apan, sa dihang si Mama misulat kanila ug nangayog tubag sa espesipikong mga pangutana sa Bibliya, siya wala balosi. Ang akong apohang lalaki grabe usab nga misupak kaniya. Dili siya maldito nga pagkatawo, apan siya gipit-os pag-ayo sa among mga paryente ug sa komunidad. Tungod niini, iyang gidaot ang mga literatura sa Bibliya ni Mama sa pipila ka higayon, apan wala gayod niya hilabti ang Bibliya. Siya nagluhod nga naghangyo kang Mama nga mobalik na sa pagka-Katoliko. Iya pa ganing gihulga si Mama ug kutsilyo. Apan, giingnan sa akong amahan si Lolo nga dili niya gustong mausab pa kana.

Si Papa nagpadayon sa pagpaluyo sa katungod ni Mama nga mobasa ug Bibliya ug sa paghimog kaugalingong mga pagpili maylabot sa relihiyon. Sa 1946 si Papa nabawtismohan usab. Sa pagkakita nako kon sa unsang paagi gipalig-on ni Jehova ang akong inahan sa pagbarog nga walay-kokahadlok dapig sa kamatuoran bisan pa sa pagsupak ug kon sa unsang paagi si Jehova nagganti kaniya tungod sa iyang pagtuo, ako napalihok sa pag-ugmad sa akong relasyon uban sa Diyos. Ako nakabenepisyo  usab ug dako sa batasan ni Mama sa pagbasa ug kusog kanako sa Bibliya ug sa mga publikasyon nga gibase sa Bibliya.

Si Mama diha usay tagdugay nga mga panaghisgot uban sa iyang igsoong babaye nga si Marija Repe, ug ngadtongadto si Tiya Marija ug ako nabawtismohan sa mao gihapong adlaw sa tungatunga sa Hulyo 1942. Usa ka brader ang miadto sa among balay aron mohatag ug mubo nga pakigpulong, ug kami gibawtismohan diha sa usa ka dakong dulang.

Pinugos nga Pagtrabaho Panahon sa Gubat sa Kalibotan II

Sa 1942, sa tungatunga sa Gubat sa Kalibotan II, ang Alemanya ug Italya misulong sa Slovenia ug nagbahinbahin niana tali sa ilang kaugalingon ug sa Hungaria. Ang akong mga ginikanan midumili sa pag-anib sa Volksbund, ang organisasyon sa mga Nazi. Ako midumili sa pag-ingong “Heil Hitler” diha sa eskuylahan. Dayag nga ang akong magtutudlo nagpahibalo sa mga awtoridad sa maong situwasyon.

Kami gipasakay sa usa ka tren padulong sa kastilyo nga duol sa balangay sa Hüttenbach, Bavaria, nga gigamit ingong kampo sa pinugos nga pagtrabaho. Gihikay ni Papa nga ako magtrabaho ug magpuyo uban sa lokal nga panadero ug sa iyang pamilya. Nianang panahona, ako nakakat-on sa pagpangluto ug tinapay, nga sa ulahi napuslan ra nako. Sa ngadtongadto, ang nahibiling membro sa akong pamilya (lakip na kang Tiya Marija ug iyang pamilya) gibalhin ngadto sa kampo sa Gunzenhausen.

Pagkatapos sa gubat, ako mouban unta sa usa ka pundok aron mobiyahe paingon sa nahimutangan sa akong mga ginikanan. Sa gabii una ako mogikan, si Papa kalit nga miabot. Ambot kon unsa kahay akong gidangatan kon ako miuban pa sa maong grupo, kay sila maoy mga tawong dili kasaligan. Sa makausa pa, akong gibati ang mahigugmaong pag-atiman ni Jehova sa dihang gihimo niyang instrumento ang akong mga ginikanan sa pagpanalipod ug pagbansay kanako. Si Papa ug ako nagbaktas ug tulo ka adlaw aron makigkita sa pamilya. Pagka-Hunyo 1945 kaming tanan nahiuli sa balay.

Human sa gubat, ang mga Komunista nga ubos sa pagpangulo ni Presidente Josip Broz Tito mao nay nagmando sa Yugoslavia. Tungod niana, ang kahimtang malisod gihapon alang sa mga Saksi ni Jehova.

Sa 1948 usa ka brader ang miabot gikan sa Austria ug midawat sa among imbitasyon sa pagpangaon uban kanamo. Bisan asa siya moadto, ang mga polis magsunodsunod kaniya ug ilang dakpon ang mga igsoon nga iyang duawon. Si Papa gidakop usab tungod sa pag-abiabi kaniya ug sa wala pagsumbong kaniya ngadto sa kapolisan, ug si Papa migugol ug duha ka tuig sa prisohan tungod niana. Kadto maoy malisod nga panahon alang kang Mama dili lang tungod kay wala si Papa kondili usab tungod kay siya nahibalo nga ang akong manghod nga lalaki ug ako sa dili madugay mag-atubang ug pagsulay labot sa neyutralidad.

Pagkapriso sa Macedonia

Sa Nobyembre 1949, ako gipatawag na usab aron moserbisyo sa militar. Ako miadto aron sa pag-atubang kanila ug pagsaysay nga ako modumili sa pagserbisyo tungod kay supak kini sa akong tanlag. Ang mga awtoridad wala mamati kanako ug nagpasakay kanako sa usa ka tren kauban sa mga narekluta paingon sa Macedonia, sa pikas tumoy sa Yugoslavia.

Sulod sa tulo ka tuig ako walay kontak sa akong pamilya ug sa mga igsoon ug walay bisan unsang literatura o bisan Bibliya. Lisod kaayo kadto. Ako napalig-on pinaagi sa pagpamalandong bahin kang Jehova ug sa panig-ingnan sa iyang Anak, si Jesu-Kristo. Ang panig-ingnan sa akong mga ginikanan nagpalig-on usab kanako. Dugang pa, tungod sa akong padayong pag-ampo alang sa kusog ako wala mawad-ig paglaom.

 Sa ngadtongadto, ako gipadala ngadto sa usa ka prisohan sa Idrizovo, duol sa Skopje. Niining maong prisohan, ang mga binilanggo nagtrabaho sa lainlaing mga buluhaton ug mga kahanas. Sa sinugdan, ako nagtrabaho ingong tighinlo ug ingong mensahero tali sa mga opisina. Bisan tuod subsob akong daogdaogon sa usa ka piniriso nga sekreta kanhi, akong nakasinabot ang uban—mga guwardiya, piniriso, bisan ang manedyer sa pabrika sa prisohan.

Sa ulahi, akong nahibaloan nga gikinahanglan ang usa ka panadero diha sa panaderya sa prisohan. Pipila ka adlaw human niana, ang manedyer miabot panahon sa pagtawag sa ngalan sa mga piniriso. Siya miduol sa linya, mihunong sa atubangan nako, ug nangutana, “Panadero ka ba?” “Oo, sir,” matod ko. “Adto unya sa panaderya ugma sa buntag,” miingon siya. Ang piniriso nga nagdaogdaog kanako subsob nga moagi sa panaderya apan wala na siyay mahimo pa. Ako nagtrabaho didto gikan sa Pebrero hangtod sa Hulyo 1950.

Unya, ako gibalhin ngadto sa baraks nga gitawag ug Volkoderi, sa habagatan sa Macedonia, duol sa Lake Prespa. Gikan sa haduol nga Otešovo ako nakahimo sa pagpadalag sulat sa amoa. Ako maoy bahin sa grupo sa mga piniriso nga maghimog karsada, apan kasagaran, ako nagtrabaho sa panaderya, nga mas sayon alang kanako. Ako gibuhian sa Nobyembre 1952.

Sa panahon nga wala ako sa Podhom, usa ka kongregasyon ang natukod sa maong dapit. Sa sinugdan, ang kongregasyon nagtigom diha sa usa ka gamayng hotel sa Spodnje Gorje. Sa ulahi, gipagamit ni Papa ang usa ka lawak diha sa among balay alang sa tigom sa kongregasyon. Ako nalipay sa pagduyog kanila sa dihang ako mipauli gikan sa Macedonia. Ako nakigsuod usab kang Stanka, kinsa akong nahimamat sa wala pa ako mapriso. Sa Abril 24, 1954, kami gikasal. Apan, ang akong pagkagawasnon wala ra magdugay.

Pagkapriso sa Maribor

Sa Septiyembre 1954, ako gipatawag na usab sa militar. Niining panahona, ako gisentensiyahan ug kapin sa tulo ka tuig ug tunga nga pagkapriso didto sa Maribor, nga nahimutang sa sidlakang tumoy sa Slovenia. Sa dihang nakalugar na ko, ako mipalit ug mga papel ug lapis. Akong gisugdan pagsulat ang tanan nga akong mahinumdoman—mga teksto, mga kinutlo gikan sa Ang Bantayanang Torre, ug mga impormasyon gikan sa ubang Kristohanong mga publikasyon. Akong gibasa ang akong mga nota ug gipun-an kana samtang akong mahinumdoman ang dugang mga impormasyon. Sa kataposan, napuno ang akong notbok, ug kini nakapaarang kanako sa pagsentro sa akong pagtagad diha sa kamatuoran ug sa pagpabiling lig-on sa espirituwal. Ang pag-ampo ug pagpamalandong maoy hinungdanon usab nga mga tabang sa akong espirituwal nga kalig-on, nga nakapaarang kanako nga mahimong mas maisogon sa pagpaambit sa kamatuoran ngadto sa uban.

Nianang panahona, ako gitugotan sa pagdawat ug usa ka sulat ug usa ka 15-minutos nga pagduaw kada bulan. Si Stanka mobiyahe sa tibuok gabii sakay sa tren aron makaabot ug sayo sa prisohan sa pagduaw kanako, ug dayon siya mopauli niana gihapong adlawa. Ako nadasig gayod niining maong mga pagduaw. Unya naghimo kog plano aron makabaton ug Bibliya. Si Stanka ug ako naglingkod nga nag-atubangay diha sa lamesa, uban ang usa ka guwardiya nga maoy giasayn sa pagbantay kanamo. Sa dihang ang guwardiya wala magtan-aw, akong gisuksok ang usa ka sulat ngadto sa bag ni Stanka, nga naghangyo kaniya sa pagbutang ug Bibliya sa iyang bag sa sunod higayon nga siya moduaw.

Si Stanka ug ang akong mga ginikanan naghunahuna nga peligroso kaayo kini, busa ilang gibungkag ang usa ka kopya sa Kristohanon Gregong Kasulatan ug gisulod ang pipila ka panid niana sa tinapay. Niining paagiha akong nadawat ang Bibliya nga akong gikinahanglan. Sa samang paagi, ako  nakadawat usab ug mga kopya sa Ang Bantayanang Torre, nga gikinamot pagsulat ni Stanka. Ako dayon kining kopyahon ug ang sinulat ni Stanka akong sunogon aron dili nila mahibaloan kon asa gikan ang maong mga artikulo kon ugaling makita nila kini.

Tungod sa akong pagsigeg sangyaw, ang akong kaubang mga piniriso miingon nga segurado gayod akong silotan. Sa usa ka higayon, ako dihay madasigon kaayo nga panaghisgot sa Bibliya uban sa usa ka piniriso. Among nadungog nga may miabli sa pultahan, ug dayon misulod ang guwardiya. Ako naghunahuna dayon nga ako ibartolina. Apan dili kana maoy tuyo sa guwardiya. Iyang nadungog ang panaghisgot ug gusto niyang moapil. Kay natagbaw sa mga tubag sa iyang mga pangutana, siya milakaw ug gikandadohan niya ang pultahan.

Sa kataposang bulan sa akong sentensiya, ang komisyoner nga maoy tinugyanan sa pagreporma sa mga piniriso nagdayeg kanako tungod sa akong lig-ong pagbarog dapig sa kamatuoran. Akong gibati nga kini maoy maayong ganti sa akong mga paningkamot sa pagpaila sa ngalan ni Jehova. Sa Mayo 1958, ako gibuhian pag-usab.

Pag-ikyas Ngadto sa Austria, Dayon sa Australia

Sa Agosto 1958 ang akong inahan namatay. Taudtaod na siyang nasakit. Unya sa Septiyembre 1958, ako gipatawag na usab sa militar. Nianang gabhiona si Stanka ug ako mihimo sa hinungdanon kaayong desisyon nga mitultol ngadto sa kulbahinam nga pagtabok sa utlanan nga gihisgotan ganina. Nga walay gitug-anan sa among plano, kami nag-empake ug duha ka bag nga ikabiba ug usa ka lona ug kami miagi sa bentana, mipaingon sa utlanan sa Austria nga sidlakan sa Mount Stol. Morag si Jehova naghatag ug lutsanan kanamo sa dihang siya nahibalo nga kami nagkinahanglan ug kahupayan.

Ang mga awtoridad sa Austria nagpadala kanamo ngadto sa usa ka kampo sa mga kagiw duol sa Salzburg. Sulod sa among unom ka bulan nga pag-estar didto, kami nakig-uban kanunay sa lokal nga mga Saksi, busa diyutay ra kaayo ang panahon nga among gigugol didto sa kampo. Ang uban didto sa kampo natingala nga dali ra kaayo kaming nakabaton ug mga higala. Nianang panahona nga kami nakatambong sa among unang asembliya. Ang lain usab namong nahimo sa unang higayon mao ang pagsangyaw sa balaybalay nga gawasnon. Lisod kaayo alang kanamo ang pagbiya niining minahal nga mga higala sa dihang miabot na ang panahon nga kami molarga.

Ang mga awtoridad sa Austria nagtanyag kanamo sa kahigayonan nga molalin sa Australia. Wala gayod kami maghunahuna nga makaabot kamig layo kaayong lugar. Kami misakay ug tren paingon sa Genoa, Italya, ug dayon misakay ug barko paingon sa Australia. Sa kataposan kami nanimuyo sa siyudad sa Wollongong, New South Wales. Dinhi ang among anak nga si Philip natawo sa Marso 30, 1965.

Ang pagpuyo sa Australia nagbukas ug daghang kahigayonan sa pag-alagad, lakip na sa kahigayonan nga mosangyaw sa uban nga milalin gikan sa mga dapit nga kanhi nailhang Yugoslavia. Kami mapasalamaton sa mga panalangin ni Jehova, lakip na sa kahigayonan nga makaalagad kaniya ingong nahiusa nga pamilya. Si Philip ug ang iyang asawa nga si Susie nakapribilehiyo sa pag-alagad sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Australia, ug sila nakagugol gani ug duha ka tuig sa sangang buhatan sa Slovenia.

Bisan pa sa mga problema nga gipahinabo sa pagkatigulang ug sa mga suliran sa panglawas, ang akong asawa ug ako nagpadayon sa pagkalipay diha sa among pag-alagad kang Jehova. Ako mapasalamaton kaayo sa maayong panig-ingnan sa akong mga ginikanan! Kana nagpadayon sa paglig-on kanako, nga nagtabang kanako sa pagbuhat sa giingon ni apostol Pablo: “Magmaya diha sa paglaom. Mag-antos ilalom sa kasakitan. Lahutay sa pag-ampo.”—Roma 12:12.

[Hulagway sa panid 16, 17]

Akong mga ginikanan sa ulahing bahin sa katuigan sa 1920

[Hulagway sa panid 17]

Akong inahan, sa halayong tuo, uban kang Ančka, kinsa nagtudlo kaniya sa kamatuoran

[Hulagway sa panid 18]

Uban sa akong asawa, si Stanka, wala madugay human sa among kasal

[Hulagway sa panid 19]

Ang kongregasyon nga nagtigom diha sa among balay sa 1955

[Hulagway sa panid 20]

Uban sa akong asawa, among anak nga si Philip, ug sa iyang asawa, si Susie