Subaya ang Giagian ni Pablo Paingon sa Berea

Niadtong mga 50 K.P., ang buluhaton sa duha ka misyonaryo malamposon kaayo, ug daghan ang nahimong mga magtutuo. Dayon usa ka magubtanong panon ang nakigbatok kanila. Busa sila midesisyon dayon. Tungod ug alang sa bag-o pang natukod nga kongregasyon ug sa kaluwasan mismo sa mga misyonaryo, ang duha ka misyonaryo kinahanglang mobiya dayon, sa tungang gabii. Busa, mikalagiw si Pablo ug Silas gikan sa dunggoanang siyudad sa Tesalonica, sa Macedonia. Sila mibiyahe paingon sa sunod nilang destinasyon—ang Berea.

GIKAN sa halayo, ang bisita karon, sama sa karaang magpapanaw, makakita sa Berea (Véroia) nga nahimutang sa silangang bahin sa tiilan sa malunhaw nga Bukid Bermios. Ang Berea maoy mga 65 kilometros habagatan-kasadpan sa Tesalonica ug mga 40 kilometros pailaya gikan sa Dagat Aegean. Ang Bukid Olympus, ang pinuy-anan kono sa pangunang mga diyos sa karaang Gresya, nahimutang sa habagatang bahin.

Interesado ang mga estudyante sa Bibliya bahin sa Berea tungod kay dinhi nagsangyaw ug nakakabig ug daghang tawo si Pablo nga nahimong mga Kristohanon. (Buhat 17:10-15) Atong subayon pag-usab ang giagian ni Pablo ug susihon ang kasaysayan sa maong siyudad.

Unang Kasaysayan

Walay makatino kon kanus-a natukod ang Berea. Ang unang mga molupyo niini, lagmit ang mga tribo sa Frigia, gipalayas sa mga taga-Macedonia sa mga ikapitong siglo W.K.P. Tulo ka siglo sa ulahi, ang Macedonia nadato human sa pagpangdaog ni Alejandrong Bantogan. Gipanukod ang dagkong mga bilding ug mga paril, maingon man ang mga sangtuwaryo ni Zeus, Artemis, Apollo, Atena, ug uban pang mga diyos sa Gresya.

Usa ka basahon sa kasaysayan nag-ingon nga latas sa kasiglohan, ang Berea “maoy usa ka hinungdanong dapit sa kasilinganan ug sa uban pang bahin sa amihanang Gresya.” Kining siyudara nailado pag-ayo panahon sa pagmando sa kataposang dinastiya sa Macedonia, ang mga Antigonids (306-168 W.K.P.), kinsa sa ngadtongadto gipukan sa Roma.

Sa dihang gipildi sa mga Romano si Haring Felipe V niadtong 197 W.K.P., “ang kanhing gambalay sa gahom nadaot ug ang Roma mao ang nahimong labing gamhanan sa sidlakang Mediteranyo,” matod sa Encyclopædia Britannica. Niadtong 168 W.K.P., sa Pydna, pipila ka kilometros habagatan sa Berea, ang usa ka Romanong heneral nakadaog sa usa ka mahukmanong gubat batok sa kataposang  karaang magmamando sa Macedonia nga si Perseus. Sumala sa gitagna sa Bibliya, ang Gregong gahom sa kalibotan gipulihan gayod sa Roma. (Daniel 7:6, 7, 23) Human niadtong gubata, ang Berea maoy usa sa unang mga siyudad sa Macedonia nga misurender sa Roma.

Sa unang siglo W.K.P., ang Macedonia nahimong panggubatan sa dihang nag-away si Pompey ug Julio Cesar. Gani, gibutang ni Pompey ang iyang hedkuwarter ug kasundalohan duol sa Berea.

Milambo Ilalom sa mga Romano

Panahon sa Pax Romana, o Romanhong Kalinaw, ang mga bisita sa Berea nakakaplag ug binakbakan-ug-bato nga mga karsada nga may mga dagkong haligi sa kadaplinan niini. Ang maong siyudad may publikong mga kaligoanan, teatro, librarya, ug mga pasilidad alang sa mga bangga sa mga magbubugno. Ang mainom nga tubig midagayday agi sa mga tubo, ug ang siyudad nasangkapan ug mga kanal nga gipaagi sa ilalom sa yuta. Ang Berea nabantog ingong sentro sa komersiyo nga giduaw sa mga negosyante, artista, ug mga magdudula, samtang ang mga tawo nangabot aron motan-aw sa mga bangga ug uban pang mga dula. Ang mga langyaw nakakitag mga simbahan diin sila nakahimo sa mga tulumanon sa ilang mga relihiyon. Sa pagkatinuod, atua sa maong siyudad ang tanang relihiyon sa tibuok Roma.

Ang Romanong mga emperador nga gihimong diyos human mamatay nalakip sa mga diyos nga gisimba sa Berea. Lagmit dili kana katingad-anan alang sa mga taga-Berea kay ang sinugdanan sa pagsimba sa emperador mao ang pagsimba kang Alejandrong Bantogan, kinsa gisimba  ingong diyos. Usa ka Gregong tinubdan ug impormasyon nag-ingon: “Kay naanad na man sila sa pagpasidungog sa hari ingong diyos sa iyang panahon, ang mga Grego sa sidlakang Imperyo malipayong nagpasidungog usab sa Romanong mga emperador ingong mga diyos . . . Diha sa ilang mga sensilyo ang emperador gipakita ingong diyos, nga nagsul-ob ug korona nga may mga silaw. Ilang dayegon sila pinaagig mga pag-ampo nga sama sa ilang litokon ngadto sa usa ka diyos, nga dinuyogan ug mga awit.” Ang mga halaran ug mga templo gipatindog, ug ang mga halad gitanyag kaniya. Bisan ang mga emperador nangabot aron motambong sa relihiyosong mga kasaulogan diha sa imperyo, nga naglakip sa mga bangga sa dula, arte, ug pagpanulat.

Nganong ang Berea nahimo mang sentro sa paganong pagsimba? Tungod kay didto nahimutang ang Koinon sa Macedonia. Ang Koinon maoy usa ka panagkatigom sa mga delegado gikan sa mga siyudad sa Macedonia. Ang maong mga delegado regular nga nagkatigom sa Berea aron hisgotan ang mga butang maylabot sa siyudad ug sa probinsiya ug asikasohon kini ilalom sa pagdumala sa Roma. Usa sa pangunang mga kalihokan sa Koinon mao ang pagdumala sa relihiyosong mga kasaulogan sa imperyo.

Busa kadto ang kahimtang sa siyudad nga giadtoan ni Pablo ug Silas human mokalagiw sa Tesalonica. Niadtong tungora, ang Berea nailalom sa pagmando sa Roma sulod na sa duha ka siglo.

Ang Maayong Balita Nakaabot sa Berea

Gisugdan ni Pablo ang iyang pagsangyaw sa Berea diha sa sinagoga sa siyudad. Duna bay namati kaniya? Ang inspiradong asoy nagtaho nga ang mga Hudiyo didto “mas hamilig-hunahuna kay niadtong sa Tesalonica, kay ila mang gidawat ang pulong uban ang tumang kaikag sa hunahuna, nga sa adlaw-adlaw maampingong nagasusi sa Kasulatan kon tinuod ba kining mga butanga.” (Buhat 17:10, 11) Kay “hamilig-hunahuna,” sila wala gayod magsunod sa ilang mga tradisyon. Bisan tuod sila nakadungog ug bag-ong butang, sila wala magmatahapon o masuko. Imbes isalikway ang mensahe ni Pablo, sila mapatalinghogon ug abli ang ilang mga hunahuna sa pagpaminaw sa giwali ni Pablo.

Sa unsang paagi naila niadtong maong mga Hudiyo ang kamatuoran nga gitudlo ni Pablo? Ilang gisusi ang ilang nadunggan pinaagi sa paggamit sa labing kasaligang sukdanan. Mainampingon ug makugihon nilang gisusi ang Kasulatan. Ang eskolar sa Bibliya nga si Matthew Henry mihinapos: “Sanglit nangatarongan man si Pablo pinasukad sa kasulatan, ug nagkutlo sa Daang Tugon ingong pamatuod sa iyang giingon, ilang gitan-aw ang ilang mga Bibliya, gipakli ang mga teksto nga iyang gisitar kanila, gibasa ang konteksto ug gisabot ang  diwa niini, gitandi kini sa ubang mga bahin sa kasulatan, gisusi kon ang pagkutlo ni Pablo niini makataronganon ba ug tinuod ug kon nagkauyon ba ang iyang mga pangatarongan labot niini, ug sila mihimog mga konklusyon pinasukad niini.”

Kadto dili kay mabaw lang nga pagtuon. Ang mga taga-Berea mapinadayonon gayong nagkugi sa pagtuon, nga naghimo niini adlaw-adlaw, dili lang panahon sa Igpapahulay.

Ug hunahunaa lang ang resulta. Daghang Hudiyo sa Berea ang midawat sa mensahe ug nahimong mga magtutuo. Ubay-ubayng Grego usab ang nahimong mga magtutuo, tingali naglakip sa pipila ka Hudiyong mga kinabig. Apan kadto namatikdan gayod. Sa dihang nasayran kini sa mga Hudiyo sa Tesalonica, sila midali pag-adto sa Berea “aron sibahan ug gubton ang katawhan.”—Buhat 17:4, 12, 13.

Si Pablo napugos pagbiya sa Berea, apan siya nagpadayon sa pagsangyaw sa laing dapit. Niadtong tungora siya misakayg barko paingon sa Atenas. (Buhat 17:14, 15) Bisan pa niana, siya nalipay nga tungod sa iyang pagsangyaw sa Berea, natukod ang Kristiyanidad didto. Ug kini nagmabungahon karon.

Oo, aduna gihapoy mga tawo sa Berea (Véroia) nga mainampingong nagsusi sa Kasulatan aron sa ‘pagtino sa tanang butang’ ug sa ‘pagpangupot pag-ayo’ sa mga pagtulon-an nga lig-on nang napundar ug tinuod. (1 Tesalonica 5:21) Duha ka mauswagong kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova diha sa siyudad ang nakigbahin sa buluhatong pagsangyaw, sama sa gihimo ni Pablo, nga nagpaambit sa mensahe sa Bibliya ngadto sa uban. Ilang gipangita ang matinud-anog-kasingkasing nga mga tawo ug nangatarongan kanila pinasukad sa Kasulatan, nga nagtugot sa gahom sa Bibliya sa pagtabang sa tanang buot mahibalo bahin kang Jehova, ang matuod nga Diyos.—Hebreohanon 4:12.

[Mapa sa panid 13]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Bahin sa ikaduhang panaw ni Pablo ingong misyonaryo

MYSIA

Troas

Neapolis

Filipos

MACEDONIA

Ampipolis

Tesalonica

Berea

GRESYA

Atenas

Corinto

ACAYA

ASIA

Efeso

RODAS

[Hulagway sa panid 13]

Platang sensilyo nga nagpakita kang Alejandrong Bantogan ingong usa ka Gregong diyos

[Credit Line]

Coin: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Hulagway sa panid 14]

Usa ka ganghaan paingon sa distrito sa mga Hudiyo sa Berea (Véroia)

[Hulagway sa panid 15]

Usa ka karaang sinagoga diha sa modernong-adlaw nga Berea (Véroia)