“Lakaw, Panghilam-os Didto sa Linaw sa Siloam”

HUMAN butangig minasa nga lapok ang mata sa usa ka tawong buta, giingnan siya ni Jesus: “Lakaw, panghilam-os didto sa linaw sa Siloam.” Milakaw ang maong tawo ug “mibalik [siya] nga makakita na.” (Juan 9:6, 7) Asa man kining Linaw sa Siloam? Ang di pa dugayng kaplag sa mga arkeologo naghatag ug bag-ong kasayoran sa nahimutangan niini.

Daghan nang turista ang nakaduaw sa usa ka dapit sa Jerusalem nga nailhang Linaw sa Siloam, nga nagtuo nga kini mao gayod ang linaw nga gihisgotan diha sa Juan 9:7. Kini anaa sa tumoy sa tunel ni Ezequias, nga iyang gitukod sa ikawalong siglo W.K.P., nga may gitas-ong 530 metros. Apan kini nga linaw gigama sa ikaupat nga siglo K.P., ug kini gitukod sa mga “Kristohanon” sa maong panahon nga sayop nga nagtuo nga ang gihisgotang linaw diha sa Ebanghelyo ni Juan anaa nahimutang sa tumoy sa maong tunel.

Niadtong 2004, may nakaplagan ang mga arkeologo nga ilang gituohang mao gayod ang Linaw sa Siloam sa dinhi pa si Jesus sa yuta. Kini nahimutang mga 100 ka metros habagatan-silangan sa naunang dapit nga gituohang nahimutangan sa Linaw sa Siloam. Sa unsang paagi ilang nakaplagan kini? Kinahanglang ayohon sa mga opisyales sa siyudad ang usa ka imburnal nianang dapita, busa ila kadtong gipatrabaho uban ang dagkong mga makinarya. Ang usa ka arkeologo nga nagtrabaho diha sa duol nagtan-aw sa ilang pagkalot ug nakakita siyag duha ka ang-ang. Gipahunong ang trabaho, ug gitugotan sa Israeli Antiquities Authority nga kubkobon ang maong dapit. Nakubkob  na ang usa ka bahin sa maong linaw. Kini may gitas-ong 70 ka metros, ug nadayag na ang duha ka eskina niini.

Panahon sa pagkubkob, dihay mga sensilyong nakaplagan nga gigamit sa ikaduha, ikatulo, ug ikaupat nga tuig sa pagrebelde sa mga Hudiyo batok sa mga Romano. Nahitabo ang maong rebelyon taliwala sa 66 ug 70 K.P. Ang maong mga sensilyo nagpamatuod nga gigamit ang maong linaw hangtod sa 70 K.P. sa dihang ang Jerusalem gilaglag sa mga Romano. Ang basahong Biblical Archaeology Review nag-ingon: “Dayag nga ang linaw gigamit hangtod sa pagkatapos sa rebelyon, ug wala na kini gamita pagkahuman niana. Kini ang kinaubsang dapit sa tibuok Jerusalem, ug napuy-an lang kini pag-usab paglabay sa mga 300 ka tuig. Kada tuig, kini nga linaw anam-anam nga natambakan ug binanlas nga lapok sa ulan sa tingtugnaw. Ug human laglaga sa mga Romano ang siyudad, wala na limpiyohi ang linaw. Sulod sa daghang katuigan, napondo ang bagang lapok ug inanay nga natabonan ang linaw. Nakaplagan sa mga arkeologo nga ang pipila ka bahin sa linaw nalubong ug mga tres metros nga lapok.”

Nganong interesado man ang sinserong mga estudyante sa Bibliya sa nahimutangan sa Linaw sa Siloam? Tungod kay pinaagi niini mas pa nilang masabtan kon unsay dagway sa yuta sa Jerusalem sa unang siglo, nga kanunayng gihisgotan diha sa mga asoy sa Ebanghelyo bahin sa kinabuhi ug ministeryo ni Jesus.

[Hulagway sa panid 7]

Bag-ong nakaplagan nga Linaw sa Siloam

[Credit Line]

© 2003 BiblePlaces.com