1. Nganong dili gayod molampos ang plano sa mga hari sa Sirya ug Israel?

TALI sa mga 762 B.C.E. ug 759 B.C.E., ang hari sa Israel ug hari sa Sirya mideklarar ug gubat sa gingharian sa Juda. Unsay ilang tumong? Sakopon ang Jerusalem, tangtangon si Ahaz sa pagkahari, ug palingkoron ang laing tawo puli kaniya, nga lagmit dili gikan sa banay ni Haring David. (Isa. 7:5, 6) Apan dili gayod molampos ang ilang plano, ug angayng nahibalo unta niana ang hari sa Israel. Gisaad na ni Jehova nga usa sa mga kaliwat ni David ang permanenteng molingkod sa Iyang trono, ug ang pulong sa Diyos matuman gayod.—Jos. 23:14; 2 Sam. 7:16.

2-4. Ipatin-aw kon sa unsang paagi natuman ang Isaias 7:14, 16 sa (a) ikawalong siglo B.C.E. (b) unang siglo C.E.

² Sa unang tan-aw, morag modaog ang Sirya ug Israel sa gubat. Sa usa lang ka panagsangka, namatay ang 120,000 ka maisog nga mga sundalo ni Ahaz! Namatay usab si Maaseias, nga “anak nga lalaki sa hari.” (2 Cron. 28:6, 7) Apan nagtan-aw si Jehova. Nahinumdom siya sa iyang saad kang David; busa iyang gipadala si propetang Isaias sa paghatag ug makapadasig kaayong mensahe.

³ Si Isaias miingon: “Tan-awa! Ang usa ka dalaga magmabdos, ug siya manganak ug usa ka anak nga lalaki, ug iyang pagatawgon ang iyang ngalan nga Emmanuel. . . . Sa dili pa mahibalo ang maong bata kon unsaon pagsalikway sa daotan ug sa pagpili sa maayo, ang yuta nianang duha ka hari nga imong gikalisangan sa hilabihan [Sirya ug Israel] mabiyaan sa bug-os.” (Isa. 7:14, 16) Ang unang bahin niini nga tagna sagad gipadapat sa pagkahimugso sa Mesiyas. (Mat. 1:23) Apan kay ang “duha ka hari,” ang hari sa Sirya ug hari sa Israel, dili na hulga sa Juda sa unang siglo C.E., ang tagna bahin kang  Emmanuel unang natuman sa panahon ni Isaias.

⁴ Wala madugay human ipahibalo ni Isaias ang maong mensahe, namabdos ang iyang asawa ug ang ilang anak ginganlag Maher-salal-has-baz. May posibilidad nga ang bata mao ang “Emmanuel” nga gihisgotan ni Isaias. * Sa panahon sa Bibliya, ang bag-ong nahimugso nga bata lagmit hatagan ug usa ka ngalan tingali agig paghinumdom sa usa ka espesyal nga hitabo, apan tawgon sa iyang mga ginikanan ug paryente sa laing ngalan. (2 Sam. 12:24, 25) Wala kitay mabasa nga si Jesus gitawag sa ngalang Emmanuel.—Basaha ang Isaias 7:14; 8:3, 4.

5. Unsang dili maalamong desisyon ang gihimo ni Haring Ahaz?

⁵ Samtang gipuntirya sa Israel ug Sirya ang Juda, may laing nasod usab nga gustong mosakop sa Juda. Kini ang Asirya, nga anam-anam nga nahimong gamhanan kaayong nasod. Sumala sa Isaias 8:3, 4, kuhaon sa Asirya “ang mga bahandi sa Damasco” ug “ang mga inagaw sa gubat sa Samaria” una kini moatake sa habagatang gingharian sa Juda. Imbes mosalig sa giingon sa Diyos pinaagi kang Isaias, ang walay pagtuo nga si Ahaz dili maalamong nakig-alyansa sa Asirya. Ingong resulta, ang mga Asiryanhon nahimong mabangis nga mga magmamando sa Juda. (2 Hari 16:7-10) Pagkadili-maayong magbalantay ni Ahaz sa Juda! Pangutan-a ang kaugalingon, ‘Dihang mohimog importanteng mga desisyon, nagasalig ba ko sa Diyos o sa tawo?’—Prov. 3:5, 6.

6. Itandi ang paghari ni Ahaz ug Ezequias.

⁶ Si Ahaz namatay sa 746 B.C.E., ug mipuli kaniya ang iyang anak nga si Ezequias. Niadtong panahona, ang katawhan sa Juda kabos ug wala na magsimba kang Jehova. Unsa kahay unang himoon sa bag-ong hari? Pauswagon ang ekonomiya sa Juda? Dili. Si Ezequias mahunahunaon sa espirituwal, usa ka maayong magbalantay sa nasod. Ang una niyang gihimo mao ang pagpasig-uli sa putling pagsimba ug ang pagtabang sa masupilong katawhan nga mahibalik ang ilang relasyon kang Jehova. Dihang nasabtan niya ang gusto sa Diyos nga iyang buhaton, milihok dayon si Ezequias. Pagkamaayong ehemplo kanato!—2 Cron. 29:1-19.

7. Nganong importante sa mga Levihanon nga pasaligan sila sa bag-ong hari sa iyang pagpaluyo?

⁷ Ang mga Levihanon dunay importanteng papel sa pagpasig-uli sa putling pagsimba. Busa nakigkita kanila si Ezequias ug nagpasalig nga paluyohan sila. Handurawa ang matinumanong mga Levihanon nga presente nianang higayona, nga mitulo ang mga luha dihang miingon ang hari: “Kamo maoy mga pinili ni Jehova sa pagbarog sa atubangan niya aron sa pag-alagad kaniya.” (2 Cron. 29:11) Oo, ang mga Levihanon nakadawat ug tin-awng sugo nga ipasig-uli ang putling pagsimba!

8. Unsa pay gihimo ni Ezequias aron mapasig-uli ang espirituwalidad sa nasod, ug unsay resulta?

⁸ Gidapit ni Ezequias ang tibuok Juda ug Israel alang sa dakong pagsaulog sa Paskuwa, nga sundan sa pito ka adlaw nga Pista sa mga Tinapay nga Walay Igpapatubo. Malipayon kaayo ang katawhan maong gipadayon nila kini pagsaulog ug dugang pito ka adlaw. Ang Bibliya nag-ingon: “Dihay dakong pagmaya sa Jerusalem, kay sukad sa mga adlaw ni Solomon nga anak ni David nga hari sa Israel walay sama niini sa Jerusalem.” (2 Cron. 30:25, 26) Nakapadasig gayod sa tibuok katawhan ang maong espirituwal nga kapistahan! Ang 2 Cronicas 31:1 nag-ingon: “Pagkahuman gayod nila niining tanan, . . . ilang gidugmok ang sagradong mga haligi ug giputol ang sagradong mga poste ug gitumpag ang hatag-as  nga mga dapit ug ang mga halaran.” Ang tibuok nasod sa Juda misugod sa pagbalik kang Jehova. Importante kaayo ang maong espirituwal nga paghinlo kay kini mag-andam kanila sa umaabot nga panghitabo.

9. (a) Sa unsang paagi napakyas ang plano sa Israel? (b) Unsa nay nalampos ni Senakerib sa Juda?

⁹ Ingon sa gitagna ni Isaias, gisakop sa Asirya ang amihanang gingharian sa Israel ug gidestiyero ang mga molupyo niini. Busa napakyas ang plano sa Israel nga magbutang ug hari nga dili kaliwat ni David. Apan unsay plano sa Asirya? Buot usab niining sakopon ang Juda. “Sa ikanapulog-upat ka tuig ni Haring Ezequias, si Senakerib nga hari sa Asirya mitungas batok sa tanang kinutaang mga siyudad sa Juda ug miilog kanila.” Si Senakerib nakasakop nag 46 ka siyudad sa Juda. Unsa kahay imong bation kon tua ka sa Jerusalem niadtong panahona? Usa-usa nang napukan sa kasundalohan sa Asirya ang mga siyudad sa Juda ug nagkaduol na sila sa Jerusalem!—2 Hari 18:13.

10. Nganong ang Miqueas 5:5, 6 lagmit nakadasig kang Ezequias?

¹⁰ Siyempre, nasayod si Ezequias sa nagsingabot nga kapeligrohan. Imbes matarantar ug mangayog tabang sa usa ka paganong nasod, sama sa gihimo sa iyang apostatang amahan nga si Ahaz, si Ezequias misalig kang Jehova. (2 Cron. 28:20, 21) Tingali nasayod siya sa giingon ni propetang Miqueas, nga nagtagna bahin sa Asirya: “Bahin sa Asiryanhon, . . . kita magpatindog usab batok kaniya ug pito ka magbalantay, oo, walo ka duke gikan sa katawhan. Ug sila magbantay sa yuta sa Asirya pinaagi sa espada.” (Miq. 5:5, 6) Seguradong nadasig si Ezequias niini kay kini nagpakita nga dunay talagsaon kaayong kasundalohan nga gamiton si Jehova sa pagpildi sa mabangis nga kasundalohan sa Asirya.

11. Kanus-a ang dakong katumanan sa tagna bahin sa pito ka magbalantay ug walo ka duke?

¹¹ Ang tagna bahin sa pito ka magbalantay ug walo ka duke (“mga prinsipe,” The New English Bible) may dako, o labing importante, nga katumanan. Kini mahitabo human sa pagkahimugso ni Jesus, ang “magmamando sa Israel, kansang kagikan maoy gikan pa sa unang kapanahonan.” (Basaha ang Miqueas 5:1, 2.) Kini maoy sa umaabot pa dihang atakehon sa modernong “Asiryanhon” ang mga alagad ni Jehova. Unsang kasundalohan,  nga pangunahan sa iyang Anak, ang gamiton ni Jehova sa pagpildi sa kaaway? Atong mahibaloan unya ang tubag niini. Apan hisgotan una nato kon unsay atong makat-onan sa gihimo ni Ezequias dihang miatake ang mga Asiryanhon.

12. Unsang mga lakang ang gihimo ni Ezequias ug sa iyang mga kauban aron mapanalipdan ang katawhan sa Diyos?

¹² Kon dili nato masulbad ang usa ka problema, si Jehova andam kanunay sa pagtabang kanato. Apan iyang gidahom nga buhaton nato ang atong maarangan. Gikonsulta ni Ezequias ‘ang iyang mga prinsipe ug ang iyang gamhanang mga tawo,’ ug sila midesisyon “sa pagtak-op sa mga tubig sa mga tubod nga didto sa gawas sa siyudad . . . Dugang pa, [si Ezequias] nagmaisogon ug nagtukod sa tanang nalumpag nga paril ug nagpatindog ug mga torre sa ibabaw niana, ug sa gawas lain nga paril, . . . ug naghimog daghang udyong ug mga taming.” (2 Cron. 32:3-5) Aron mapanalipdan ug maatiman ang Iyang katawhan nianang panahona, gigamit ni Jehova ang daghang maisog nga tawo—si Ezequias, iyang mga prinsipe, ug ang matinumanong mga propeta.

13. Unsa ang labing importanteng lakang nga gihimo ni Ezequias aron maandam ang katawhan alang sa umaabot nga pag-atake? Ipatin-aw.

¹³ Ang sunod nga gihimo ni Ezequias mas importante kay sa pagtak-op sa mga tubig ug sa pagpalig-on sa mga paril sa siyudad. Kay maayong magbalantay, gitigom ni Ezequias ang katawhan ug gidasig sila: “Ayaw kahadlok ni malisang tungod sa hari sa Asirya . . . kay adunay mas daghan nga uban kanato kay nianang uban kaniya. Uban kaniya anaa ang usa ka bukton nga unod, apan uban kanato anaa si Jehova nga atong Diyos aron sa pagtabang kanato ug sa pagpakig-away sa atong mga gubat.” Pagkamakapalig-on sa pagtuo nga pahinumdom—si Jehova makig-away alang sa iyang katawhan! Pagkadungog niini, ang mga Hudiyo “misalig sa mga pulong ni Ezequias nga hari sa Juda.” Matikdi nga ang “mga pulong ni Ezequias” maoy nakadasig sa katawhan nga mosalig sa Diyos ug magmaisogon. Busa si Ezequias, iyang mga prinsipe ug gamhanang mga tawo, maingon man si propetang Miqueas ug Isaias maoy maayong mga magbalantay, sama sa gitagna ni Jehova pinaagi sa iyang propeta.—2 Cron. 32:7, 8; basaha ang Miqueas 5:5, 6.

14. Unsay gihimo ni Rabsake, ug unsay reaksiyon sa katawhan?

¹⁴ Ang hari sa Asirya nagkampo sa Lakis, sa habagatan-kasadpan sa Jerusalem. Gikan didto, siya nagpadalag tulo ka mensahero ngadto sa Jerusalem aron sultihan ang katawhan sa pagsurender. Ang iyang pangunang mensahero, nga nailhan sa titulong Rabsake, migamit ug lainlaing taktika. Gamit ang pinulongang Hebreohanon, gikombinsir niya ang katawhan sa pagluib sa hari ug sa pagpasakop sa mga Asiryanhon. Siya misaad nga ibalhin kono sila sa dapit diin komportable silang magkinabuhi. (Basaha ang 2 Hari 18:31, 32.) Dayon si Rabsake miingon nga kon ang mga diyos sa ubang nasod wala makapanalipod sa ilang mga magsisimba, si Jehova dili usab makaluwas sa mga Hudiyo gikan sa mga Asiryanhon. Sa kamaalamon, wala panumbalinga sa katawhan ang maong bakak nga mga saad ug akusasyon. Sagad kini ang ginahimo sa mga alagad ni Jehova karon.—Basaha ang 2 Hari 18:35, 36.

15. Unsa lang ang angayng himoon sa mga molupyo sa Jerusalem, ug giunsa pagluwas ni Jehova ang siyudad?

¹⁵ Siyempre nabalaka si Ezequias. Apan imbes mangayog tabang sa laing nasod, iyang gipatawag si propetang Isaias. Si Isaias miingon kang Ezequias: “Siya [Senakerib] dili moanhi niini nga siyudad ni siya  mopana ug usa ka udyong didto.” (2 Hari 19:32) Ang himoon lang sa mga molupyo sa Jerusalem mao nga sila magmaisogon ug dili mosurender. Si Jehova ang makig-away alang sa Juda. Ug gihimo gayod niya kana! “Nahitabo niadtong gabhiona nga ang manulonda ni Jehova migula ug mipatay sa usa ka gatos ug kawaloag-lima ka libo sa kampo sa mga Asiryanhon.” (2 Hari 19:35) Naluwas ang Juda, dili pinaagi sa pagtak-op ni Ezequias sa mga tubod sa tubig sa siyudad ni sa pagpalig-on sa mga paril niini, kondili sa gahom ni Jehova.

16. Kinsa karon ang naghulagway sa (a) mga molupyo sa Jerusalem (b) “Asiryanhon” (c) pito ka magbalantay ug walo ka duke?

¹⁶ Ang tagna bahin sa pito ka magbalantay ug walo ka duke dunay dakong katumanan sa atong adlaw. Ang mga molupyo sa karaang Jerusalem giatake sa mga Asiryanhon. Sa dili madugay, ang morag walay depensa nga katawhan ni Jehova atakehon sa modernong “Asiryanhon,” aron sa paglaglag kanila. Gihisgotan sa Kasulatan ang maong pag-atake maingon man ang pag-atake ni ‘Gog sa Magog,’ ang pag-atake sa “hari sa amihanan,” ug ang pag-atake sa “mga hari sa yuta.” (Ezeq. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Pin. 17:14; 19:19) Lainlain ba kini nga mga pag-atake? Wala kita mahibalo. Ang Bibliya posibleng naggamit ug lainlaing termino sa pagtumong sa mao rang pag-atake. Unsang ‘sekretong hinagiban’ ang gipakita sa tagna ni Miqueas nga gamiton ni Jehova batok niining mapintas nga kaaway, ang “Asiryanhon”? Dili ka gayod makatuo—“pito ka magbalantay, oo, walo ka duke”! (Miq. 5:5) Kining talagsaong kasundalohan sa mga magbalantay ug mga duke (o, “mga prinsipe,” NEB) mao ang mga ansiyano sa kongregasyon. (1 Ped. 5:2) Karon, si Jehova nagtaganag daghang ansiyano sa pag-atiman ug sa pagpalig-on sa iyang bililhong mga karnero alang sa umaabot nga pag-atake sa modernong “Asiryanhon.” * Gitagna ni Miqueas nga sila “magbantay sa yuta sa Asirya pinaagi sa espada.” (Miq. 5:6) Oo, lakip sa ‘mga hinagiban sa ilang pagpakiggubat,’ mao “ang espada sa espiritu,” ang Pulong sa Diyos.—2 Cor. 10:4; Efe. 6:17.

17. Unsang upat ka leksiyon ang makat-onan sa mga ansiyano gikan sa asoy nga atong gihisgotan?

¹⁷ Ang mga ansiyano makakat-on ug hinungdanong mga leksiyon gikan niini nga asoy: (1) Ang labing praktikal nga lakang nga atong mahimo aron maandam sa umaabot nga pag-atake sa “Asiryanhon” mao ang pagpalig-on sa atong pagtuo sa Diyos ug sa pagtabang sa atong mga igsoon nga buhaton usab kana. (2) Dihang moatake ang “Asiryanhon,” ang mga ansiyano kinahanglang kombinsido gayod nga si Jehova magluwas kanato. (3) Nianang panahona, ang makaluwas ug kinabuhi nga instruksiyon sa organisasyon ni Jehova basin dili praktikal sa panan-aw sa tawo. Kitang tanan kinahanglang andam mosunod sa bisan unsang instruksiyon, mouyon man kita niana o dili. (4) Karon na ang panahon nga kadtong nagasalig gihapon sa sekular nga edukasyon, materyal nga mga butang, o tawhanong mga institusyon mag-usab sa ilang panghunahuna. Ang mga ansiyano angayng andam motabang niadtong huyang ug pagtuo.

18. Sa unsang paagi ang pagpamalandong niini nga asoy makatabang kanato sa umaabot?

¹⁸ Sama sa mga Hudiyo nga natanggong sa Jerusalem sa adlaw ni Ezequias, moabot ang panahon nga ang mga alagad sa Diyos morag walay depensa. Nianang panahona, hinaot nga mapalig-on kita sa mga pulong ni Ezequias. Atong hinumdoman nga kon bahin sa atong mga kaaway, “anaa ang usa ka bukton nga unod, apan uban kanato anaa si Jehova nga atong Diyos aron sa pagtabang kanato ug sa pagpakig-away sa atong mga gubat”!—2 Cron. 32:8.