Pagmatuto sa mga Anak sa Usa ka Matinugotong Kalibotan

NAKAKITA ka na ba ug usa ka bata nga namugos nga paliton ang usa ka dulaan bisag gibalibaran na siya sa iyang ginikanan? O usa ka bata nga gusto gihapong magdula bisag giingnan na siya sa iyang ginikanan nga magpuyo? Niining mga kahimtanga gustong buhaton sa ginikanan kon unsay labing maayo para sa bata. Apan kasagaran, sa pagsigeg yangongo sa bata, ang ginikanan mosugot na lang. Ang iyang dili, mahimo nang oo.

Daghang ginikanan ang nagtuo nga maayo kono ka nga ginikanan kon imong patumanan sa gusto ang imong anak sa halos tanang butang. Pananglitan sa Amerika, gisurbi ang 750 ka bata nga nag-edad ug 12 hangtod sa 17. Sa dihang gipangutana sila kon unsay ilang reaksiyon sa dihang dili ihatag sa ilang mga ginikanan ang ilang gusto, halos 60 porsiyento kanila ang miingon nga nagpadayon sila sa pagyangongo. Mga 55 porsiyento kanila ang miingon nga kasagaran mosaler kining taktikaha. Lagmit mobati ang ilang mga ginikanan nga ang pagkamatinugoton maoy pagpakitag gugma, apan tinuod ba kana?

Tagda kining maalamong panultihon sa karaang panahon: “Kon patuyangan sa usa ka tawo ang gusto sa iyang sulugoon sukad sa pagkabatan-on, siya mahimong ingrato sa ulahing bahin sa iyang kinabuhi.” (Proverbio 29:21) Tinuod, ang bata dili usa ka sulugoon. Apan dili ka ba mouyon nga kanang prinsipyoha mapadapat usab sa pagmatuto ug mga anak? Kon patuyangan ang mga anak, modako sila nga “ingrato” o matinumanon sa gusto.

Sa kasukwahi, ang Bibliya nagtambag sa mga ginikanan: “Bansaya ang bata subay sa dalan nga alang kaniya.” (Proverbio 22:6) Ang maalamong mga ginikanan magpadapat niining tambaga pinaagig pagtakda ug tin-aw, dili mausab-usab, ug makataronganong mga lagda ug dayon ilang ipatuman kana. Para kanila, ang pagkamatinugoton dili mao ang paagi sa pagpakitag gugma ngadto sa ilang mga anak; dili usab nila patumanan sa gusto ang ilang mga anak kon kini magpunayg yangongo o magmanya. Hinunoa, sila mouyon sa maalamong mga pulong ni Jesus: ‘Himoa ang inyong pulong nga Oo magkahulogan ug Oo, ang inyong Dili, Dili.’ (Mateo 5:37) Apan unsa may nalangkit sa pagbansay sa mga anak? Tagda ang usa ka maayong ilustrasyon.

“Ingon sa mga Udyong Diha sa Kamot”

Gipakita diha sa ilustrasyon sa Bibliya nga ang anak nagkinahanglan sa giya sa iyang mga ginikanan. Ang Salmo 127:4, 5 nag-ingon: “Ingon sa mga udyong diha sa kamot sa tawong gamhanan, mao man usab ang mga anak sa pagkabatan-on. Malipayon ang tawo nga lig-on ug lawas nga nagpuno  sa iyang udyongan kanila.” Busa ang mga anak gipakasama sa mga udyong, ug ang mga ginikanan ngadto sa usa ka gamhanang manggugubat. Ang usa ka magpapana nahibalo nga nagkinahanglag dakong paningkamot aron maigo ang iyang target. Mao usab kanay hunahuna sa mga ginikanan kon bahin sa pagmatuto sa mga anak. Gusto nila nga maigo ang “target,” ingnon ta—managko ang ilang mga anak nga malipayon ug responsable. Gusto nila nga ang ilang mga anak makahimog maayong mga desisyon, magmaalamon ug makalikay sa mga problema, ug makakab-ot ug maayong mga tumong. Apan aron maposible kini, kinahanglang maningkamot ang mga ginikanan.

Unsa may gikinahanglan aron motaop ang udyong sa target? Kinahanglan nga kini maayong pagkaandam o pagkagama, gipanalipdan o giampingan pag-ayo, ug maayong pagkapunting sa target. Sa susama, ang mga anak kinahanglang andamon, panalipdan, ug giyahan aron managko sila nga maayong mga tawo. Tagsa-tagsaon nato paghisgot ang tulo ka bahin sa pagmatuto sa mga anak.

Maayong Pagkagama nga Udyong

Sa karaang panahon, ang mga udyong nga gigamit sa mga magpapana maoy maayong pagkagama. Ang udyong, nga lagmit gama sa gaan nga kahoy, kinahanglang kinamoton paghimo ug kini kinahanglang tul-id kutob sa maarangan. Ang tumoy niini kinahanglang talinis. Sa pikas tumoy niini, adunay ipatapot nga mga balhibo aron inigtira, kini dili motipas.

Gusto sa mga ginikanan nga ang ilang mga anak mahisama nianang tul-id nga mga udyong nga dili motipas sa pagkamatarong. Busa, kon sila maalamon, dili nila konsentihon ang seryosong mga kahuyangan sa ilang mga anak, hinunoa, sila maningkamot sa pagtul-id niini. Kinahanglan gayong buhaton kana tungod kay “ang mga binuang nabugkos sa kasingkasing sa usa ka bata.” (Proverbio 22:15) Busa ang Bibliya nagtambag sa mga ginikanan sa pagdisiplina sa ilang mga anak. (Efeso 6:4) Sa pagkatinuod, hinungdanon ang disiplina sa pag-umol ug pagtul-id sa hunahuna ug kinaiya sa bata.

Busa dili ikatingala nga ang Proverbio 13:24 nag-ingon: “Ang nagapugong sa iyang bunal nagadumot sa iyang anak, apan ang nahigugma kaniya nagapangita kaniya uban ang disiplina.” Niining tekstoha, ang bunal sa disiplina nagtumong sa bisan unsang matang sa pagtul-id. Pinaagi sa pagpahamtang ug mahigugmaong disiplina, gipaningkamotan sa ginikanan nga matul-id ang kasaypanan sa bata nga kon makagamot diha iyang kasingkasing, kini magpahinabo kaniyag grabeng kagul-anan inigkadako na niya. Sa pagkatinuod, kon ihikaw ang maong disiplina, sama rag gidumtan sa ginikanan ang iyang anak; ang pagpahamtang niana maoy pagpakitag gugma.

Kinahanglan usab nga ipasabot sa mahigugmaong ginikanan ngadto sa iyang anak kon nganong gihimo ang mga lagda. Busa ang disiplina dili lamang basta paghatag ug sugo ug pagpahamtang ug silot, kondili labaw sa tanan, pagpasabot usab sa bata kon nganong adunay mga lagda. Ang Bibliya nag-ingon: “Ang anak nga may pagsabot nagabantay sa balaod.”—Proverbio 28:7.

Ang mga balhibo nga gipatapot sa magpapana sa iyang mga udyong makatabang aron dili kini motipas inigtira niini. Sa samang paagi, ang mga pagtulon-an sa Bibliya nga gitagana sa Diyos, ang Tagmugna sa kahikayan sa pamilya, motapot o magpabilin diha sa mga bata bisan sa dihang mobiya na sila sa balay, nga maghatag kanilag kaayohan sa tibuok nilang kinabuhi. (Efeso 3:14, 15) Apan, sa unsang paagi maseguro sa mga ginikanan nga ang maong mga pagtulon-an “motapot” gayod sa ilang mga anak?

Matikdi ang tambag sa Diyos ngadto sa mga ginikanan nga Israelitas sa adlaw ni Moises: “Kining mga pulonga nga akong gisugo kanimo niining adlawa kinahanglan nga maanaa sa imong kasingkasing; ug isilsil mo kini sa imong anak.” (Deuteronomio 6:6, 7) Busa, adunay duha ka butang nga kinahanglang buhaton sa mga ginikanan. Una, kinahanglan nilang tun-an ug ipadapat ang Pulong sa Diyos, ug higugmaon ang iyang mga balaod. (Salmo 119:97) Pinaagi niana, sila makahimo sa pagpadapat sa ikaduhang butang nga gihisgotan sa kasulatan—ang ‘pagsilsil’ sa balaod sa Diyos ngadto sa ilang mga anak. Kana nagpasabot nga ilang itanom diha sa kasingkasing sa ilang mga anak ang kahinungdanon sa maong mga balaod pinaagig epektibong pagtudlo ug subsob nga pagsubli niana.

 Tataw nga dili gayod kinaraan ang pagtudlo sa mga prinsipyo sa Bibliya o ang pagpahamtang ug mahigugmaong disiplina sa pagtul-id sa seryosong kasaypanan. Kini maoy hinungdanong mga paagi sa pag-andam sa mga anak aron dili sila motipas hangtod sa ilang pagdako.

Pag-amping sa Udyong

Mobalik kita sa ilustrasyon diha sa Salmo 127:4, 5. Hinumdomi nga gipuno ug mga udyong sa magpapana ang iyang udyongan. Kon magama na ang mga udyong, kini kinahanglang ampingan. Busa ibutang kini sa magpapana diha sa iyang udyongan aron kini dili daling madaot o mabali. Makaiikag, ang Bibliya nagtagna nga ang Mesiyas mahisamag pinasinaw nga udyong nga “gitagoan [sa iyang Amahan diha] sa iyang kaugalingong udyongan.” (Isaias 49:2) Si Jehova nga Diyos, ang labing mahigugmaong Amahan, nanalipod gayod sa iyang hinigugmang Anak, si Jesus, gikan sa tanang kadaot hangtod sa panahon nga ang Mesiyas gipatay ingong katumanan sa tagna. Bisan nianang higayona, ang Diyos nanalipod sa iyang Anak aron dili siya madaog sa kamatayon hangtod sa hangtod pinaagi sa pagdala kaniyag balik didto sa langit aron mabuhi sa walay kataposan.

Sa samang paagi, gusto gayong panalipdan sa maayong mga ginikanan ang ilang mga anak batok sa kapeligrohan niining dunot nga kalibotan. Lagmit idili sa mga ginikanan ang mga kalihokan nga magladlad sa ilang mga anak sa daotang mga impluwensiya. Pananglitan, gitagad gayod sa maalamong mga ginikanan kining prinsipyoha: “Ang daotang pakig-uban makadaot sa mapuslanong pamatasan.” (1 Corinto 15:33) Kon inyong panalipdan o did-an ang inyong mga anak sa pagpakig-uban niadtong wala magtahod sa mga sukdanan sa Bibliya sa moralidad, lagmit malikayan ang mga problema nga magpahinabo kanilag kadaot o kamatayon pa gani.

Usahay dili pabilhan sa mga anak ang pagpanalipod kanila sa ilang mga ginikanan. Gani, may mga higayon nga maglagot sila niana, kay sagad nagkahulogan kini nga did-an sila. Ang usa ka tinamod nga magsusulat ug mga libro bahin sa pagmatuto sa mga anak nag-ingon: “Bisan pag ang mga anak dili sa tanang higayon o dili dayon magpasalamat kaninyo, gusto gayod nila nga ang ilang mga ginikanan magtakdag maayo ug kasaligan nga mga sukdanan. Mahimo nato kini kon atong ipakita ang atong awtoridad ingong mga  ginikanan pinaagig pagtakda ug mga limitasyon sa ilang panggawi.”

Oo, kon inyong panalipdan ang inyong mga anak batok sa bisan unsang butang nga makawagtang sa ilang kalinaw, kaputli, o sa ilang maayong baroganan atubangan sa Diyos, inyong ikapakita nga gimahal ninyo sila. Pag-abot sa panahon, masabtan ra nila kon nganong gihimo ninyo ang maong mga lagda, ug ilang pabilhan ang inyong mahigugmaong pagpanalipod kanila.

Pagpunting sa Udyong

Matikdi nga sa Salmo 127:4, 5 ang ginikanan gipakasama sa “tawong [o, lalaki] gamhanan.” Kini ba nagpasabot nga ang amahan lamang ang makatudlo sa anak? Dili gayod. Sa pagkatinuod, ang prinsipyo niini nga ilustrasyon mapadapat sa amahan ug inahan—maingon man sa nag-inusarang mga ginikanan. (Proverbio 1:8) Ang terminong “tawong gamhanan” o kusgan nagpasabot nga nagkinahanglag igong kusog aron ang usa makahimo sa pagtira sa udyong. Sa kapanahonan sa Bibliya, hal-opan usahay ug tumbaga ang mga pana, ug gikaingon nga kini ‘tumban’ sa sundalo, lagmit aron ikahikot niya ang pisi diha niini. (Jeremias 50:14, 29) Tataw nga kinahanglang mangusog pag-ayo ang magpapana aron ikatira niya ang maong mga udyong!

Sa samang paagi, ang pagmatuto sa mga anak nagkinahanglan usab ug dakong paningkamot. Ang mga anak dili makamatuto sa ilang kaugalingon, sama nga ang udyong dili motira ug iya. Ikasubo, daghang ginikanan karon ang dili gustong maghago. Ilang gitugotan ang telebisyon, tunghaan, ug ang katalirongan sa ilang mga anak nga maoy motudlo kon unsay husto ug sayop, bahin sa moralidad ug sa sekso. Ilang patumanan sa gusto ang ilang mga anak. Ug kon kapoyan na sila sa pagbalibad, sila mosugot na lang sa hangyo sa ilang anak—ug mangatarongan nga gibuhat nila kana tungod kay dili nila gustong masakitan ang ilang mga anak. Sa pagkatinuod, madaot hinuon ang ilang mga anak kon ila kining patuyangan.

Dili sayon ang pagmatutog mga anak. Ang kinasingkasing nga paghimo niini uban sa giya sa Pulong sa Diyos nagkinahanglan gayod ug dakong paningkamot, apan dako usab ang ganti niini. Ang magasing Parents nag-ingon: “Base sa pagtuon . . . ang mga anak nga gimatuto sa mahigugmaong mga ginikanan nga nagpakita gayod sa ilang awtoridad—kadtong nagpaluyo sa ilang mga anak apan nagtakdag mga limitasyon—hawod sa klase, maayong makiglabot sa uban, dunay kompiyansa sa kaugalingon, ug mas malipayon kay sa ubang mga bata kansang mga ginikanan sobra ka matinugoton o sobra ka estrikto.”

Apan aduna pay mas labaw nga ganti. Atong gihisgotan ganina ang unang bahin sa Proverbio 22:6: “Bansaya ang bata subay sa dalan nga alang kaniya.” Kining tekstoha nagpadayon sa pag-ingon: “Bisan kon siya matigulang na dili siya motipas gikan niana.” Buot bang ipasabot niini nga segurado gayod ang kalamposan? Dili sa ingon. Ang inyong anak ang magbuot kon mosunod siya o dili inigdako niya. Apan kining tekstoha naghatag ug mahigugmaog pasalig ngadto sa mga ginikanan. Unsa man kana?

Kon inyong bansayon ang inyong mga anak sumala sa mga prinsipyo sa Bibliya, mas dakog purohan nga ang inyong mga anak modako nga malipayon, matagbawon, ug responsable. (Proverbio 23:24) Busa buhata ang inyong maarangan sa pag-andam, pagpanalipod ug paggiya kanila. Kon buhaton ninyo kini, dili gyod mo magmahay.

[Hulagway sa panid 13]

Nagpakita bag gugma ang mga ginikanan kon ilang patumanan sa gusto ang ilang mga anak?

[Hulagway sa panid 15]

Ipasabot sa usa ka mahigugmaong ginikanan kon nganong gihimo ang mga lagda sa pamilya

[Hulagway sa panid 15]

Panalipdan sa maayong mga ginikanan ang ilang mga anak batok sa mga kapeligrohan niining dunot nga kalibotan

[Hulagway sa panid 16]

Ang pagmatuto sa mga anak nagkinahanglag dakong paningkamot, apan dako usab ang ganti niini