•  Nganong importante kon unsay imong kaonon?

•  Upat ka sekreto alang sa luwas nga pagkaon

•  Tulo ka sekreto alang sa makapahimsog nga pagkaon

•  Sayop nga mga ideya

 Ang imong ginakaon dakog epekto sa imong panglawas. Kon luwas ug sustansiyado ang imong pagkaon, mohimsog ang imong panglawas. Pero kon dili luwas ang imong pagpreparar niini ug mokaon kag dili sustansiyadong pagkaon, madaot ang imong panglawas, sama ra nga ang dili maayog kalidad nga gasolina makadaot sa sakyanan. Dili tingali makita dayon ang mga resulta, pero mahitabo gyod ni.​—Galacia 6:7.

 Ang World Health Organization (WHO) nag-ingon nga ang “matag nasod sa kalibotan apektado sa usa o kapin pang klase sa malnutrisyon”​—termino nga nagtumong dili lang sa kakulag sustansiya kondili sa mga kahimtang sab sama sa sobrang timbang ug sobrang katambok. Ang pirmeng pagkaon ug dili sustansiyadong pagkaon o pag-inom ug dili sustansiyadong ilimnon sagad moresultag sakit sa kasingkasing, stroke, diabetes, ug kanser. Sumala sa usa ka pagtuon, ang kakulag sustansiya maoy hinungdan sa labing menos 11 ka milyong kamatayon niadtong 2017. Gibanabana sa WHO nga ang kontaminadong pagkaon maoy hinungdan sa kamatayon sa kapig 1,000 ka tawo kada adlaw ug miresultag mga problema sa panglawas sa gatosan ka milyong tawo.

 Ang Bibliya nagdasig nato nga isipong seryoso ang maong mga butang. Kini nagtudlo nga ang Diyos mao “ang tuboran sa kinabuhi.” (Salmo 36:9) Ang kinabuhi usa ka regalo, ug atong ikapakita nga ato ning gipabilhan pinaagi sa pag-atiman sa atong panglawas ug nianang sa atong pamilya. Sayra kon sa unsang paagi mahimo nimo kana.

 1. Andama ang pagkaon sa luwas nga paagi.

 Ngano? Ang peligrosong mga kagaw a diha sa kontaminadong pagkaon ug tubig puwedeng mosulod sa imong lawas ug makahatag nimog sakit.

 Ang mga eksperto sa panglawas misugyot:

•   Sa dili pa ka magpreparar ug pagkaon, panghunaw gamit ang sabon ug tubig. b Saboni ang imong kamot sulod sa labing menos 20 segundos. Nusnosa ang likod sa imong kamot, apil na ang tunga sa imong mga tudlo ug ang ilalom sa imong mga kuko. Hinawnawi ug paugha ang imong kamot.

•   Paggamit ug sabon ug tubig sa paghugas sa mga tadtaran, plato, ug bisan unsa nga modapat sa pagkaon. Dugang pa, ayaw paggamit ug mao ra nga tadtaran para sa pagkaon nga lutoon ug sa pagkaon nga dili na lutoon.

•   Hugasi ang tanang prutas ug gulay, ug i-disinfect sab kini kon nagpuyo ka sa lugar diin ang tubig sa irigasyon kontaminadog hugaw.

 2. Ayawg sagola ang wala pa maluto ug ang luto na nga pagkaon.

 Ngano? Ang mga kagaw sa pagkaon nga wala pa maluto, sama sa karne, ug ang duga niini makakontaminar sa ubang pagkaon.

 Ang mga eksperto sa panglawas misugyot:

•   Ilain ang tanang wala pa maluto nga pagkaon​—ilabina ang karne—​gikan sa luto na nga pagkaon dihang mamalit ka sa merkado ug dihang ibutang nimo kini sa refrigerator.

•   Human maghiwa ug karne, hugasi pag-ayo ang imong kamot, ang kutsilyo, ug ang tadtaran sa dili pa maghiwag laing pagkaon.

 3. Seguroa nga maluto pag-ayo ang pagkaon nga kinahanglang lutoon.

 Ngano? Ang makadaot nga mga kagaw mamatay lang kon ang pagkaon makaabot ug igong gitas-on sa temperatura.

 Ang mga eksperto sa panglawas misugyot:

•   Lutoa ang pagkaon hangtod nga moinit kini pag-ayo. Ang pagkaon, apil na ang kinasulorang bahin sa karne, kinahanglang lutoon ug hangtod 70 degrees Celsius sulod sa labing menos 30 segundos.

•   Pabukala ang mga sabaw.

•   Kon mokaon kag bahaw nga pagkaon, inita ni hangtod nga mag-aso-aso kini.

 4. Ipondo ang pagkaon sa saktong temperatura.

 Ngano? Kon ang pagkaon gipondo sa temperatura nga 5 ngadto sa 60 degrees Celsius sulod lang sa 20 minutos, ang gidaghanon sa bakterya niini modoble. Dugang pa, kon ang karne dili ipondo sa saktong temperatura, ang pipila ka bakterya magpatunghag makahilo nga mga substansiya nga dili mawala bisag lutoon.

 Ang mga eksperto sa panglawas misugyot:

•   Paningkamoti nga magpabiling init o bugnaw ang temperatura sa pagkaon, dili igoigo lang, aron mohinay o mapugngan ang pagdaghan sa mga kagaw.

•   Ayawg pasagdi nga mapondo ang pagkaon ug kapig duha ka oras sa normal ra nga temperatura, o kapig usa ka oras kon ang temperatura kapig 32 degrees Celsius.

•   Human kini maluto, paneguroa nga magpabiling init ang pagkaon hangtod nga idalit kini.

 1. Kaon ug klaseklaseng prutas ug gulay kada adlaw.

 Ang mga prutas ug gulay punog bitamina, mineral, ug ubang importanteng mga substansiya nga gikinahanglan aron makabatog himsog nga panglawas. Ang WHO nag-ingon nga ang atong lawas nagkinahanglan ug labing menos 400 ka gramong prutas ug gulay kada adlaw. Walay apil niining 400 ka gramo ang kamote, balanghoy, o ubang lagutmon o root crop nga kargadog starch.

 2. Ayaw pagpalabig kaon ug tambok ug mantikaong mga pagkaon.

 Ang WHO nagsugyot nga limitahan nimo ang imong pagkaon ug piniritong mga pagkaon, giprosesong mga pagkaon, ug mga tinapay, keyk, o uban pang pagkaon nga komersiyal ang pagkahimo, nga sagad dunay dili sustansiyadong mga tambok. Kon posible, paggamit ug unsaturated vegetable oil dihang magluto. c Kini nga mga mantika mas maayo kay sa mga mantika nga daghan ug saturated fats.

 3. Ayaw pagpalabi sa parat ug tam-is nga mga pagkaon.

 Ang WHO nagsugyot nga ang mga hamtong dili mokonsumo ug lapas sa usa ka kutsaritang asin kada adlaw. Ang WHO nagsugyot sab nga dili mokonsumog lapas sa 60 ka mililitro (12 ka kutsarita) nga free sugar kada adlaw. d Ang asukar maoy pangunang sangkap sa daghang giprosesong pagkaon ug ilimnon. Pananglitan, ang 355 ka mililitro (12 ounce) nga soft drink dunay hangtod sa 50 ka mililitro (10 ka kutsarita) nga asukar. Ang soft drink daghag calorie, pero kini gamay ra o wala gyoy sustansiya.

 Ang Bibliya nag-ingon: “Ang tawong maalamon makakita sa kapeligrohan ug molikay niana, pero ang walay kasinatian moderetso ra ug mag-antos sa resulta.” (Proverbio 22:3) Kon molihok ka nga maalamon sa imong mga batasan sa pagkaon ug mohimog gikinahanglang mga kausaban, imong gipakita sa Diyos nga gipabilhan nimo ang imong kinabuhi ug panglawas.

 Sayop nga ideya: “Dugay na kong nagkaon ug dili sustansiyadong pagkaon, busa wala nay kapuslanan kon usbon pa nako ang akong batasan sa pagkaon.”

 Ang tinuod: Nakita sa mga researcher nga ang pagkaon ug sustansiyadong pagkaon karon makapamenos sa posibilidad nga mamatayg sayo ug nga makabaton kag dugang benepisyo kon padayon kang mokaon ug sustansiyadong pagkaon.