1, 2. (a) Met meefien chómmóng pwiich kewe usun ar ririéch ngeni Kot? (b) Ikkefa ekkewe kapas eis mi lamot sipwe pwóróus wóór lón ei lesen?

EMÉN Chón Kraist fefin lón Canada a erá pwe an onómu fán emmwenien án Kot we manaman mi fel are an ririéch ngeni Kot, a alapaaló pwapwaan manawan me a álisi le ataweei an kewe osukosuk. Emén Chón Kraist mwán lón Brazil mi fen pwúpwúlú ren 23 ier, a erá pwe an ririéch ngeni Kot a álisatá sópwéchún an pwúpwúlú. Pwal emén Chón Kraist mwán lón Philippines a apasa pwe an ririéch ngeni Kot a eselipato kinamween letipan, me álisi an epwe kinamwe ngeni chienan kewe Chón Kraist mi sókkopat nónnómur.

² A ffat pwe sia kúna chómmóng feiéch lupwen sia ririéch ngeni Kot. Met sipwe tongeni féri pwe epwe péchékkúleló ach riri ngeni Kot me pwapwaiti ekkena feiéch? Akkomw, mi lamot sipwe weweiti met ewe Paipel a apasa usun ekkewe aramas mi wor ar ririéch me Kot, mi onómu manawer fán emmwenien án Kot we manaman mi fel me eáni án Jiowa ekiek.  Lón ei lesen sipwe pélúweni ekkeei úlúngát kapas eis mi lamot: (1) Met weween án emén epwe ririéch ngeni Kot? (2) Ikkefa pwóróusen ekkóch aramas mi tongeni álisikich le apéchékkúlaló ach riri ngeni Kot? (3) Ifa usun ach achocho le eáni “ekiekin Kraist” epwe álisikich le ririéch ngeni Kot?

3. Ifa usun ewe Paipel a áweweei sókkofesenin emén mi eáni án aramas ekiek me emén mi eáni án Kot ekiek?

³ Aposel Paulus a álisikich le weweiti sókkofesenin “emén mi eáni án aramas ekiek” me “emén mi eáni án Kot ekiek.” (Álleani 1 Korint 2:14-16 seni ewe footnote.) * Emén mi eáni án aramas ekiek “ese etiwa met mi riri ngeni án Kot we manaman mi fel pwe a ekieki pwe mi umwes me ren, me ese tongeni weweiti ekkena mettóch.” Nge a sókkóló seni emén mi eáni án Kot ekiek pún a “etittina mettóch meinisin” me a “eáni ekiekin Kraist.” Paulus a pesekich ach sipwe wiliti ewe sókkun aramas mi wor an ririéch ngeni Kot. Ifa usun ekkewe aramas mi eáni án aramas ekiek ra pwal sókkóló seni chókkewe mi eáni án Kot ekiek?

4, 5. Ifa usun sipwe esilla emén mi eáni án aramas ekiek?

⁴ Ifa usun ekiekin emén mi eáni án aramas ekiek? Emén mi eáni án aramas ekiek a eáni ekiekin fénúfan, mi chék nefotofot wóón pwisin mochenin futukan. Paulus a áweweei ena sókkun ekiek pwe ina “ewe ngün mi nemeni ekewe aramas mi aleasolap ngeni Kot iei.” (Ef. 2:2) Lape ngeni aramas ra eáni ena ekiek, iwe ra áppirú aramas. Ra chék féri minne mi pwúng me rer, nge rese áfánni án Kot kewe allúk. Emén mi eáni án aramas ekiek a kan ekieki mettóchun futuk me lap seni meinisin a fókkun aúcheani chék néún moni, nónnómun manawan, are pwisin an pwúúng.

⁵ Fán chómmóng, emén mi eáni án aramas ekiek a féri met ewe Paipel a eita ngeni “angangen fituk.” (Kal. 5:19-21) Paulus a fós usun pwal ekkóch féfférún chókkewe mi eáni án aramas ekiek lón néún we áechéén taropwe ngeni ekkewe Chón Kraist lón Korint. Ra pekini eú pekin, sótun etipefeseni aramas, pesei aramas ar repwe álleasolap, me uwealong aramas lón kapwúng, ésúfélúngawa nemenem, me ra kon alamota mwéngé me únúmer lón manawer. Emén mi eáni ekiekin aramas ese úppós lupwen a tori sóssót. (SalF. 7:21, 22) Jutas a erá pwe chókkewe mi eáni án aramas ekiek a tongeni pwal mwo nge péút seniir án Jiowa we manaman mi fel.​—Jut. 18, 19.

6. Ifa usun sipwe esilla emén mi eáni án Kot ekiek?

⁶ A sókkóló emén mi eáni án Kot ekiek, pwe a fókkun aúcheani an ririéch ngeni Kot. A onómu manawan fán emmwenien án Kot we manaman mi fel me achocho le áppirú Jiowa. (Ef. 5:1) A achocho le silei án Jiowa ekiek me met meefian wóón mettóch. Kot, i wesewesen emén me ren. Emén mi eáni án Kot ekiek a súféliti an kewe allúk lón meinisin kinikinin manawan, nge ese usun ewe emén mi eáni án  aramas ekiek. (Kölf. 119:33; 143:10) Ese eáni “angangen fituk” nge a achocho le eáni uwaan án Kot we manaman mi fel.​—Kal. 5:22, 23.

7. Met ewe Paipel a apasa usun chókkewe mi ririéch ngeni Kot?

⁷ Jesus a apasa pwe chókkewe mi wor ar ririéch ngeni Kot, ra pwapwa. Mateus 5:3, NW a apasa: “Ra feiéch iir kewe mi silei pwe ra osupwangen án Kot emmwen, pún repwe mwúúni Mwúún Láng.” Rom 8:6 a áweweei pwe manawach a lóngólóng wóón ach eáni án Jiowa ekiek, a erá: “Are sia nonom fän nemenien fituk, sopolan mäla, nge are sia nonom fän nemenien Ngünmifel [“án Kot we manaman mi fel,” NW], sopolan manau me kinamwe.” Ina minne, ika sia nefotofot wóón mettóchun Kot, sipwe kinamwefengen me Kot, meefi pwisin kinamween letipach, me eáni ápilúkúlúkún manaw esemuch.

8. Pwata a weires an epwe wor án emén ririéch ngeni Kot, me an túmúnú ena riri?

⁸ Iwe nge, sia nónnóm lón ei fénúfan mi efeiengaw. Pokiten sia nóm lein chókkewe rese eáni ekiekin Kot, iwe a lamot sipwe fókkun achocho le túmúnú ach ekiek. Ika sise amasoua ekiekich ngeni án Jiowa ekiek, iwe ei fénúfan epwe amasoua ngeni ekiekin futuk. Met sipwe tongeni féri pwe sipwe túmúnúkich seni? Ifa usun sipwe apéchékkúlaló ach riri ngeni Kot?

9. (a) Met epwe tongeni álisikich le silei ifa usun sipwe usun chókkewe mi wor ar ririéch ngeni Kot? (b) Pwóróusen ié kewe sipwe pwóróus usur?

⁹ Mi lamot ngeni emén semirit an epwe káé seni seman kewe me inan, me áppirú ar leenien áppirú mi múrinné. Pwal ina usun, mi lamot ach sipwe káé seni chókkewe mi ririéch ngeni Jiowa me áppirúúr. Ena mettóch  epwe álisikich le silei ifa usun sipwe pwal ririéch ngeni Kot are onómukich fán emmwenien án Kot we manaman mi fel. Nge sia káé met itá sisap féri ren ach nengeni féfférún chókkewe mi eáni án aramas ekiek. (1 Kor. 3:1-4) Ewe Paipel a masou ren pwóróusen ekkewe leenien áppirú mi múrinné me mi ngaw. Sipwe káé pwóróusen manawen Jakop, Maria, me Jesus, iir leenien áppirú mi múrinné fán itach.

10. Ifa usun Jakop a pwáraatá pwe i emén mi ririéch ngeni Kot?

¹⁰ Ese mecheres nónnómun manawen Jakop usun chék chómmóng me leich. Pwisin pwiin we Esau a mochen nieló. Semen pwúlúwan we a chék chúri ngeni fán fite. Nge án Jakop lúkúlúk wóón án Jiowa pwon ngeni Apraham a chék péchékkúl. Jakop a silei pwe an we famili epwe kapachelong lón pwénútáán ena pwon mi amwarar, ina popun a fókkun túmúnúúr. (Ken. 28:10-15) Jakop ese mut ngeni ekiekin aramas mi chéúfetál an epwe etipetipa le ménúki án Jiowa kewe pwon. Áwewe chék, lupwen Jakop a meefi pwe pwiin we epwe efeiengawa, a tingorei Jiowa an epwe seláni. A sié ngeni: “En ka pwon ngeniei pwe kopwe atoto feiöch woi o achomonga mwirimwiri usun pien aroset.” (Ken. 32:6-12) A péchékkúl án Jakop lúkúlúk wóón án Jiowa kewe pwon me a ánnetatá ena lúkú ren napanapen manawan.

11. Pwata sia silei pwe Maria emén mi ririéch ngeni Kot?

¹¹ Iwe, ekieki usun Maria. Jiowa a filatá an epwe inen Jesus pokiten i emén mi ririéch ngeni Kot. Álleani met Maria a apasa lupwen a chuuri Sakarias me Elisapet aramasan kewe. (Álleani Lukas 1:46-55.) Sia tongeni kúna pwe Maria a aúcheani án Kot we Kapas me silefichi ewe Tesin Ipru. (Ken. 30:13; 1 Sam. 2:1-10; Mal. 3:12) Pwal mwo  nge lupwen Maria me Josef ra fen pwúpwúlú nge rese koonfengen tori án Jesus uputiw. Wiser seni Kot a fókkun lamot ngeniir lap seni pwisin mocheniir. (Mat. 1:25) Pwal och, Maria a nengenifichi mettóch meinisin a fis atun Jesus a mámmááritá me a aúseling ngeni minne a eáni afalafal. A “iseis ekei mettoch meinisin lon lelukan.” (Luk. 2:51) A ffat pwe a fókkun ekieki usun án Kot kewe pwon usun ewe Messaia. Sia tongeni áppirú Maria ren ach akkachocho le féri met Kot a mochen?

12. (a) Ifa usun Jesus a áppirú Seman we? (b) Ifa usun sipwe áppirú Jesus? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

¹² Jesus i ewe leenien áppirú mi fókkun múrinné seni meinisin usun emén mi ririéch ngeni Kot. Lón ánein manawen Jesus wóón fénúfan me atun a angang ngeni Kot, a ánnetatá pwe a mochen áppirú Seman we. Jesus a eáni án Jiowa ekiek, memmeef me féffér. A féri letipen Kot me súféliti an kewe allúk. (Joh. 8:29; 14:9; 15:10) Áwewe chék, alélléfengeni met Aisea a áweweei usun án Jiowa tong me met Markus a áweweei usun án Jesus memmeef. (Álleani Aisea 63:9; Markus 6:34.) Sia áppirú Jesus ren ach mómmólnetá chék le pwári tong ngeni iir kewe mi osupwang? Sia nefotofot wóón ewe angangen afalafal me áiti ngeni aramas ewe kapas allim usun chék met Jesus a féri? (Luk. 4:43) Chókkewe mi ririéch ngeni Kot ra tongei aramas me achocho le álisiir.

13, 14. (a) Met sipwe tongeni káé seni chókkewe mi ririéch ngeni Kot lón ei fansoun? (b) Apwóróusa eú pwóróus.

¹³ Ikenái, a wor chómmóng pwiich kewe iir mi ririéch ngeni Kot ra achocho le áppirú Kraist. Ka tongeni kúna pwe ra tinikken lón ewe angangen afalafal, awasélaéchú aramas me tongeer. Inaamwo ika rese unuséch nge ra fókkun achocho le ámááraatá ekkewe napanap mi múrinné me féri met Jiowa a mochen. Iei alon Rachel, emén fefin Chón Kraist lón Brazil: “Ua sani stylin úfen me fouten chón ei fénúfan. Pokiten ena, iwe foutei ese kon fich me ésúfél. Nge ai silei ewe enlet a amwékútúei le féri ekkewe siwil mi lamot pwe upwe ririéch ngeni Kot. Ese mecheres ai féri ekkena siwil, nge a lapóló ai pwapwa me kúna aúchean manawei.”

¹⁴ Reylene, seni Philippines a pwal wor eú an osukosuk. Inaamwo ika neminna a nóm lón ewe enlet, nge a nefotofot wóón an epwe fiti sukul tekia me eáni angang mi múrinné. Ló, ló, ló, ese chúen aúcheani minne a achocho ngeni lón pekin lúkú. A erá: “Ua poputá le mirititi pwe ese unus manawei me ua osupwangen eú mettóch, ewe mettóch mi kon lamot lap seni ai angang.” Reylene a siwili an ekiek me a féri pwe an angang ngeni Jiowa epwe lamot lap seni meinisin lón manawan. Iei a lúkúlúk wóón án Jiowa we pwon lón Mateus 6:33, 34 me apasa, “Ua fókkun silei pwe Jiowa epwe túmúnúei!” Neman ka silei ekkóch pwiich kewe lón óm we mwichefel mi eáni ena esin ekiek. Lupwen sia kúna ar áppirú Kraist, sia pwal mochen áppirúúr.​—1 Kor. 11:1; 2 Tes. 3:7.

15, 16. (a) Met a lamot sipwe féri pwe sipwe usun chék Kraist? (b) Ifa usun sipwe mut ngeni “ekiekin Kraist” an epwe achchúngúkich?

¹⁵ Ifa usun sipwe tongeni áppirú Kraist?  Me ren 1 Korint 2:16 a lamot sipwe eáni “ekiekin Kraist.” Filipi 2:5 a pwal áchema ngenikich ach sipwe “eäni ewe chök ekiek Kraist Jesus a eäni.” Ren ach sipwe áppirú Kraist, mi lamot sipwe káé usun an ekiek, memmeef me an féffér. Jesus a aúcheani an ririéch ngeni Kot lap seni meinisin. Ina minne, ach áppirúfichi Kraist a wewe ngeni pwe sia pwal áppirúfichi Jiowa. Ina popun a fókkun lamot ach sipwe káé le eáni án Jesus ekiek.

¹⁶ Ifa usun sipwe káé le eáni napanapen án Jesus ekiek? Néún kewe chón káé ra kúna án Jesus féri ekkewe manaman, aúseling ngeni an asukula ekkewe pwiin aramas, kúna an echikaraatá sókkopaten aramas, me kúna ifa usun án Jiowa ekiek a emmweni. Ra apasa: “Äm aia chon pwärätä usun ekewe mettoch meinisin a föri.” (Föf. 10:39) Sise tongeni kúna Jesus lón ei fansoun. Nge a nóm rech ekkewe puken Kapas Allim mi tongeni álisikich le silefichi i. Lupwen sia álleani me ekilonei minne a mak lón ekkewe puken Mateus, Markus, Lukas me Johannes, sia alapaaló ach silei usun án Jesus ekiek. Ena mettóch a álisikich le “tapwela mürin lon ipwan” pwe sipwe tongeni “eäni ewe sokun ekiek” a eáni.​—1 Pet. 2:21; 4:1.

17. Ifa usun ach eáni ekiekin Kraist epwe álisikich?

¹⁷ Ifa usun sipwe kúna feiéch ren ach eáni án Kraist ekiek? Ach amasoua ach ekiek ngeni ekiekin Kraist, a apéchékkúla ach ririéch ngeni Kot usun chék án ekkewe mwéngé mi vitamin apéchékkúla inisich atun sia mwéngé. Ekis me ekis sipwe silei met Jesus epwe féri ika a fis och mettóch. Iwe, sia tongeni féri ekkewe kefil mi múrinné mi apwapwaai Kot, me epwe ngenikich mwelien letip mi liméch. Iwe, esap pwe a fókkun múrinné ekkena popun ach sipwe “pwilitalong ach Samol Jises Kraist”?​—Rom 13:14, Testament Mi Fö.

18. Met ka fen káé usun ren án emén epwe ririéch ngeni Kot?

¹⁸ Ei lesen a fen álisikich le weweiti weween emén mi ririéch ngeni Kot. Sia fen káé seni pwóróusen ekkewe aramas mi nóm fán emmwenien án Kot we manaman mi fel. Sia pwal káé pwe ach eáni “ekiekin Kraist” a álisikich le eáni án Jiowa ekiek me ririéch ngeni. Nge mi pwal wor ekkóch mettóch sia tongeni káé. Áwewe chék: Ifa usun sipwe silei ika mi péchékkúl ach riri ngeni Kot? Met sia tongeni féri pwe epwe péchékkúleló ach riri ngeni Kot? Me ifa usun ach riri ngeni Kot a kkúú manawach? Sipwe ppii lón en lesen mwirin ei.