1, 2. (a) Met mwirilóón án aramas nafangawen pwisin nemeni mochenin letiper? (b) Pwata a lamot ach sipwe pwóróus usun ewe napanap nemeni pwisin mochenin letipach?

 NEMENI pwisin mochenin letip, ina eú napanap Jiowa Kot a tongeni álisikich le ámááraatá. (Kal. 5:22, 23) Jiowa a tufichin unusen nemeni mochenin, nge kich sise tongeni pún sise unuséch. Nge pokiten nafangawen án aramas nemeni pwisin mochenin letiper, ina minne ra kúna chómmóng osukosuk lón ach ei fansoun. A tongeni efisi án emén esap mwittir féri ekkewe mettóch mi lamot are epwe lipwákingaw lón sukul are lón leenien angang. A pwal tongeni emmwen ngeni kapas mi ngaw, únnúpuch, féfférún akkachofesá, mufesen, liwinimmang mettóch ese lamot, umwesimwesitá, kalapus, riáfféún letip, semwenin lisowu, me pwopwomwáál.​—Kölf. 34:11-14.

² Ekkewe aramas rese nemeni pwisin mochenin letiper, pwisin iir ra osukosuk me aosukosuka ekkewe ekkóch. Me a lallapóló osukosuken nafangawen án aramas nemeni mochenin letiper. Nge sisap máirú, pún án Kot we Kapas a fen osuni pwe ena napanap eú esissil pwe sia nónnóm lón “ekewe ränin lesopolan.”​—2 Tim. 3:1-3.

3. Pwata mi lamot ach sipwe nemeni pwisin mochenin letipach are engiló?

 ³ Pwata mi lamot ach sipwe nemeni mochenin letipach? A wor ruu popun mi lamot. Áeúin, pún lape ngeni chókkewe mi tongeni nemeni mochenin letiper ekis chék ar osukosuk. A pwal mecheres ngeniir ar repwe ririéch ngeni ekkewe ekkóch me tti seniir song, aúrek are letipechou. Oruuan, ren ach sipwe chiechi me Kot fansoun meinisin, a lamot ach sipwe ú ngeni sóssót me nemeni mocheniaingaw. Ina ewe mettóch Atam me Efa rese féri. (Ken. 3:6) Pwal ina chék usun, chómmóng aramas ikenái ra kúna watteen osukosuk pokiten rese pwisin nemeni mochenin letiper are rese engiló.

4. Met a tongeni apéchékkúla chókkewe mi weires ngeniir ar repwe nemeni ar mocheniaingaw?

⁴ Jiowa a silei pwe kich sise unuséch me a weires ach sipwe pwisin nemeni mochenin letipach. Nge i a mochen an epwe álisikich pwe sipwe nemeni ach mocheniaingaw. (1 King 8:46-50) Pokiten i Chiechiach mi tong, fán kirekiréch a pesei chókkewe mi kúna weires fán ekkóch le nemeni pwisin letiper me mocheniir. Lón ei lesen, sipwe káé án Jiowa leenien áppirú usun an nemeni mochenin letipan. Sipwe pwal ppii ekkóch leenien áppirú mi múrinné me mi ngaw lón Paipel, me káé ekkewe kapasen fén mi álilliséch ngenikich.

5, 6. Ifa ewe leenien áppirú Jiowa a isetiw fán itach usun an nemeni mochenin letipan?

⁵ Jiowa mi tongeni unusen nemeni mochenin letipan pún i mi unuséch lón mettóch meinisin. (Tut. 32:4) Nge kich sise unuséch. Ina minne, mi lamot sipwe káé usun an nemeni mochenin letipan pwe sipwe áppirú i. Ena a tongeni álisikich ren met sipwe féri atun a fis och mettóch mi asongakich. Ikkefa ekkóch án Jiowa leenien áppirú ren an nemeni pwisin mochenin letipan?

⁶ Ekieki met Jiowa a féri lupwen Satan a ú ngeni lón Eten. Ese mwáál ewe pwóróus ewe Tefil a apasa a efisi pwe meinisin néún Kot kewe chón angang mi tuppwél lón láng repwe rúké, song, me oput. Neman ka pwal meefi ena esin atun ka ekieki meinisin ekkewe riáfféú Satan a efisatá. Nge Jiowa ese mwittir song. A chék féri minne mi pwúng. Jiowa a fen songommang me pwúng lón féfférún ngeni án Satan angangen ú ngeni. (Eks. 34:6; Hiop 2:2-6) Nge pwata Jiowa a mut ngeni och fansoun? Pún ese mochen pwe aramas repwe máló nge “a fen mochen pwe meinisin repwe ekieksefäl.”​—2 Pet. 3:9.

7. Met sia tongeni káé seni án Jiowa leenien áppirú?

⁷ Án Jiowa leenien áppirú a áiti ngenikich pwe mi lamot sipwe mwo ekiekiéchú me mwen sipwe fós me sisap mwittir song. Ina minne ika kopwe féri eú kefil mi lamot, kopwe awora fansoun le ekieki. Iótek fán iten óm kopwe tipachem le apasa are féri mettóch mi pwúng. (Kölf. 141:3) Atun sia song are mángaw, a fókkun weires ach sipwe nemeni  meefiach. Ina ewe popun chómmóng ra namanameló ren met ra fen apasa are féri nge rese mwo ekieki akkomw.​—SalF. 14:29; 15:28; 19:2.

8. (a) Ia sia tongeni kúna me ie eú leenien áppirú mi múrinné usun pwisin nemeni letipach? (b) Met a álisi Josef an epwe ú ngeni ewe sóssót atun pwúlúwen Potifar we a achocho le sike ngeni? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

⁸ Ikkefa ekkewe pwóróus seni Paipel mi menlapei lamoten pwisin nemeni mochenin letipach? Neman kopwe ekieki néún Jakop we Josef. I a ú ngeni sóssót atun a angang lón imwen Potifar, ewe meilapen néún Farao mwichen soufiu. Pwúlúwen Potifar we a sani Josef pún a “fokun äteöch o mesemesöch,” me a achocho le sike ngeni fán chómmóng. Met a álisi Josef an epwe ú ngeni ena sóssót? Ese mwáál a akkomw awora fansoun le ekiekiéchú usun met epwe fis ika a tup ren ewe fefin. Mwirin, atun ewe fefin a turufi Josef me kamwéch úfan we, iwe Josef a sú seni. A erá: “Ifa usun, üpwe föri och föför mi fokun ngau o tipis ngeni Kot?”​—Ken. 39:6, 9; álleani Än Salomon Fos 1:10.

9. Ifa usun kopwe mmólnéch le ú ngeni sóssót?

⁹ Met sia káé seni án Josef we leenien áppirú? Ika sia kúna sóssót le atai eú me lein án Kot kewe allúk, mi lamot sipwe ú ngeni ena sóssót. Me mwen ekkóch ra wiliti Chón Pwáraatá Jiowa, a weires ngeniir ar repwe úkútiw seni ar mwéngémmong, únnúpuch, úkkún suupwa, úkkún sáfei mi efeiengaw, lisowumwáál are pwal ekkóch mettóch. Pwal mwo nge mwirin ar papatais, fán ekkóch ra kúna sóssót ren ar kana apwangapwang. Ika kopwe kúna sóssót, kopwe mwo kaúló me ekieki ifa usun óm riri ngeni Jiowa epwe ta ika ka tup ren ekkena sóssót. Kopwe pwal esilla ineet are ia ra tongeni fis me ie ekkena sóssót me ekieki ifa usun kopwe sú seniir. (Kölf. 26:4, 5; SalF. 22:3) Ika a toruk sóssót, tingorei Jiowa an epwe fang ngonuk tipachem me tufichin nemeni pwisin letipom le ú ngeni ena sóssót.

10, 11. (a) Met a fis ngeni chómmóng sáráfé lón sukul? (b) Met a tongeni álisi Chón Kraist sáráfé le ú ngeni ewe sóssótun atai án Kot kewe allúk?

¹⁰ Minne a fis ngeni Josef a pwal fis ngeni chómmóng sáráfé Chón Kraist lón ach ei fansoun. Emén me leir itan Kim. Fán chómmóng chienan kewe chón sukul ra eingeing le apwóróusa usun ar féri lisowu lón ewe weekend. Iwe, Kim ese wor met epwe tongeni apwóróusa. Iwe, a apasa pwe pokiten i mi sókkóló seni ekkewe ekkóch, fán ekkóch a meefi pwe i a chék ákkáláemén me chienan kewe chón sukul ra ekieki pwe i emén mi tiparoch pokiten ese wor néún kammwet. Nge ren enletin Kim a tipachem. A silei pwe ewe sóssótun lisowumwáál a kon péchékkúl atun sia sáráfé. (2 Tim. 2:22) Ekkóch chón sukul ra kan eisini ika a fen tori mwán. Iwe, a suuk ngeni an epwe áweweei pwata a filatá an esap féri lisowu. Sia fókkun pwapwa ren ekkewe Chón Kraist sáráfé iir mi tipeppós le  ú ngeni etipetipaen lisowumwáál, me Jiowa a pwal fókkun pwapwa rer!

¹¹ Paipel a pwal apwóróusa pwóróusen ekkóch aramas rese ú ngeni ewe sóssótun lisowumwáál. A pwal áiti ngenikich ekkewe mettóch mi ngaw ra fis mwirin, ika sise nemeni mochenin letipach. Ika a fiffis ngonuk met a fis ngeni Kim, kopwe ekieki pwóróusen emén alúwél mi tiparoch a mak lón Än Salomon Fos sópwun 7. Kopwe pwal ekieki usun Amnon me sópwongawen féfférún kewe. (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Sam me in ra tongeni álisi néúr kewe ar repwe tipachem me ámááraatá ar pwisin nemeni mocheniir ren ar pwóppwóróusfengen wóór lón ar famili fel.

12. (a) Ifa usun Josef a nemeni mochenin letipan seni pwiin kewe? (b) Ineet a lamot sipwe nemeni letipach?

¹² Lón pwal eú fansoun, Josef a isetiw eú leenien áppirú mi múrinné ren an nemeni pwisin mochenin letipan. Ina ewe atun pwiin kewe ra etto Isip pwe repwe kamé ener. Ren an epwe silei met pwiin kewe ra wesewesen ekieki, Josef ese pwár ngeniir pwe i pwiir we. Nge atun letipan a fókkun riáfféú, a towu seniir pwe epwe chék i atun a kechiw. (Ken. 43:30, 31; 45:1) Ika emén pwiich a asongok, óm áppirú Josef lón an nemeni pwisin letipan epwe tongeni álisuk pwe kosap apasa are féri och mettóch kopwe niamam ren. (SalF. 16:32; 17:27) Are eli ekkóch márárum kewe ra katowu. Ika ina, mi lamot kopwe nemeni letipom pwe esap wor alen óm pwóróus ngeniir ren mettóch ese wesewesen lamot. A weires óm kopwe féri ena. Nge epwe mecheres ika kopwe chechchemeni pwe ka kan ákkáppirú Jiowa me féri met a allúk ngonuk.

13. Ikkefa ekkewe lesen sia tongeni káé seni met a fis lón manawen King Tafit?

¹³ Sia pwal tongeni kúna álillis seni pwóróusen King Tafit. Lupwen Saul me Simei ra asonga, i ese song are ese áeá an we manaman fán iter. (1 Sam. 26:9-11; 2 Sam. 16:5-10) Iwe nge, esap fansoun meinisin a nemeni letipan. Sia silei ena ren ach álleani usun pwóróusen an tipis ngeni Patsipa me féfférún ngeni án Napal tipemmóng. (1 Sam. 25:10-13; 2 Sam. 11:2-4) Sia tongeni káé chómmóng lesen mi lamot seni manawen Tafit. Áeúin, epwe kon lamot ngeni ekkewe chónemmwen me lein néún Kot kewe aramas ar repwe nemeni pwisin letiper pwe resap áeámwáálli ar nemenem. Oruuan, esap wor emén epwe fókkun lúkúlúk wóón pwisin i, me ekieki pwe esap ttur lón sóssót.​—1 Kor. 10:12.

14. Met pwóróusen ewe Chón Kraist mwán? Pwata minne sia féri are sise féri, a fókkun lamot lón ekkena fansoun?

¹⁴ Met ka tongeni féri pwe kopwe ámúrinnééló óm pwisin nemeni mochenin letipom? Ekieki met a fis ngeni Luigi. Efóch tarakú a purei mwirin waan we. Ikaamwo esap tipisin Luigi ewe ákseten, nge ewe a purei a poputá le lal fiti púchér me a sótun fiu ngeni. Luigi a iótek ngeni Jiowa pwe epwe chék  ekinamweei me i a sótun ekinamweei ena a purei. Nge ena mwán a chúen púchér ngeni. Ina minne, Luigi a makkeei nampaan ewe license me ló seni ena mwán mi chúen púppúchér. Mwirin eú wiik, Luigi a liwiniti emén fefin mi mochen aúseling. Iwe, pwúlúwen ena fefin ewe a purei! Ena mwán a sáw me omusomus ren an féffér ese pwúng. A apasa pwe epwele pwisin wisan chuuri chón ewe insurance pwe waan Luigi we epwe mwittir wes. Ena mwán a fitiir lón ar pwóppwóróusfengen usun ewe Paipel me i a wesewesen pwapwaiti. Pokiten ena, Luigi a mirititi úkúkún lamoten an akkamwéchú an kinamwe atun ewe ákseten me epwele ifa me ngawan ika i a song.​—Álleani 2 Korint 6:3, 4.

15, 16. Ifa usun káéén Paipel a tongeni álisuk me óm famili le ámááraatá ewe napanap nemeni pwisin mochenin letip?

¹⁵ Án Chón Kraist kákkáéfichi Paipel iteitan a tongeni álisiir le ámááraatá ewe napanap nemeni pwisin mochenin letiper. Chemeni met Kot a ereni Josua: “Kosap ükütiu le apworausa masouen ei puken allük, kopwe ekieki usun lerän me lepwin, pwe kopwe tümwünüöchü om kopwe apwönüetä  meinisin mine a mak lon. Mürin kopwe feiöch o fefeitä lon meinisin mine kopwe föri.” (Jos. 1:8) Nge ifa usun káéén Paipel a tongeni álisuk le eáni are ámááraatá ewe napanap nemeni pwisin mochenin letip?

¹⁶ Sia fen káé pwe Paipel a masou ren ekkewe pwóróus mi áiti ngenikich ifa usun sipwe feiéch ika sipwe nemeni pwisin mochenin letipach me ifa usun sipwe kúna osukosuk ika sisap nemeni pwisin mochenin letipach. A wor popun Jiowa a mochen pwe ekkena pwóróus epwe nóm lón Paipel. (Rom 15:4) A eú alen tipachem ach sipwe álleani, káé, me ekilonei ekkena pwóróus. Achocho óm kopwe weweiti ifa usun a weneituk me óm famili. Tingorei Jiowa an epwe álisuk le apwénúetá ewe kapasen emmwen seni an we Kapas. Ika ka meefi pwe kese kan pwáppwáratá le nemeni pwisin letipom lón eú kinikinin manawom, kopwe wenechar ngeni pwisin en. Mwirin, iótek usun me angang weires pwe kopwe kúna ifa usun kopwe ámúrinnééló. (Jas. 1:5) Kopwe kúttafichi lón néúch kewe puken álillisin Paipel pwe kopwe kúna ekkewe mettóch mi álilliséch ngonuk.

17. Ifa usun sam me in ra tongeni álisi néúr kewe le ámááraatá ewe napanap nemeni pwisin mochenin letiper?

¹⁷ Ifa usun ka tongeni álisi noum kewe le ámááraatá ewe napanap pwisin nemeni mochenin letiper? Ekkewe sam me in ra silei pwe atun néúr kewe ra uputiw, ese mwo wor rer ena napanap. Ina minne a lamot repwe asukuler napanap mi múrinné ren pwisin ar leenien áppirú. (Ef. 6:4) Ika ka kúna pwe noum kewe rese kan nemeni pwisin letiper, iwe pwisin eisinuk ika ka kan isetiw eú leenien áppirú mi múrinné. Kopwe isetiw eú leenien áppirú mi múrinné ren óm iteitan fiffiti afalafal, fiffiti mwich, me ekkemmweni ewe famili fel. Pwal eú, ika mi lamot, kopwe apasa aapw ngeni noum kewe! Jiowa a isetiw met Atam me Efa ra tongeni féri me met rese tongeni féri. Ena mettóch a tongeni álisiir ar repwe súféliti án Jiowa nemenem. Pwal ina chék usun, atun sam me in ra apwúngú néúr kewe me isetiw eú leenien áppirú mi múrinné fán iter, iwe ekkewe nau ra tongeni káé ar repwe nemeni pwisin mochenin letiper. Tongei án Kot nemenem me súféliti an kewe allúk, ikkena ekkóch me lein met mi fókkun aúchea kopwe álisi noum kewe ar repwe féri.​—Álleani Än Salomon Fos 1:5, 7, 8.

18. Met popun a lamot ach sipwe kefiliéch chiechiach?

¹⁸ Oukich meinisin sipwe kefiliéch ren chiechiach kewe, ese lifilifil ika kich emén sam are in are esap. Ika chiechiom kewe ra tongei Jiowa, iwe repwe peseok óm kopwe isetiw minne kopwe achocho ngeni lón manawom me sú seni osukosuk. (SalF. 13:20) Ar leenien áppirú epwe amwékútuk le áppirúúr. Ese mwáál féfféréchum epwe pwal apéchékkúler. Ewe napanap sipwe eáni nemeni pwisin mochenin letipach epwe álisikich le kúna án Kot chen, pwapwaiti manawach, me pwapwaiti chókkewe sia tongeer.