Lapólóón ach káé usun napanapen emén, epwe pwal ina lapólóón ach silefichi, iwe epwe péchékkúleló ach ririéch ngeni. Pwal ina chék usun, lapólóón ach silei napanapen Jiowa kewe, epwe pwal ina lapólóón ach silei ika i met sókkun Kot, iwe ach ririéch ngeni epwe péchékkúleló. A wor rúáánú napanapen Kot kewe mi fókkun amwarar lap seni napanapan kewe meinisin. Ikkeei: an manaman, tipachem, pwúng, me an tong.

‘Ai Kot Jiowa! En ewe mi föri läng me fanüfan ren om manaman mi watte.’​—JEREMAIA 32:17.

Férien Kot kewe ra ánnetatá an manaman. Áwewe chék, atun summer lupwen ka útá lúkún fán tinekenikenin ewe akkar, met ka meefi wóón únúchóm? Pwichin ewe akkar. Ren enletin, ka meefi án Jiowa manaman ren minne a féri. Ifa úkúkún péchékkúlen ewe akkar? Lukanapen lón ewe akkar, ra erá pwe úkúkún pwichikkaren ewe tempúchú ina epwe 27,000,000 degree. Iteiten seken, péchékkúlen manamanen ewe akkar mi towu, a léllé ngeni ppúngún chómmóng fitepúkú million kensi pakutang.

Nge ach we akkar a chék kúkkún ika sipwe apépé ngeni fite fite million fúú lón unuselapen láng me fénúfan. Áwewe chék, ewe fúú itan UY Scuti ina eféú me lein ekkewe fúú mi fókkun féúmmong, me ekkewe scientist ra ekieki pwe chééchéén a fókkun watte seni chééchéén ewe akkar wóón 1,700. Ika pwe ena fúú UY Scuti a siwili ach we akkar, iwe epwe oromaaló ach ei fénúfan pwal pásini ewe planet itan Jupiter. Neman ena mettóch epwe álisikich  le weweiti alon Jeremaia we lupwen a erá pwe Jiowa Kot a fératá unuselapen láng me fénúfan ren wakkatteen an manaman.

Ifa usun sipwe feiéch seni án Kot manaman? Manawach a lóngólóng wóón férien Kot kewe, áwewe chék ren ewe akkar me meinisin masouen fénúfan kewe mi amwarar me mettóch lón. Pwal och, Kot a áeá an we manaman pwe emén me emén aramas epwe kúna feiéch. Ifa usun? Lón fansoun ekkewe aposel, Kot a fang ngeni Jesus ewe tufichin féri ekkewe manaman. Ewe Paipel a erá: “Ekewe mi mesechun ra küna mwer, ekewe mi pechemä ra fetal, ekewe mi üriir rupun pwötür ra chikarsefäl, ekewe mi selingepin ra rongorong, ekewe mi mäla ra manauatä.” (Mateus 11:5) Nge ifa usun lón ei fansoun? Iei alon Paipel: “A ngeni ekewe chon malülü pöchökül,” a pwal sópweló le erá: ‘Chokewe mi anomu ar apilükülük won Jiowa repwe angei pöchökül mi fö.’ (Aisea 40:29, 31) Kot a tongeni awora ewe “tufich mi somwola” mi atufichikich le likiitú fán weires me sóssótun manaw. (2 Korint 4:7) Ese chúng letipom le mochen arap ngeni ena sókkun Kot mi tong mi áeá an we manaman ese wor aúkúkún fán ásengesich?

‘Jiowa, ra fokun chomong ekewe mettoch ka föri. Ka föriir meinisin lon om tipachem.’​—KÖLFEL 104:24.

Lapólóón ach káé usun férien Kot kewe, pwal ina lapólóón ach ingeiti amwararen an tipachem. Ren enletin a wor eú pekin káé lón science itan biomimetics, are biomimicry, scientist ra kan káé me etittinaéchú napanapen férien Kot kewe pwe repwe kapiini napanaper ar repwe áeá le ámúrinnééló pwisin fériér kewe mettóch. Áwewe chék ren ekkewe mettóch mi kúkkún usun chék ékkúk, me pwal tori ekkewe watteen sepelin.

Án Kot tipachem a fókkun pwáló ren amwararen napanapen inisin aramas. Áwewe chék, ekieki usun mámmáárin emén ménúkol. A poputá ren eféú cell mi fertilize mi masou ren emmwenin fférún ewe ménúkol. Ena eféú cell a poputá le kinikinitiw wóón chómmóng cell nge iir meinisin a chék léllé napanaper. Nge lón ewe fansoun mi fich, ekkena cell ra poputá le asókkereló me wililó ngeni fitepúkú sókkopaten cell, áwewe chék ekkóch ekkena cell ra wiliti cell mi fératá waa, chcha, me ekkewe chúú. Mwirin chék, epwe fis eú me eú kifetin inisin ewe ménúkol me poputá le féri en me an angang. Lón chék tiu maram, ewe áeféún cell me lepoputáán a mááriló ngeni emén ménúkol mi ffér seni fite fite billion cell. Ena esin napanap a pwáraatá án Kot tipachem, iwe a achchúngú chómmóng le meefieni meefien ei soumakken Paipel, ewe mi erá: “Üa mwareituk, pokiten a amairü o amwarar om föri ei.”​—Kölfel 139:14.

Ifa usun sipwe feiéch seni án Kot tipachem? Ewe Chón Fératá a silei met a lamot ngenikich pwe sipwe pwapwa. Seni án Jiowa watteen tipachem me sile, a awora ekkewe kapasen emmwen seni an we Kapas ewe Paipel. Áwewe chék, a pesekich: “Oupwe . . . amusamusfengen.” (Kolose 3:13) Esap pwe ena fén a pwári tipachem? Ewer, ekkewe soukáé ra kúna pwe án emén tipemecheres le omusaaló tipisin aramas a tongeni álisi an epwe annut fán  kinamwe, me an esap feitá chcha. A pwal tongeni eppeti an esap úri semwenin letipechou, me ataweei pwal ekkóch osukosuken inis. Kot a usun emén chiechiach mi tipachem me tong, fansoun meinisin a awora kapasen fén mi álilliséch ngenikich. (2 Timoty 3:16, 17) Ka mochen an epwe wor chiechiom mi usun chék Kot?

Jiowa “a efich mine a pwüng.”​—KÖLFEL 37:28.

Féfférún Kot kewe ra chék pwúng fansoun meinisin. Ren enletin “ese fokun tufich ngeni Kot pwe epwe föri föför mi ngau, ese fokun tufich ngeni Ewe mi Unusen Manaman pwe epwe föri mine a mwäl.” (Hiop 34:10) Án Kot kapwúng ra pwúng, ina met ewe soumakken kélfel a apasa lupwen a fós usun Jiowa, a erá: “En ka apwüngü chon fanüfan fän pwüng.” (Kölfel 67:4) Pokiten Jiowa a “nenengeni leluken aramas,” iwe esap tongeni tipetipeló ren likótuputupun aramas, nge fansoun meinisin a silei minne a let me a eáni kapwúng fán pwúng. (1 Samuel 16:7) Pwal och, Kot a silei iteiten féffér ese pwúng me pworoingaw mi fiffis wóón fénúfan, iwe a pwonei pwe ekiseló chék “ekewe aramasangau repwe kärila seni ewe fanü.”​—Än Salomon Fos 2:22.

Iwe nge Kot esap emén soukapwúng mi kirikiringaw, mi chék mwétéres le ngeni aramas chappen ar tipis. Nge a pwári úméúméch fansoun mi fich. Ewe Paipel a apasa: ‘Jiowa a lukpwetete o kirikiröch,’ pwal mwo nge ngeni aramas mi ngaw ika ra enletin aier. Esap pwe ina eú féfférún pwúngiéch mi enlet?​—Kölfel 103:8; 2 Petrus 3:9.

Ifa usun sipwe feiéch seni án Kot pwúngiéch? Ewe aposel Petrus a erá: “Kot esap lifilifil aramas, nge a etiwa aramas mi niuokusiti i o föri mine a pwüng seni ekewe mwü meinisin.” (Föför 10:34, 35) Sia feiéch seni án Kot pwúngiéch pokiten ese fókkun lifilifil aramas. Sia tongeni ketiw me ren, me wiliti chón fel ngeni ese lifilifil ach einang, fénúach, úkúkún ach sukul, are nónnómuch.

Pokiten Kot a mochen ach sipwe weweiti me kúna feiéch seni an pwúngiéch, a fang mwelien letipach.  Ewe Paipel a áweweei pwe mwelien letip a usun allúk mi ‘mak lon letipach,’ mi “pwärätä” ika ach féffér a pwúng are mwáál. (Rom 2:15) Ifa usun sipwe kúna feiéch seni? Ika mwelien letipach a fen káit ren minne mi pwúng, iwe a tongeni amwékútúkich le túmúnúkich seni ekkewe sókkun féffér mi efeiengaw are ese pwúng. Me ika sia mwáálliló, iwe mwelien letipach a tongeni amwékútúkich le aier me áwena ach féffér. Pwúngún, ach weweiti án Jiowa ekiek usun ewe mettóch pwúngiéch a álisikich me achchúngúkich le mochen arap ngeni!

“Kot mi tong.”​—1 JOHANNES 4:8, Testament Mi Fö.

Kot a kan pwári an manaman, tipachem, me an pwúng, nge ewe Paipel ese apasa pwe Kot a wewe ngeni manaman, tipachem, are pwúng. Nge a apasa pwe Kot mi tong. Pwata? Pokiten sia tongeni enletin apasa pwe án Kot manaman a atufichi an epwe féri mettóch, an pwúng me an we tipachem a emmweni napanapan lón an féri mettóch. Nge an tong, ina met a amwékútú i. Iwe, tong ina lóngólóngun an kewe féffér meinisin.

Inaamwo ika Jiowa ese osupwangen och mettóch, nge an tong a amwékútú i an epwe fératá férian kewe mi tipachem lón láng me wóón fénúfan, iir kewe repwe tongeni kúna feiéch seni me pwapwaiti an tong me túmún. Jiowa a ammólnatá fénúfan esap fán iten pwisin feiéchún, nge a féri pwe epwe leenien aramas. Me a chék pwáppwáratá an tong ngeni aramas meinisin ren an “atötai förian akkar won ekewe aramasangau me aramasöch, nge a apüngatiu üt won chon pwüng me chon pwüngingau.”​—Mateus 5:45.

Pwal och, “ach Samol [Jiowa] a uren kirikiröch me tong.” (James 5:11) A pwári an tong ngeni chókkewe mi enletin achocho le silei i me arap ngeni. A kúna emén me emén ekkena sókkun aramas. Ren enletin, “Kot esap wesewesen toau seni eman me eman leich.”​—Föför 17:27.

Ifa usun sipwe feiéch seni án Kot tong? Sia pwapwaiti lingen eú mwiritup, rongorong takirin emén ménúkol me aúcheani án emén chón ach famili tongekich. Eli ekkena mettóch rese kon lamot, nge ra fókkun alapaaló pwapwaan manawach.

Sia feiéch seni pwal eú alen án Kot pwári an tong, ina iótek. Ewe Paipel a pesekich: “Ousap lolilenäsini och mettoch, nge lon ämi osupwang meinisin oupwe iotek o tüngor ngeni Kot pwe epwe alisikemi. Oupwe tüngor fansoun meinisin fän kilisou.” Jiowa a chék usun emén sam mi tong, a mochen ach sipwe kútta an álillis ren met mi fókkun efisi ach aúrek. Mwirin fán an tong mi somwoló, a pwonei pwe epwe awora an we “kinamwe mi tekia seni ach tongeni weweiti.”​—Filipi 4:6, 7.

Met meefiom, ei lesen mi mwoch usun napanapen Kot kewe mi lamot ren an we manaman, tipachem, pwúng, me tong a fen álisuk le silefichi I? Ren óm kopwe pwal alapaaló óm aúcheani Kot, aua etiwok le káé met Kot a fen féri me met epwe féri fán iten pwisin feiéchum.