“I chok a tongeni pwarata unusen an God we tipachem me sinenap ussun chok ekkewe pisek auchea mi monomonono.”​—KOL. 2:3, Ewe Kapasen God.

1, 2. (a) Met sokkun pisekin loom mi aüchea ra küna lon 1922 me ra nom ia iei? (b) Ifa ewe kapasen etiwetiw ngenikich seni än Kot Kapas?

 LUPWEN aramas ra kerän küna ekkewe pisek mi aüchea mi monomonolo a eü pworaus mi amwarar me ämmeseik. Ren chök äwewe, Howard Carter, emön sou käeöön pisekin loom seni Iurop a tinikken le angang fän ekkewe sokkun napanap mi äweires ren fite fite ier. Nge lon 1922, a küna eü mettoch mi fokkun amwarar. A küna imwen peiasen emön Farao itan Tutankhamen mi masou ren arapakkan 5,000 sokkun pisek.

² Ewer, a mmen amwarar ei pworaus nge lap ngeni ekkewe pisek Carter a küna ra nom lon leenien isoisen pisek are än ekkoch aramas pwisin leenien isois. Pwüngün pwe mei wor aücheaar ren pekin uruwo me chünga nge rese tongeni älisikich lon pwisin manauach. Iwe nge, än Kot Kapas a etiwakich le kütta ekkewe pisek mi aüchea mi wesewesen älillisöch lon manauach. Ei kapasen etiwetiw a suuk ngeni aramas ese lifilifil me a mmen watte ewe feiöch sipwe küna lap seni ekkewe pisek aüchea lon pekin aion.​—Älleani Än Salomon Fos 2:1-6.

3. Ifa ussun ekkewe pisek mi aüchea Jiowa a pesei chon fel ngeni ar repwe kütta epwe tongeni efeiöchüür?

³ Ekieki mwo lamoten ekkewe pisek aüchea Jiowa a pesei chon fel ngeni ar repwe kütta. Eü me leir ach sipwe “niuokusiti ewe Samol,” ina eü minen tümün lon ekkeei rän mi weires. (Kölf. 19:9) “Ach silei Ewe mi Pin” epwe suuk ngenikich ach sipwe ririöch ngeni Jiowa. Ina ewe feiöch mi fokkun aüchea lap seni meinisin emön aramas epwe eäni. Kot a pwal liffang ngenikich ekkoch pisek aüchea ren tipatchem, sile me mirit pwe sipwe tufichin pwäkini ach kewe osukosuk me aürek lon manauach iteiten rän. (SalF. 9:10, 11) Ifa ussun sipwe kütta ekkena pisek mi aüchea?

Kükkütta Ekkewe Pisek Aüchea ren Kot

4. Ifa ussun sipwe küna ekkewe pisek aüchea Kot a pwonei?

⁴ Ekkewe sou käeöön pisekin loom me ekkewe chon säifetäl ra kütta pisek aüchea ekis meinisin, nge kich sia fen silei ia a nom ia ekkewe pisek aüchea me ren Kot. Än Kot we Kapas a ussun chök eü map mi affata ngenikich leenien ekkewe pisek aüchea Kot a fen pwonei. Ewe aposel Paul a makkeei pwe Kraist: “I chok a tongeni pwarata unusen an God we tipachem me sinenap ussun chok ekkewe pisek auchea mi monomonono.” (Kol. 2:3) Lupwen sia älleani ekkeei pworaus, sipwe eis: ‘Pwata sipwe kütta ekkena pisek aüchea? Ifa ussun ra “monomonono” lon Kraist? Ifa ussun sipwe kükkütter?’ Ren ach sipwe küna pölüwan sipwe nengeniöchü alon ewe aposel.

5. Pwata Paul a makkeei ussun ekkewe pisek aüchea ren Kot?

⁵ Paul a makkeei ekkeei pworaus ngeni chienan kewe chon Kraist lon Kolose. A ereniir pwe a mmen angang weires fän iter pwe “letiper epwe pöchökületä, repwe pwal tipeeüfengen lon chen.” (Älleani Kolose 2:1, 2.) Pwata a ina ussun meefian? Pokiten a silei pwe mi wor ekkoch me leir ra etipetiper ren  ekiekin chon Krik are ra apöchökküla än chon Kraist nomsefäl fän ewe Allükün Moses. Iei an kapasen öüröür ngeniir fän pöchökkül: “Oupwe tümwünükemi, pwe esap wor eman epwe liapenikemi ren atuputupun tipachemen fanüfan mi aücheangau, a pop seni sokopaten uruwon lom aramas ra aiti ngeni aramas, pwal seni ekewe ngün mi wor ar nemenem fän lang, nge esap pop seni Kraist.”​—Kol. 2:8.

6. Pwata sipwe mochen aüseling ngeni än Paul kapasen öüröür?

⁶ Ikenäi, sia pwal küna ekkena sokkun etipetip seni Setan me an we otot mi ngaü. Äitien chon fönüfan kapachelong ewe lükü pwe emön mi tongeni küna pwapwa me lükün Kot me ewe ekiek pwe aramas mi pop seni maan, ra anapanapa än aramas ekiek, föfför, mwökütükütün manauer me met ra achocho ngeni. Lamalam chofona ra efisatä chommong ränin pinin pwapwaan fönüfan. Ekkewe chon fför kachito, köl, TV, me ekkoch minen kukkunou ra apöchökküla föfförün mocheniaingaü me lap ngeni masouen ewe Internet a tongeni wesewesen efeiengaü ngeni ekkewe kükkün me watte meinisin. Ika sia kakkatol, akkaüseling me kan ngeni ekkeei mettoch me pwal ekkoch föfförün fönüfan, repwe mwittir anapanapa meefiach me ekiekich pwe sisap aüseling ngeni än Jiowa emmwen mi kawor, me sipwe tinikkop le akkamwöchü ewe manau mi enlet. (Älleani 1 Timoti 6:17-19.) Ika sise mochen turulong lon än Setan minen otuputup, mi lamot sipwe unusen weweiti än Paul keei kapasen öüröür ngeni chon Kolose me ekiekifichi lon letipach.

7. Ikkefa ekkewe ruu mettoch Paul a kapas ussun mi älisi ekkewe chon Kolose?

⁷ Sipwe liwiniti alon Paul kewe ngeni chon Kolose, sia silei pwe mwirin an pwäri meefian keei a pwal menlapei ruu mettoch epwe älisiir le meefi kinamwe me tipeeüfengen lon tong. Äeüin, a kapas ussun “unusen aüchean ar weweöchüti.” Weween pwe repwe unusen lükülük pwe ar weweiti ewe Paipel mi wesewesen pwüng pwe ar lükü epwe ütä woon eü longolong mi pöchökkül. (Ipru 11:1) Oruuan, a pwal kapas ussun “silei ewe monomonen Kot.” Weween resap chök menemenöch ren ar silei ekkewe afalafal mi mecheres, nge repwe wesewesen äsimaüetä lon ar wewefichiti ekkewe le alolloolun Kot. (Ipru 5:13, 14) A ifa me watteen mürinnöön ekkeei kapasen fön fän iten chon Kolose nge a pwal weneitikich ikenäi! Nge ifa ussun sipwe küna ekkeei kapasen alükülük me silefichi minne mi enlet? Paul a pölüweni ren an menlapei ei pworaus ussun Jises Kraist pwe: “I chok a tongeni pwarata unusen an God we tipachem me sinenap ussun chok ekkewe pisek auchea mi monomonono.”

Pisek Aüchea “Mi Monomonono” lon Kraist

8. Äweweei mwo weween ewe kapas “mi monomonono” lon Kraist.

⁸ Ren ach apasa pwe meinisin pisek aüchea ussun än Kot tipatchem me silelap iir “mi monomonono” lon Kraist, esap weween pwe ra opolo seni aramas pwe resap tufichin küna. Nge ren ach sipwe küna ekkewe pisek aüchea, mi lamot sipwe fokkun achocho me afota ekiekich woon Jises Kraist. A ririfengen me alon Jises ei ussun pwisin i: “Ngang ewe al me ewe let me ewe manau. Esap wor eman epwe tongeni feila ren Semei me lüki.” (Jon 14:6) Ewer, ren ach sipwe küna ewe sile ussun Kot, mi lamot ach sipwe etiwa ewe älillis me emmwen Jises a awora.

9. Ikkefa wisen Jises kewe?

⁹ Jises a apasa pwe i “ewe al” me a pwal erä pwe i “ewe let me ewe manau.” A äiti ngenikich pwe mi pwal wor wisan me lükün an epwe emmweni ekkewe aramas ngeni Seman. Mei pwal wor wisan kewe mi lamot än epwe älisatä än aramas weweiti ewe enlet lon Paipel me küna manau esemuch. Ewer, a nom ren Jises  ekkewe pisek mi aüchea lap seni meinisin, nge a suuk ngeni ekkewe chon käeö Paipel mi tinikken le küttafichi. Sipwe ätittina ekkoch pisek aüchea epwe kküü manauach lon mwachkkan me ach riri ngeni Kot.

10. Met sipwe käeö ussun Jises me ren Kolose 1:19 me 2:9?

¹⁰ “Pun sokun Kot meinisin a nom lon Kraist lupwen a manau won fanüfan.” (Kol. 1:19; 2:9) Jises a sileöchü napanapen me letipen Seman lap seni meinisin pokiten a nom ren fansoun langattam. Lon an angangen afalafal woon fönüfan a asukula aramas met a käeö seni Seman me a pwal napanapeni ekkewe napanap mi mürinnö Seman we a fen äiti ngeni. Ina popun Jises a tongeni apasa: “Iö a künaei, a küna Semei.” (Jon 14:9) Meinisin än Kot tipatchem me silelap ra monomonolo are nonnom ren Kraist, ina popun sipwe tongeni silefichi Jiowa ren ach käeöfichi ussun Jises.

11. Ifa ussun pworausen Jises me ekkewe oesini lon Paipel ra ririfengen?

¹¹ “Ewe let Jesus a pwärätä, iei met a amwelielia ekewe soufos.” (Pwar. 19:10) Ekkeei kapas ra äiti ngenikich pwe lap ngeni pwönüetään ekkewe oesini lon ewe Paipel ra weneiti Jises. Sia tongeni unusen weweiti ewe äeüin oesini Jiowa a apasa lon Keneses 3:15, tori ekkewe längipwi mi amwarar lon ewe puken Pwäratä ika sipwe ekiekifichi ussun wisen Jises lon än Kot we Mwu. Ina popun, chokkewe rese lükü pwe Jises ewe Messaia mi pwonetiu ra mmen osukosuk le weweiti ekkewe oesini lon ewe Tesin Ipru. A pwal äweweei pwata chokkewe rese aücheani ewe Tesin Ipru mi masou ren oesini ussun ewe Messaia ra ekieki pwe Jises emön chök aramas. Ewe sile ussun Jises ina met a atufichi nöün Jiowa kewe aramas ar repwe weweiti weween ekkewe oesini lon Paipel resaamwo pwönüetä​—2 Kor. 1:20.

12, 13. (a) Pwata Jises “ewe saramen fanüfan”? (b) Met wisen nöün Jises kewe chon käeö pokiten ra fen ngase seni afalafal chofona?

¹² “Ngang ewe saramen fanüfan.” (Älleani Jon 8:12; 9:5.) Ewe soufos Aisea a fen oesini me loom loom mwen uputiuen Jises woon fönüfan: “Ekewe aramas mi fetal lon rochopwak ra küna eu saram mi watte, nge eu saram a pwä ngeni chokewe mi nom lon  fanüen rochopwak.” (Ais. 9:2) Ewe aposel Mattu a äweweei pwe Jises a apwönüetä ei oesini lupwen a poputä le afalafal me apasa: “Oupwe aier, pun muun lang a arapoto.” (Mt. 4:16, 17) Än Jises angang a uweato saramen ewe enlet ngeni aramas me a angaserelo seni fötekin äitien lamalam chofona. Iei alon Jises: “Ngang üa feito fanüfan pwe üpwe eu saram, pwe meinisin mi lüküei resap nom lon rochopwak.”​—Jon 1:3-5; 12:46.

¹³ Fitu ier mwirin, ewe aposel Paul a ereni chienan kewe chon Kraist: “Me lom oua nom lon rochopwak, nge iei oua nom lon saram pokiten oua wiliti nöün ach Samol aramas. Iei mine oupwe manaueni eu manau mi nom fän ewe saram.” (Ef. 5:8) Pokiten chon Kraist ra fen ngase seni fötekin afalafal chofona, iwe a wor wiser ar repwe feffetäl ussun chök nöün ewe saram. Ei mettoch a tipeeü ngeni met Jises a fen apasa ngeni nöün kewe chon käeö lon an we Afalafal woon ewe Chuuk: “Iei usun ämi saram epwe tittin mwen ekewe aramas, pwe repwe küna ämi föför mürina o mwareiti Sememi lon läng.” (Mt. 5:16) Ka kan alamota ekkewe pisek mi aüchea ka küna me ren Jises ren om afalafala ngeni aramas me eäni föfför mi fich ngeni chon Kraist?

14, 15. (a) Ifa lamoten ekkewe siip me pwal ekkoch man lon ewe fel mi enlet lon Israel loom? (b) Pwata wisen Jises “ewe Lamen Kot” mi kon lamot seni pisek aüchea meinisin?

¹⁴ Jises i “ewe Lamen Kot.” (Jon 1:29, 36) Me ren Paipel ra mmen aüchea ekkewe siip pun aramas ra kan nöünöü fän iten omusomusen ar tipis me ar repwe arap ngeni Kot. Äwewe chök, lupwen Apraham a fen tipeeü le asoresini nöün we Isaak, ewe chonläng a apasa ngeni pwe esap efeiengaüa, nge a awora emön ätemwänin siip pwe siwilin Isaak. (Ken. 22:12, 13) Lupwen ekkewe chon Israel ra ngase seni Isip, ra pwal küna lamoten ekkewe siip lon fansoun “Pasofer än ewe Samol mi Lapalap.” (Eks. 12:1-13) Pwal och, ewe Allükün Moses a allükü kaworen ekkewe asorun man kapachelong siip me siike.​—Eks. 29:38-42; Lif. 5:6, 7.

¹⁵ Ese wor eü me lein än aramas kewe asor epwe unusen angasakichelo seni tipis me mälo. (Ipru 10:1-4) Iwe nge, wisen Jises “ewe Lamen Kot a uweela tipisin chon fanüfan,” a kon lamot seni meinisin ekkewe pisek aüchea aramas ra fen küna. Ina minne, mi fokkun mürinnö ach sipwe awora fansoun le käeöfichi pworausen kaworen ewe möön kepich mi amwarar me eäni lükülük woon. Ren ach föri ei, epwe atoto feiöch watte, äkkäeüin fän iten ewe “mwich mi kisikis” repwe fiti Kraist lon lingan lon läng me fän iten ekkewe ‘ekkoch sip,’ repwe tongeni eäni manau esemuch woon fönüfan.​—Luk 12:32; Jon 6:40, 47; 10:16.

16, 17. Pwata a lamot ach sipwe weweiti wisen Jises “chon popuetä me chon awesalo ach lükülük”?

¹⁶ Jises i ewe “chon popuetä me chon awesala ach lükülük.” (Älleani Ipru 12:1, 2.) Lon Ipru sopwun 11, Paul a makkeei pworaus mi amwarar ussun ewe mettoch lükü me äweweei weween, pwal pworausen chokkewe ra pwäratä ar lükü ussun chök Noa, Apraham, Sara me Rahap. Ina popun, Paul a pesei chienan kewe chon Kraist ar repwe: “Nenengeni Jesus ewe chon popuetä me chon awesala ach lükülük.” Nge pwata Paul a kapas ussun Jises?

¹⁷ Inaamwo ika chokkewe mi mak pworauser lon Ipru 11 ra eäni lükü mi pöchökkül  ussun än Kot pwon nge rese kon lien silei titchikin ifa ussun Kot epwe apwönüetä an we pwon me ren ewe Messaia me ewe Mwu. Ren ena wewe ar lükü ese kon unus. Ren enletin, chokkewe Jiowa a nöünöü iir le makkeei chommong oesini ussun ewe Messaia rese kon lien weweiti lamoten met ra fen makkeei. (1 Pit. 1:10-12) Jises chök epwe aunusalo ach lükü. A ifa me lamoten ach sipwe unusen weweiti me mirititi wisen Jises “chon popuetä me chon awesala ach lükülük”!

Oupwe Kükküttafichi

18, 19. (a) Eiteita ekkewe pisek mi aüchea ren Kot nge mi monomonolo lon Kraist. (b) Pwata sipwe sopwelo le nennengeni Kraist ren ach kütta ekkewe pisek aüchea?

¹⁸ Sia fen käeö ekkoch me lein wisen Jises kewe mi aüchea lon än Kot kokkot fän iten amanauen aramas. Mei pwal wor ekkewe pisek mi aüchea seni Kot mi monomonolo lon Kraist. Ach kükküttafichiir epwe atoto ngenikich pwapwa me feiöch. Äwewe chök, ewe aposel Piter a kör ngeni Jises “Chon Amanau” me “Füün rän” mi tittin. (Fof. 3:15; 5:31; 2 Pit. 1:19) Ewe Paipel a pwal eita ngeni Jises “Amen.” (Pwar. 3:14) En mi silei weween me lamoten wisan keei? Iei met Jises a apasa: “Oupwe küküt o epwe wor künaemi.”​—Mt. 7:7.

¹⁹ Lon uruwoon aramas ese wor emön me lükün Jises, manauan a ur ren pworaus mi aüchea mi kon riri ngeni ach sipwe küna feiöch fochofoch. Lon i, chokkewe mi letip wenechar ra tufichin mecheresin küna ekkewe pisek aüchea me ren Kot. Amwo oupwe pwapwa me küna feiöch le kükkütta ekkewe pisek aüchea “mi monomonono” lon Kraist.

En Mi Chechchemeni?

• Met sokkun pisek aüchea chon Kraist repwe kütta?

• Pwata än Paul kapasen fön ngeni chon Kolose mi pwal weneitikich ikenäi?

• Eiteita me äweweei ekkoch me lein ekkewe pisek aüchea me ren Kot “mi monomonono” lon Kraist.

[Ekkewe Kapas Eis fan Iten ewe Lesen]

[Sasing lon pekin taropwe 13]

Ewe Paipel a ussun eü mappün pisek aüchea a emmwenikich ngeni ekkewe pisek “mi monomonono” lon Kraist