1, 2. Akoz bokou dimoun napa respe pour lalwa, me ki mannyer nou kapab santi konsernan lalwa Bondye?

 “LALWA i en trou ki napa fonder . . . ki anval tou keksoz.” Sa parol i aparet dan en liv ki ti ganny pibliye an 1712. Loter sa liv ti kritik en sistenm legal kot bann ka an kour parler ti tarde e trennen pour plizyer lannen, e sa i fer bann ki pe rod lazistis mizer. Dan bokou pei, bann sistenm legal ek lalwa i sitan konplike, sitan ranpli avek lenzistis, prezidis, e pa konsistan, ki fer bokou dimoun mank respe e pa kontan lalwa.

² Tou lekontrer avek sa ki’n ganny dir dan premye paragraf, konsider sa parol ki’n ganny ekrir plis ki 2,700 an pase: “Konbyen mon kontan ou lalwa!” (Psonm 119:97) Akoz sa psalmis ti annan sa santiman profon? Parski sa lalwa ki i ti koz lo la pa ti sorti kot okenn gouvernman lemonn, me kot Zeova Bondye. Pli ou etidye lalwa Zeova, pli ou pou kapab santi parey sa psalmis. En tel letid pou donn ou en avangou lo fason panse sa pli gran ziz dan liniver.

3, 4. Dan ki fason Zeova in prouve ki i sa Enn ki donn lalwa?

³ Labib i dir nou ki “i annan zis enn ki donn lalwa e limenm ziz.” (Zak 4:12) Annefe, zis Zeova konman Kreater ki annan sa drwa pour donn lalwa pour diriz son kreasyon. Menm mouvman bann keksoz dan lesyel i ganny dirize par son bann “lalwa lesyel.” (Zob 38:33) Sa gran kantite lanz Zeova, i osi ganny dirize par lalwa Bondye. Zot tou zot in ganny en serten pozisyon spesifik e zot servi anba lotorite Zeova konman son bann serviter.​—Psonm 104:4; Ebre 1:7, 14.

⁴ Zeova in osi donn imen lalwa. Nou tou nou annan en  konsyans, ki reflekte lazistis Zeova. Vi ki i en kalite lalwa anndan nou, nou konsyans i kapab ed nou pour fer ladiferans ant sa ki byen ek sa ki mal. (Romen 2:14) Nou premye paran ti ganny beni avek en konsyans parfe, alor zot pa ti bezwen en kantite lalwa. (Zenez 2:15-17) Me zonm enparfe i bezwen plis lalwa pour gid li pour fer lavolonte Bondye. Bann patrias tel parey Noe, Abraam, ek Zakob ti resevwar lalwa sorti kot Zeova, e apre zot ti pas li avek zot fanmiy. (Zenez 6:22; 9:3-6; 18:19; 26:4, 5) Zeova ti prouve ki i sa Enn ki donn lalwa dan en fason eksepsyonnel kan i ti donn nasyon Izrael Lalwa par mwayen Moiz. Sa Lalwa i permet nou byen konpran lazistis Zeova.

5. Eski Lalwa Moiz ti en fardo oubyen konplike, e akoz?

⁵ Bokou dimoun i krwar ki Lalwa Moiz ti tro konplike e en fardo. Sa pwennvi i konpletman fo. An tou, i annan plis ki 600 lalwa. Sa i kapab paret bokou, be zis mazinen: Alafen ventyenm syek, ti annan plis ki 150,000 paz dan bann liv lalwa an Letazini. Tou le de zan apepre 600 lalwa i ganny azoute! Alor si nou koz lo lakantite, Lalwa Moiz i nanryen konpare avek bann lalwa imen. Antouka, Lalwa Bondye ti gid bann Izraelit dan diferan laspe lavi ki bann lalwa konmela pa ankor konmans konsidere. Annou fer en rezimen lo sa Lalwa.

6, 7. (a) Kwa ki fer Lalwa Moiz diferan avek lezot lalwa, e ki pli gran komannman dan sa Lalwa? (b) Ki mannyer bann Izraelit ti kapab montre ki zot aksepte lotorite Zeova?

⁶ Lalwa ti glorifye lotorite Zeova. Alors, Lalwa Moiz pa kapab ganny konpare avek lezot lalwa. Son pli gran lalwa ti sa: “Ekoute, O Izrael: Zeova i nou Bondye, i annan en Zeova. Ou devret kontan Zeova ou Bondye avek tou ou leker, avek tou ou nanm, e avek tou ou lafors.” Ki mannyer pep Bondye ti pou demontre zot lanmour pour li? Zot ti  bezwen servi li e soumet avek son lotorite.​—Deterononm 6:4, 5; 11:13.

⁷ Sak Izraelit ti montre ki i aksepte lotorite Zeova par soumet avek bann ki annan lotorite. Paran, bann sef, pret, ziz, e finalman lerwa, zot tou zot ti reprezant lotorite Bondye. Sa ki ti rebel kont bann ki annan lotorite, Zeova ti vwar sa konman en rebelyon kont li menm. Parkont, bann ki ti annan lotorite ti riske eksperyans lakoler Zeova si zot ti azir dan en fason enzis oubyen arogan avek son pep. (Egzod 20:12; 22:28; Deterononm 1:16, 17; 17:8-20; 19:16, 17) Alor, bann ki ti annan lotorite ek bann dimoun ki ti anba lotorite, ti responsab pour soutenir lotorite Bondye.

8. Ki mannyer Lalwa ti soutenir standar Zeova lo sentete?

⁸ Lalwa ti soutenir standar Zeova lo sentete. Sa mo “sen” ek “sentete” i aparet plis ki 280 fwa dan Lalwa Moiz. Sa Lalwa ti ed pep Bondye pour fer ladiferans ant sa ki prop oubyen pir avek sa ki sal. I ti mansyonn apepre 70 keksoz ki ti kapab sali en Izraelit. Sa bann lalwa ti koz lo laprote fizik, manze, e menm ki pou fer avek lasel. Sa bann lalwa ti anmenn bann byenfe remarkab pour zot lasante. a Me zot ti annan en bi pli enportan, sa se pour fer sir ki sa pep i kontinyen ganny faver Zeova, par reste separe avek bann move pratik ki bann nasyon koronpi dan zalantour ti pratike. Annou vwar en legzanp.

9, 10. Ki lalyans Lalwa ti fer resorti konsernan relasyon seksyel ek lakousman, e ki benefis sa ti anmennen?

⁹ Lalwa ti fer resorti ki relasyon seksyel ek lakousman​—menm pour bann ki’n marye​—ti fer zot nepli pir pour en serten letan. (Levitik 12:2-4; 15:16-18) Sa bann lalwa pa ti pe koz an mal lo sa bann bon kado, sorti kot Bondye.  (Zenez 1:28; 2:18-25) Okontrer, sa bann lalwa ti soutenir sentete Zeova, e ti osi anpes son bann adorater ganny kontaminen. I enteresan fer resorti ki bann nasyon dan zalantour ti tant pour melanz ladorasyon avek sèks e annan bokou zanfan. Prostitisyon zonm ek fanm ti form parti larelizyon bann Kananeen. Sa bann aksyon degradan ti vin pli pir e ti osi propaze. Parkont, Lalwa ti antyerman separ ladorasyon Zeova avek seksyalite. b Ti osi annan lezot byenfe.

¹⁰ Sa bann lalwa i ansenny en laverite tre enportan. c Apre tou, ki mannyer pese Adan i ganny transmet sorti dan en zenerasyon pour al dan en lot? Eski pa atraver relasyon seksyel ek lakousman? (Romen 5:12) Wi, Lalwa Bondye ti rapel son pep ki zot bann peser. Annefe, nou tou nou’n ne dan pese. (Psonm 51:5) Nou bezwen ganny pardonnen e osi ganny libere pour nou kapab apros avek nou Bondye sen.

11, 12. (a) Ki prensip enportan dan lazistis ki Lalwa ti siporte? (b) Konman lalwa ti osi protez lazistis?

¹¹ Lalwa ti siport lazistis parfe Zeova. Lalwa Moiz ti siport sa prensip egalite dan bann zafer lazistis. Par egzanp, Lalwa ti dir: “Nanm pour nanm, lizye pour lizye, ledan pour ledan, lanmen pour lanmen, e lipye pour lipye.” (Deterononm 19:21) Dan bann ka kriminel, sa pinisyon ti bezwen koresponn avek sa krim ki sa dimoun in fer. Sa laspe dan lazistis Bondye ti evidan toudilon dan Lalwa e ziska ozordi i  ankor esansyel pour nou konpran sa sakrifis ranson ki Zezi Kri ti fer. Nou pou vwar sa dan Sapit 14.​—1 Timote 2:5, 6.

¹² Lalwa ti ede pour protez lazistis. Par egzanp, ti bezwen annan omwen de temwen pour kapab fer en lakizasyon valid. Santans pour fer en fo temwannyaz ti sever. (Deterononm 19:15, 18, 19) Koripsyon e aksepte gous ti strikteman defann. (Egzod 23:8; Deterononm 27:25) Menm dan zot tranzaksyon biznes, pep Bondye ti bezwen soutenir standar lazistis Zeova ki siperyer. (Levitik 19:35, 36; Deterononm 23:19, 20) Sa lalwa siperyer e zis, ti en gran benediksyon pour Izrael!

13, 14. Ki mannyer Lalwa ti tret en voler ek son viktim dan en fason zis?

¹³ Eski Lalwa Moiz ti strik, avek en kantite lareg ki pa ti montre okenn pitye? Non! Lerwa David ti ganny enspire pour ekrir: “Lalwa Zeova i parfe.” (Psonm 19:7) I ti byen konnen ki Lalwa ti ankouraz pran pitye e pa fer preferans. Ki mannyer Lalwa ti fer sa?

¹⁴ Dan serten pei ozordi lalwa i tant pour montre plis konsern ek faver bann kriminel ki bann viktim. Par egzanp, bann voler i kapab pas letan dan prizon. Sa viktim li i kapab napa sa bann keksoz ki’n ganny vole. Pourtan, i bezwen pey taks pour fourni manze ek en landrwa reste pour bann kriminel. Dan ansyen Izrael, ti napa prizon parey nou konnen ozordi. Me ti annan mezir strik konsernan fason ek degre donn pinisyon. (Deterononm 25:1-3) En voler ti bezwen rann sa viktim tou sa ki i’n vole. Anplis ki sa, sa voler ti bezwen fer lezot peyman. Konbyen? I ti varye. Aparaman, bann ziz ti ganny sa drwa pour egzamin serten fakter, tel parey repantans sa enn ki’n komet pese. Sa i eksplike akoz  peyman ki sa voler ti ganny demande pour fer dan Levitik 6:1-7 i mwens ki sa enn dan Egzod 22:7.

15. Ki mannyer Lalwa ti asire ki i annan mizerikord ek lazistis dan ka ki en dimoun in touy en lot par aksidan?

¹⁵ Avek mizerikord, Lalwa ti pran kont ki pa tou pese ki ti ganny fer volonterman. Par egzanp, kan en zonm ti touy en dimoun par aksidan, i pa ti bezwen ganny met amor si i ti sov dan enn bann lavil refiz en pe partou dan Izrael. Sov dan en lavil refiz ti sa bon keksoz pour fer. Apre ki bann ziz dan sa lavil ti’n egzamin son ka, i ti bezwen reste laba ziska lanmor gran pret. Apre sa i ti lib pour li al reste dan nenport landrwa ki i anvi. Alor, i ti benefisye avek mizerikord Bondye. Anmenmtan, sa lalwa ti met lanfaz lo gran valer lavi imen.​—Nonm 15:30, 31; 35:12-25.

16. Ki mannyer Lalwa ti protez drwa en dimoun?

¹⁶ Lalwa ti protez drwa ki en dimoun ti annan. Pran par egzanp lafason ki i ti protez bann ki ti dan det. Lalwa ti defann antre dan lakaz en dimoun ki dan det pour sezi son bann byen konman garanti pour en lón. Okontrer, sa enn ki’n pret larzan, ti bezwen debout deor lakaz e les sa enn ki drwa li anmenn sa keksoz kot li. Personn pa ti annan drwa antre dan lakaz en dimoun san son permisyon. Si sa enn ki ti’n pret larzan i pran lenz sa enn ki ti drwa konman en garanti, i ti bezwen retourn avek sa lenz avan fernwanr, akoz petet sa enn ki ti andet ti bezwen sa lenz pour sof li aswar.​—Deterononm 24:10-14.

17, 18. Ki mannyer bann Izraelit ti diferan avek lezot nasyon an sa ki konsern lager e akoz?

¹⁷ Lalwa ti menm donn serten lareg konsernan lager. Bann serviter Bondye pa ti fer lager zis pour satisfer zot dezir pour ganny pouvwar oubyen pour defet lezot, me pour azir konman reprezantan Bondye dan “bann Lager Zeova.” (Nonm 21:14) Dan plizyer ka, bann Izraelit ti bezwen ofer zot lennmi sa posibilite pour rann zarm avan konmans lager.  Si en lavil ti rezet sa demann, alor nasyon Izrael ti pou atak sa lavil​—me dapre direksyon Bondye. Kontrerman avek bann solda diran listwar, bann solda Izraelit ti napa okenn drwa abiz bann madanm seksyelman oubyen partisip dan bann masak kriyel. Zot ti menm bezwen respekte lanvironnman, zot ti napa drwa koup pye fri zot bann lennmi. d Lezot larme, ti napa sa bann restriksyon.​—Deterononm 20:10-15, 19, 20; 21:10-13.

¹⁸ Eski ou mekontan kan ou tande ki dan serten pei bann zanfan i ganny formen pour vin bann solda? Dan ansyen Izrael, okenn zonm anba 20 an pa ti antre dan larme. (Nonm 1:2, 3) Menm en adilt ti ganny permisyon pour pa antre dan larme si i ti tro per. En zonm ki’n fek marye ti ganny ekskize pour en lannen antye avan ki i konmans en tel servis danzere, afen ki i kapab vwar son premye ne. Dan sa fason, Lalwa i eksplike ki sa zenn mari ti kapab fer son nouvo madanm “rezwir.”​—Deterononm 20:5, 6, 8; 24:5.

19. Ki provizyon Lalwa ti fer pour protez bann madanm, zanfan, fanmiy, vev, ek orfelen?

¹⁹ Lalwa ti osi protez bann madanm, zanfan, ek fanmiy, par pran swen avek zot. Bann paran ti ganny demande pour enstri zot zanfan keksoz spirityel e kontinyen donn latansyon zot zanfan. (Deterononm 6:6, 7) En dimoun ki komet nenport kalite form relasyon seksyel avek son prop fanmiy ti ganny santans lanmor. (Levitik, sapit 18) I ti osi kondann adilter, ki souvannfwa kas fanmiy e detrir zot sekirite ek dinite. Lalwa ti osi pran swen avek bann vev ek orfelen. Lalwa ti servi bann parol vreman for pour defann lezot azir dan en move fason avek zot.​—Egzod 20:14; 22:22-24.

20, 21. (a) Akoz Lalwa Moiz ti permet poligami parmi bann Izraelit? (b) Dan ka divors, akoz Lalwa ti diferan avek standar ki Zezi ti reentrodwir plitar?

 ²⁰ An rapor avek sa, serten i kapab demande, ‘Akoz Lalwa ti permet poligami?’ (Deterononm 21:15-17) Nou bezwen konsider sa bann lalwa dapre sa letan ki zot ti ganny donnen. Bann dimoun ki ziz Lalwa Moiz dapre nou letan ek nou kiltir, definitivman zot pou mal konpran li. (Proverb 18:13) Depi okonmansman dan zarden Edenn, Zeova ti fer laranzman maryaz konman en linyon permanan ant en zonm ek en fanm. (Zenez 2:18, 20-24) Me ler Zeova ti donn Izrael Lalwa, bann pratik parey poligami ti’n fini ganny anrasinen pour plizyer syek. Zeova ti konnen ki tanzantan son “pep antete” pa ti pou obeir bann komannman debaz tel parey bann lalwa konsernan idolatri. (Egzod 32:9) Alor avek lasazes, i pa ti swazir sa lepok pour sanz tou zot bann pratik konsernan maryaz. Me gard antet ki pa Zeova ki ti etablir poligami. Annefe i ti servi Lalwa Moiz pour kontrol poligami parmi son pep e anpes keksoz vin pli pir.

²¹ Pareyman, Lalwa Moiz ti permet en zonm divors son madanm pour detrwa rezon vreman serye. (Deterononm 24:1-4) Zezi ti apel sa en konsiderasyon spesyal ki Bondye ti fer pour pep Zwif “akoz zot leker dir.” Me sa konsiderasyon ti dir zis pour en serten letan. Pour son bann disip, Zezi ti reentrodwir standar orizinal Zeova pour maryaz.​—Matye 19:8.

22. Dan ki fason Lalwa Moiz ti ankouraz lanmour, e anver ki?

²² Eski ou kapab mazin en sistenm legal ozordi ki ankouraz lanmour? Plis ki tou lezot keksoz, Lalwa Moiz ti promot lanmour. Annefe, zis dan liv Deterononm sa mo pour “lanmour” i aparet plis ki 20 fwa dan diferan form. “Kontan ou prosen parey ou kontan ou prop lekor” ti dezyenm pli gran komannman dan Lalwa. (Levitik 19:18; Matye 22:37- 40) Vi ki zot osi zot ti deza bann rezidan etranze, pep Bondye ti devret montre sa lanmour pa zis parmi zot, me osi avek bann rezidan etranze. Zot ti bezwen montre lanmour anver bann ki pov e dan difikilte, par asiste zot lo plan materyel e pa profit lo zot sitiasyon. Zot ti menm ganny lord pour tret bann zannimo ki anmenn bann pake avek labonte ek konsiderasyon.​—Egzod 23:6; Levitik 19:14, 33, 34; Deterononm 22:4, 10; 24:17, 18.

23. Ekriven Psonm 119 ti ganny motive pou fer kwa, e ki nou kapab determinen pour fer?

²³ Lekel lezot nasyon ki ti ganny beni avek en tel lalwa? I pa drol ki sa psalmis ti ekrir: “Konbyen mon kontan ou lalwa!” Me son lanmour pa ti zis en santiman. I ti motiv li pour fer aksyon, parski i ti fer zefor pour obei e viv dapre sa lalwa. I kontinyen: “Tou le zour [ou lalwa] i okip mon panse.” (Psonm 119:11, 97) Wi, i ti regilyerman pran letan pour etidye lalwa Zeova. Ler i ti fer sa, son lanmour pour sa bann lalwa ti san dout ogmante. Anmenmtan, son lanmour pour sa Enn ki donn Lalwa, Zeova Bondye, ti osi ogmante. Ler ou kontinyen etidye lalwa Bondye, fotespere ki ou osi ou vin pli pros avek Zeova, sa Enn pli gran ki donn Lalwa e sa Bondye lazistis.