ˈMën ˗kë ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗bha?

DANIƐDHÖ ˈö kanŋsɛɛ ˗yua kun ˗a ˗bha ˈö ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˈwɔn ˗gɔ ˈö ˗ӡiö yö ˗a ˈgü bhë, ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗a ˈgü ˈyii ga ˗be, ˈwɔn ˗nu ˗dho ˗kë ꞊dhɛ ˗a ˗bha ˈka? ˗A ˗kɔ ˗dho ӡiö ˗be ˗a ˗bha ˈˈyua ˗gɔ ˗ee? Kö ˗yö ꞊kun ˈˈbhɩɩ˗ ꞊dɛɛ ˗ee? Mɛn ˗nu ꞊dede ˈö ˈwo˗ pö ꞊dhɛ ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗sü ˗yö ˗së bhë, ˗a ˈbhaa ꞊ya kë kö dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo bhë, ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wa ꞊ii ˈkun. ˈWɔn ˈbhaa ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ yö ˈnën bhë. Kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˈsü ꞊dhɛ pë ˈˈmlünmlünsü ˈö ˈwɔn ꞊gban ˈˈɲaanbhɔ ˗a ˈdhö.

Mɛn ˗nu ˈö ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ˈdhö ˗an ˗bha ˈwo ˗an ˈˈdhɛkë ˗ni ˈgü, mɛn ˗nu ˗wo ˈwɔn ˗ӡiö ꞊gɔɔ ˈö ˈwo˗ pö ˗an ˗dhɛ ˗wa wo ˗zo yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗wo ˗dho dha. ˈPë ˗kë ˈö˗ pö ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈyaa ˗së bhë, ꞊dhɔtrɔɔ˗ mi Natan Shëëne ˗ya ˗blɛɛ tele CBS News ˈgü kö ˗wo dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˗ni ˈgü ˗a ˗gɔ. ˗Ya ˗pö: «Yi gɔɔn˗ ˈbhaa ˗nu yö kö ˗wa pö ˗ni ˈgü wo ˈbɔɔ ˗nu ˗bha ꞊dhɛ ˗zoyödhe waa ˗zotadhe ˗së ˈyaa kun˗an ˗gɔ ˗an ˗bha ˈˈyua ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü.» ˈYö go mü ˈzü ˈö˗ pö: «˗Zotadhe suu ˈö bhë ˗ya ˗kë ˈö kë mɛn ꞊vadhɛ ˈgü ꞊dhɛ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo ˗de ˈˈdhɛkë. ˈYö mɛn ˗nu ˈwo˗ ˈgüdan ˈö ˈwii ꞊mɔɔn˗ ˗bha, ˈwo˗ pö ˗an ꞊dhɛ, ˗yö ˗kë ꞊dhɛ ˈpë ˗an ˗kɔ ˈnën ˈyö ˈti ˗mɔn ˈˈyua ˈö ˗an ˗gɔ ˈgü ˗a ˗bha ˗a ˈdhö. ˗A ˗pö ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈyaa ˗së.»

Gagade ˈö ˈdhö ˈyö ˈtɔ˗ mɛn ˈö ˈkozë ˗ni ˈgü ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗ya zë ˗a ˈka, ˗a ꞊sëë ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bhɔ ꞊dedewo. ˗Ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗mɛn ˗nu ꞊waa˗ pö ˈzü ꞊dhɛ yö ˈnën ˈö ˗kë ˈö˗ ˗kɔ ˈyii ˗ӡiö ˗a ˗bha ˈˈyua gɔ, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗bha ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗dadhiʋ̈. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ kö ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˈö bhë, ˗a ꞊trɔɔn ˈyaa ˈdhö ˗ee?

˗A ꞊trɔɔn ˗yö ˗dhö. ꞊Dhɔtrɔɔ˗ mi Shëëne ˈö ˈkwa ˗wɩ ˗a ˈka bhë, ˗a ˗bha ˈwɔn do ˈö dho ˈö ˗kë ˗a ˈgü ˈˈgbɩɩ˗ ˈzü ˈyö ˈtɔ˗ ˈˈyua ˈö mɛn ˗bha ˗a ˗gɔ ꞊zɔɔ ˗sü. ˗A ˗gɔ ꞊zɔɔ ˗sü ˈnën ˈtɔ˗ ˗a ˈˈyua ˈö bhë ˈyaa ˗a bo ˈˈpapadhö ɛɛnˈˈ ˈyaa˗ kë kö mɛn ˗yö ꞊gwëë, ˈˈkɛɛ blɛɛdhɛ ˗nu ˈwo˗ kë ˗a mɛn ˗bha ˗ya ˗takun ˈö˗ ˗bha ˗tosɛta ꞊fië ˗yö ˗kë ˈö ˗gban ˈˈyua ˈö bhë ˗a ˗gɔ. ꞊Dhɔtrɔɔ˗ suu ˗nu ˈwo bhë ˗wo wo ˗zo ˗yö ꞊dedewo ꞊dhɛ wo ˗bha blɛɛdhɛ ˗yö ꞊bhlëësü ˈö yökë mɛn ˗bha ˗zotadhe bha, ˈö ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˈˈyua ꞊gbɔɔnsü ˗ya ˗bha ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗kë ˗saa. ˈWɔn ꞊vadhɛ wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˗zoyödhe ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈwɔn suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈö˗ ˗kë mɛn ˗dhɛ ˈö ˗ӡiö ˗a ˗ta ˗ӡiaanwo.

˗Zoyödhe ꞊bhlëë ˗yö ꞊va

꞊Dhɔtrɔɔ˗ mi Ӡifɔdö Dionö ˈö ˗kë ˈpö blɛɛdhɛ ˗nu ˈsëëdhɛ ˗bɛnzëmɛn do ˈka ˗ya ˗pö: «˗zoyödhe ˈö bhë blɛɛdhɛ ˗tiaandhö ꞊dede ˗mü.» Mɛn˗nu ˈö ˈˈyua ˗ya ꞊gbɔɔn ˗an ˗ta, ˗kɔ ˈö ˗zotadhe ˗së ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗an ˗takun ˗a ˈka, mɛn ˗nu ˈwo˗ ꞊klaŋ ˗kë ˈpë ˈwo˗ pö, yö ꞊dede ˗ya ꞊vadhɛ ˈˈpiʋ̈ ˗pɔn. Pë ˈwo˗ pö ˗a ˈdhɛ ˈö to kwa ˈˈɲaan ˈyö ˈtɔ˗ ˗takundhe suu ˈö bhë ˗yö yokë mɛn ˗bha ˗zotadhe ˗bha ˈö mɛn zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗kë ˗saa. ꞊Klaŋ do ˈbhaa ˈwo˗ ˗kë ˗kwɛ 1989 ˈgü ˗a ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈgü, ˗wa ˗pö ˈˈyuamɛn ˗nu ˈwo ˗an ˗takun ꞊dhɛ ˗kɔ suu ˈö bhë ˗a ˈdhö, ˗wo ˗gwëë pinŋdhö. ˈˈKɛɛ ꞊klaŋ ˗nu ˈwo ˗an ˗kë ˈˈtʋ̈ŋ yö ˗a ˈgü, ˗an ꞊vadhɛ ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˈyaa ˈˈdhʋ̈. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈ pë ˗nu ˈwo ˗an ꞊draan ˗an ꞊vadhɛ ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ, ˈˈyuamɛn ˗nu ˈö ˗zotadhe ˗së ˈdhö ˗an ˗gɔ, ˗an ˗gɔ ˈgü ˈyaa dɔ ˗gbɔudhö, ˈö ˈˈyua ˈyaa ꞊gbɔɔn ˗an ˗ta ˈgbɛ ꞊dhɛ ˗a mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to ˗an ˈdhö.

Mɛn ˗nu ˈö zuʋ̈kë ˗yua ˈdhö ˗an ˗bha, ˗zotadhe ˗së ˗ya kë ˗an ˗gɔ pë ˈwo ꞊slɔɔ ˗a ˈgü waa˗ mɛn ˗nu ˈö ˈwɔnyökɔyaa ˈdhö ˗an ˗gɔ, pë ˈö ˗kë ˗an ˈka, ˗wo ˗an ˗zɔn ˈˈkwëë ꞊klaŋ do ˈbhaa ˈwo˗ ˗kë ˗a ˈgü. ˗Wo wo ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo ˈö ˈwo gɔɔn˗ ˗nu 1.300 dhɛɛˈˈ kpɔ kö ˗kɔ ˈwo wo ˗bha ˗tosɛta yö ˗a ˈka ˗wa pö. ˗Wo wo ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗ee, ɛɛnˈˈ ˗an ˗bha ˗tosɛta yö ˗kɔ ˈyaa ˗së ˗ee? ˈDhɛ ˗kwɛ ˗kɔŋ do ˗yö ˗ӡiö ꞊taabha, ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ꞊waa˗ mɛn këŋ do ˈsü, ˗a mɛn 12 ˈö ˗an ˗ta zuʋ̈kë ˗yua ˗yö ˗kun ˗an ˗bha. ˈYö ˗a mɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ bhë, mɛn ˗nu ˈö ˈwɔnyökɔyaa ˈdhö ˗an ˗gɔ ˈwo ˈnën wo ˗ӡiö mɛn ˗nu ˈö ˗zotadhe ˗së ˈdhö ˗an ˗gɔ ˗an ˗ta ˗gɛn ˗ɲaan ˈka ꞊plɛ. Lora Kubzanski ˈö ˗kë mɛn ˈˈdhɛkësü waa ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ꞊klaŋgɔmɛn ˈka ꞊dhɔtrɔɔ˗ ꞊klaŋplöödhɛ ˈö Aavaadö bhë ˗a ˈgü ˗ya ˗pö: « ˗A pö ˗sü ˈö ꞊dhɛ ˗zotadhe ˗së ˗yö ˗këflëëgüsü ˗nu mɛn ˗dhɛ bhë, mɛn ˗nu ˗wa yö ˗be ꞊dhɛ pë ˈö˗ ˗gɛn ˈyaa ˗gban ˗sü ˈka ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗wo ˗ta ˗a ˈdhö ˈö dho ˈö yö ˗a ˈka ꞊dɛɛ ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈyö ˗a ˈgü, ꞊klaŋ ˈö ˈkwa˗ ˗kë bhë, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗a pö ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈö bhë pë ˈö˗ ˗gɛn ˈdhö ˗gban ˗sü ˈka mɛn ˈˈdhɛkësü ˈö ˗gban zuʋ̈kë ˗yua ˗bha ˗a ˗ta ꞊dedewo yö ˗mü.

꞊Klaŋ ˈbhaa ˗nu ˈwo ˗an ˗kë ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˗an ˗pɛ ˈˈkɛɛ ˈwo wo ˗zota ꞊dhɛ wo ˗bha ˈˈyua ˗ya ˗dadhiʋ̈ bhë ˈwaa kë ˈwo ˈflëëgü ˈˈvaandhö ˈö ˗ӡiö ˗a ˈka ˗a mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗bha ˈgü wo wo ˈflëëgü bhë ˗an ˗ta. ˗Wa ˗pö ˗ӡiaanwo ꞊dhɛ ˗zoyödhe ˗së waa ꞊gwëë ˗sü ˗wo ˗gban ˈkwëë˗. Wo ꞊klaŋ do ˈbha ˗kë mɛn zii ˗nu ˗bha kö ˗kɔ ˈwo wo ˗bha ziidhɛ yö ˗a ˈka kö ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗yö ˗an zuʋ̈dhitɛ ɛɛnˈˈ ˗an zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗saa kö ˗wa pö. ˗Wo nɔɔn˗ ˈˈklu ˈnën ˈbhaa ˗bɔ ˗an ˗dhɛ ˈö ˈwo˗ pö ˗a ˈgü ꞊dhɛ ziidhɛ bhë «꞊kpɔɔdhɛ» ˗gɔgodhɛ ˗mü, ˗ya ˈgo mü ˈzü mɛn ˗nu ˈwo zii ˗wa «bɔ ˈwɔn ꞊va ˈgü». ˈDhɛ ˈö ˗kë ˈˈdhʋ̈ mɛn zii ˗nu ˈwo bhë, ˈyö ˈwo ꞊luu ˈö ˈwo ˗ya ˈˈtasü ˗sü ˗bha ˈö ˈwo ꞊faan ˗dɛɛ ꞊slɔɔ. ꞊Faan ˈwo˗ ꞊slɔɔ ˈˈshia˗ mü bhë, ˗yö ˗mɔn ꞊faan ˈwo ꞊mɔɔn ˗bha ˈwo ꞊slɔɔ pë ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˗bialosü ˈdhö ˗an ˈgü ˈˈdhoogɔ 12 ˈˈpiʋ̈ ˗a ˗bha.

ˈMën ˗kë ˈö ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü, ˗zotadhe ˗së waa ˈwɔnyökë ˗së ˗yö ˗këflëëgüsü nu mɛn ˗dhɛ? ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ waa ꞊dhɔtrɔɔ˗ ˗nu ˈwo ˈti mɛn ˗tëŋ waa mɛn kwigüdhɛ këwɔn ˗nu ˈgüman ˗së ˈka ꞊köŋ kö ˗wo dhɛɛˈˈ ˈö bhë ˗a ˗yɔ bɔ ˈkpakpadhö. ˈˈKɛɛ ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˈwo ˈwɔn ˗nu bhë ˗a ꞊klaŋ kë ˗ni ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü, pë ˗nu ˈwo˗ pö ˗ni ˈgü, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˈwɔn ˈbhaa ˗nu ˈgü ˗pʋ kwa ˗dhɛ. ˈWɔn ˈö ˗gban mɛn ˗tëŋ ˈˈdhɛkësü ˗bha ˗a ꞊klaŋgɔmɛn do ˗ya ˗wɔn ˗blɛɛ ˈö˗ pö: «˗Zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü waa zuʋ̈niidadhe ˗bha ˗kë mɛn ˗gɔ ˗sü ˈö bhë, pë ˈˈdhiaasü ꞊dede ˗mü. ˗Ya kë mɛn ˗gɔ, ˗yö zuʋ̈dhitɛ ˗ɲɔɔn ˈˈshia ˈö mɛn kwigüdhɛ ˗yö ˗kë ö ˈflëëgü. Mɛn ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ˈö kë ö ˈflëëgü, pë ˗nu ˈö˗ dua ˈdhö ˗mü kö ˗yö ˗an kë ö ˗de ˗dhɛ ˗a do ˈnën ˈö bhë.»

˗Wo ˈö bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ꞊dhɔtrɔɔ˗ ˗nu, mɛn ˗gɔgüdhɛ ˈˈdhɛkësü ˈwɔnyëë ˗nu ɛɛnˈˈ ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˈgü ꞊dhɛ, ˈwɔn ˗dɛɛ ˈwo ˈˈdhɛ bho ˗a ˗ta ˗a ˈdhö. ˈˈKɛɛ Biblö draanmɛn ˗nu ˗zë ˈyaa ˗an ˈgü ˈwɔn ˗dɛɛ ˈka. ˗Ya ˗mɔn ˗kwɛ 3.000 ˗bha ꞊dɛɛ ˈö ˗Zlan ˗yö bɔ ˗gblüdë Sadhomɔn ˗ta ˈö˗ pö: «Zuʋ̈gblüdhidhe ˗yö blɛɛdhɛ ˗së ˈka, ˈˈkɛɛ zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗zë, ꞊faan ˈnën ˈö˗ bho mɛn ˗bha.» (Proverbes 17:22) ˈWɔn ˗zɔn ˈˈkwëë kɔ ˗së ˈö Biblö ˈˈɲaan ˈö bhë ˗a ˈgü bhë ˈkwa˗ yö ˗ee? ˈYaa pö ˗sü ˈka ꞊dhɛ zuʋ̈gblüdhi ˈö bhë ˗yö ˈˈyua suu ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗bo, ˈˈkɛɛ ˗ya ˗pö ꞊ӡiaan ꞊dhɛ «˗yö ˈwɔn ˗së ˗kë» mɛn ˗dhɛ ꞊dhɛ blɛɛdhɛ ˈdhö.

ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˈkwa˗ pö, ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˈö bhë blɛɛdhɛ ˗së ˗mü, ꞊dhɔtrɔɔ˗ ˗mɛɛn ˈö yö ˈti ˗dho ˗a pö ö ˗bha ˈˈyuamɛn ˗nu ˗dhɛ ˗wa ˈsü? ꞊Ii ˗zoyödhe ˈö bhë pë ˗së ꞊dede ˈö ˈwɔn ˗së ˗kë mɛn ˗dhɛ ˈö ˗ӡiö ˗a ˈka mɛn ˈˈdhɛkësü ˗ta yö ˗mü.

˗Zotadhe ˗së waa ˈwɔnyökɔ yaa: pë ˈwo˗ ˗kë kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü

꞊Klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗wa ˗yö ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˗zotadhe ˗së ˈdhö ˗an ˗gɔ, ˗wa ꞊trɔɔn ˗së ˗yö ˗an ˗bha ˈwɔnyökɔ ˗së ˈö bhë ˗a ˈgü. ꞊Klaŋ ˗nu , yökësü ˗nu ɛɛnˈˈ trʋʋkësü ˗nu ˗wo ˗ɲan ˗an˗gɔ. ˗A ˈwɔnzuan do ˈnën ˈtɔ˗ ꞊klaŋ ˈwo˗ ˗kë dhoŋ ˗nu ˗bha ˗bia ˈkipö do ˗bha. ˗An ˈˈnuɛ bho ˗wo ˈö ˗an draanmɛn ˗nu ˗wa pö, ˈwɔn ˈsuanbhomɛn ˗nu ˗wo ˗bɔ ˗a ˗ta kö ˈwo ˗an ꞊faan ˗dho ˈˈdhiʋ̈ ˗kɔ ˗ga. ˗Wo ˗to ˈˈshia mü ˈö ˈwo dhoŋ˗ ˗nu bhë ˗an ˗bha ˈwɔnyökɔ ˗së ˗ga ˗së ˈka ˈpö kö ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗a ˗gɛn ˗yö ˗gban ˗sü ˈka kö ˈwo˗ ˈwɔn dɔ. ˗A dhiʋ̈todhɛ ˈgü ˗wa ˗yö ꞊dhɛ ˗an ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˗ya kë ˗së ˗ya ˗dadhiʋ̈ ꞊dedewo, ˈö ˗ya ꞊faan nu ˗an ˗dhɛ ˗ya ˗ӡiö ˗a ˈka ˗a ꞊dhɛ ˈö ˗an draanmɛn ˗ya pö bhë ˗a ˗ta. ˈMën ˗kë ˈö ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗yö ꞊faan nu mɛn ˗dhɛ ꞊dedewo?

˗A ˗dhɛ ˈö ˗gban ˗kɔ ˈö ˈwɔnyökɔ yaa waa ˗zotadhe ˗së ˈwo go ˈko ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈka ˗a ˗bha, ˈdhɛ mɛn ˗nu ˗wa ꞊draan ˗wo ˈwɔn ꞊vadhɛ ˈgüman. ˈDhɛ ˈkwa ˗da ˗kwɛ 1960 ˈgü, ˈwɔn ˈbhaa ˗nu ˈwo ˗gban wü ˗nu këpë ˗nu ˗bha ˗wa ˗draan, ˈyö pë ˈwo˗ yö mü ˈö˗ ˈwɔn yö ˗an kun ꞊dedewo. ˗A ˗wɔn ˈgü ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗wo ˗wo ˈö ˗kë «˗kɔkunwɔnkasü ˗gɛn» ˈka bhë, ˗a ˗yö ˈˈkpɛɛn. ˗Wa ˗yö ꞊dhɛ pë ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈka pö. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˈtɔ ˗wo pë vin yaa ˈbha ˗ya mü ˈö ˈwo˗ pö mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗wo wo ˗kɔ ꞊nënŋ butɔn ꞊va ˈbhaa ˗ta kö ˗wa dhuuˈˈ. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗wo ˗dho ˈwo˗ ꞊dhuu.

Pë do ˈö bhë ˗wa ˗pö mɛn kpo ˈˈwɛɛ do ˗dhɛ ˈzü ˗wa kë. ˈˈKɛɛ wo ˗zë, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo wo ˗kɔ ˗nënŋ butɔn ga ˗nu ˗ta, wo ˈti ˗mɔn ˗a dhuuˈˈ ˗sü ˗bha. ˈKa ka ˗zota ka ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ bhë, ˗an ꞊vadhɛ ˗bha ˈgü wo ˗kɔ ˈyaa ˗mɔn pë ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a dhuuˈˈ ˗sü ˗bha. ˗Wo ˗an ˈgüdan ˗kɔ ˈˈwɛɛ ˗kë ˗dhɛkpaɔyi do ˈö bhë˗ ˈka, ˈˈkɛɛ ˈwo ˈti ˈˈwɩ ˗a ˗bha ˗ӡiaanwo kö ˈwo ˈwɔn ˈˈwɛɛ ˈbhaa kë, ˈyö ˈtɔ˗ ꞊dhɛ ˗an ˗bha ˈgü ˈko ˈwo pë ˈˈoo ˗pë ˗kë yö ˈti ˈdho ˈwɔn ˈkun. ˈˈKɛɛ ˗a mɛn ˈkpo ꞊plɛ ˗naan ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü, mɛn ˗nu ˈöˈwɔnyökɔ ˗së ˈdhö ˗an ˗gɔ, ˗an ˈgü yö ˈti ga toŋtoŋdhö.

Maatɛn Selimanö ˈö ö ˗kɔ ˗da ꞊klaŋ ˈwo˗ ˗kë bhë ˗a ˈgü, ˗yö ˗dho ˈö ö de nu yö ˈö ˗kë ꞊klaŋkë ˗zotadhe ˗së waa ˈwɔnyökɔ yaa ˗an ˗bha ˗sü ˈka ˗a ˗dhɛ. Mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗bha ˈgü, ˗an ˗kɔ ˈyaa ˗mɔn ˈwɔn ˗nu kë˗sü ˗bha bhë, ˗yö ꞊klaŋ ˗kë ꞊dedewo ˗an ˗bha ˈwɔnyökɔ ˗bha. ˗Ya ˗pö ˈwɔnyökɔ suu ˈö bhë ˗a ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈnën ˈtɔ˗ mɛn ˗nu ˈgü ga ˗sü ˈö ˗kë ꞊ӡiaanwo ˈö mɛn ˈyaa ˈwɔn ˈˈwɛɛ ˈbhaa kë. ˗Ya ˗pö ˈzü: «˗Kwɛ ˗kɔŋ ꞊plɛ ö ga ˈˈsoodhu ˈa˗ ˗kë ꞊klaŋkë ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗bha ˗sü ˈgü bhë, ˗ya ˗zɔn n ˗dhɛ ꞊dhɛ mɛn ˈö˗ ˗bha ˈgü ˗kplawo, yö ꞊dede ˈnën ˈtɔ˗ ö ˗de ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗gɛn ˈgodhɛ, ˈö˗ ˗bha ˈgü ˗wo ˗gwëë ö ˗bha, ˈö˗ ˗kë ꞊ӡiaanwo ˈö ˈyaa ö ˗kɔ ˗da ˈwɔn ˈbhaa ˗nu ˈgü, ˗a ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wo ˗kë ꞊va ˈö ˈwo ˗ӡiö ˗a ˈka mɛn ˈö ˗zotadhe ˗së ˈdhö˗ ˗gɔ ˗a ˗ta.»

Pë ˈwo˗ pö ˗an ˗bha ꞊klaŋ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈgü bhë, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˈwɔn ˗dɛɛ ˈka mɛn ˈbhaa ˗nu ˗bha ˈka ꞊dɛɛ. ˈˈKɛɛ mɛn ˗nu ˈwo Biblö ꞊draan, ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ˈˈdhʋ̈ ˈsaadhö. ˈˈGɔɔn do ˈbhaa ˈö Biblö ˈgü ˗ya ˗pö: «Kö ü ˈgü ˗yö ga ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ꞊faan ꞊va ˈti ˗dho kë ü ˗gɔ.» (Proverbes 24:10) Biblö ˗ya ˗pö ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ, ˈgügadhe waa ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗pë ˈö ˗kë ˗zotadhe yaa ˈka bhë, ˗wo ˈwɔn ˗nu kë ˗sü ꞊faan ˗kun mɛn ˗gɔ. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ü ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö ˈü ˗gban ˈwɔnyökɔ yaa ˗gɔ, kö ˈü ü ˗bha ˗zotadhe kë ˗së kö ˗yö ӡiö mü, kö ˈü ü ˗bha ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban ꞊dedewo?

[Pë ˈˈbin]

˗Zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈwɔn ˗së ˈkpii˗ ˗kë mɛn ˗dhɛ.