1. Ońola nje di be̱nno̱ ńo̱ng’a bediedi ba Yehova e? Bola eyembilan.

 DUTEA te̱ ná o pimbedi o eyidi. O dingabe̱le̱ na mambo ma bobe ka ńam’a beyidi i kwań, betanda na bewudu ba bobe. Ngea pe̱ e londi na madale mena me ná ma sengise̱ wa sese. O me̱nde̱ be̱ muńe̱nge̱ o be̱ na moto ńena nu bi ngea bwam, nu mongwane̱ pe̱ wa o samba mbeu a ńolo. Nin wase pe̱ ńe nde ka y’eyidi. E londi na mambo ma bobe me ná ma ńamse̱ mulatako masu na Yehova. Nde biso̱ di be̱n Mudiedi ńe ná ke̱nge̱nge̱, ńena ńe nde Yehova. A mongwane̱ biso̱ o samba mbeu a ńolo, nde a die̱le̱ pe̱ biso̱ o nge’a longe̱ la bwindea o was’a peńa.

2. Ne̱ni Yehova a madie̱le̱no̱ biso̱ e?

² Ne̱ni Yehova a madie̱le̱no̱ biso̱ e? A mabola nika tongwea na Eyal’ao Bibe̱l. Nde a mabolane̱ pe̱ bato ba benama o die̱le̱ biso̱. K’eyembilan a mabolane̱ “mūt’a jemea na jangwa” o bola biso̱ da la mudī di mongwane̱ biso̱ o no̱ngo̱ bedomsedi ba bwam. (Mat. 24:45) Yehova a mabolane̱ pe̱ bome bape̱pe̱ ba dongame̱n o die̱le̱ biso̱. K’eyembilan baboledi b’ebondo na batudu o myemba ba membe̱ biso̱, ba mabola pe̱ biso̱ bediedi be mongwane̱ biso̱ o pond’a ndutu. Di matimbise̱le̱ Yehova masoma jita ońola bediedi ba mbaki a mabolano̱ biso̱ o min mińa misukan ma bobe! Nik’e mongwane̱ biso̱ o benga kombe̱ mulatako masu na Yehova na o tingame̱ o nge’a longe̱.

3. Nje di me̱nde̱no̱ je̱ne̱ o din jokwa e?

³ Nde ponda iwo̱, ye ná e be̱ biso̱ ndutu o benga bupe̱ bediedi ba Yehova, sepo̱n ponda be mabolabe̱no̱ na bato bena ba titi ke̱nge̱nge̱. Ońola nje e? Ońolana be ná be si do̱lisane̱ biso. Je pe̱ to̱ ná di bolane̱ jo̱nge̱le̱ ná be bediedi be si te̱nge̱n nde  di kwala ná be si wu na Yehova. O ni ponda, e me̱nde̱ pula ná di be̱ mbaki ná Yehova nde a madie̱le̱ tumba lao na ná di bupe̱ te̱ bediedi bao di me̱nde̱ tombwane̱. Ná jouse̱ dube̱ lasu, di me̱nde̱ je̱ne̱ (1) ne̱ni Yehova a die̱le̱no̱ tumba lao o ponda ni tombi, (2) ne̱ni a madie̱le̱no̱ biso̱ we̱nge̱ na (3) ne̱ni di matombwane̱no̱ ke̱ di bengi bupe̱ bediedi bao.

NE̱NI YEHOVA A DIE̱LE̱NO̱ TUMBA LA ISRAEL

4-5. Ne̱ni Yehova a lee̱no̱ ná mo̱ nde a ta bolane̱ Mose o die̱le̱ Bonaisrael e? (Ombwa duta.)

⁴ Yehova a ta a po̱so̱ Mose o busane̱ tumba la Israel o Egipto. Nde a boli bana ba Israel mbaki ná mo̱ nde a ta a die̱le̱ babo̱ tongwea na Mose. K’eyembilan a bolane̱ diwondi la diwindiwindi mwese na diwondi la wea pe̱ bulu o die̱le̱ babo̱. (Bbu. 13:21) Mose a bupe̱ di diwondi lena di die̱le̱ mo̱ na bana ba Israel o Munja-mu-mole̱. Bana ba Israel ba bo bo̱ngo̱ bwambi ponda bo̱nge̱le̱no̱ ná ba májendea oteten a munja na mulo̱ṅ ma bila ma Bonaegipto mwena mu ta mu bupe̱ babo̱. Ba kwali ná Mose a po̱ngi diwuse̱ dinde̱ne̱ o wana babo̱ o Munja-mu-mole̱. Nde nik’e si ta diwuse̱. Yehova a boṅsane̱ nde o bolane̱ Mose o wana babo̱ o y’epolo. (Bbu. 14:2) Loba a sungi pe̱ babo̱ o mbad’a betańsedi.—Bbu. 14:26-28.

⁵ Ombusa 40 ma mbu, Mose a bengi lakisane̱ diwondi la diwindiwindi ná a die̱le̱ tumba la Loba o eyaṅ. a O pambo a ponda po̱ te̱nge̱, Yehova a ta a te̱se̱ di diwondi omo̱ń a muno̱ko̱ ma Mose, owe̱ni bana ba Israel be̱se̱ ba tano̱ be̱ne̱ mo̱. (Bbu. 33:7, 9, 10) Yehova a ta a kwalisane̱ Mose o di diwondi, na nun a tombe̱le̱ tumba bediedi a kusane̱no̱ Yehova. (Mye. 99:7) Bonaisrael ba ta so̱ ba be̱ne̱ mboṅ ni ta ni lee̱ ná bwē ná Yehova a ta a bolane̱ Mose o die̱le̱ babo̱.

6. Ne̱ni Bonaisrael ba kasino̱ bediedi ba Yehova e? (Miso̱ngi 14:2, 10, 11)

⁶ Nde jita la Bonaisrael ba bangi jemba ná Mose a ta nde a to̱po̱ o dina la Yehova. (Langa Miso̱ngi 14:2, 10, 11.) Ngedi jita ba bangi je̱ne̱ ná Yehova a ta nde a bolane̱ Mose o die̱le̱ babo̱. Nik’e boli ná Yehova a bange ná ni ńo̱ṅo̱n a Bonaisrael ńingeye o ekombo a dikaki.—Mis. 14:30.

7. Bola byembilan ba bato bena ba bupe̱ bediedi ba Yehova. (Miso̱ngi 14:24) (Ombwa pe̱ duta.)

⁷ Nde bana ba Israel bō̱ ba bupe̱ bediedi ba Yehova. K’eyembilan, Yehova a kwali ná: “Kaleb . . . a sengan pe̱ mba o ka ni londi.” (Langa Miso̱ngi 14:24.) Loba a boli Kaleb bowe̱n, a bola na mo̱ epolo ná mo̱me̱ne̱ a po̱se mundi a me̱nde̱no̱ ja o Kanaan. (Yos. 14:12-14) Bana ba Israel bena bingedi o ekombo a dikaki pe̱ ba bupe̱ bediedi ba Yehova. Ponda Yosua a timbino̱ mudied’a tumba o epol’a Mose, Bonaisrael ba “ta ba dube̱ mo̱ o longe̱ lao le̱se̱.” (Yos. 4:14) Nik’e boli ná Yehova a namse̱ babo̱, a bole pe̱ babo̱ ekombo a tano̱ a kakane̱ basango babu.—Yos. 21:43, 44.

8. Tele̱ye̱ ne̱ni Yehova a die̱le̱no̱ tumba lao ponda di tano̱ di mábe̱ne̱ kiṅe̱. (Ombwa pe̱ duta.)

⁸ Ombusa ponda, Yehova a bolane̱ bakaisedi o die̱le̱ tumba lao. Ponda pe̱ tumba di timbino̱ be̱ne̱ kiṅe̱, Yehova a ta a te̱se̱ bato̱pedi ba mudī o die̱le̱ baboledi bao. Kiṅ’a jemea i ta i bupe̱ malea ma bato̱pedi ba mudī. K’eyembilan, kiṅe̱ David a kasi misan ma muto̱ped’a mudī Natan na sibise̱ la ńolo. (2 Sam. 12:7, 13; 1 Mya. 17:3, 4) Kiṅe̱ Yosafat a bupe̱ malea mena muto̱ped’a mudī Yahasiel a bolino̱  mo̱, ome̱le̱ pe̱ tumba la Yuda o “dube̱ bato̱pedi ba mudī” ba Loba. (2 Mya. 20:14, 15, 20) O pond’a ndutu, kiṅe̱ Hiskia a wasi jongwane̱ la muto̱ped’a mudī Yesaya. (Yes. 37:1-6) Ponda te̱ kiṅe̱ i tano̱ i bupe̱ bediedi ba Yehova, a ta a namse̱ babo̱ a tata pe̱ tumba lao. (2 Mya. 20:29, 30; 32:22) Bato be̱se̱ ba ta bangame̱n je̱ne̱ ná bwē ná Yehova a ta nde a bolane̱ bato̱pedi ba mudī o die̱le̱ tumba lao. Nde kiṅe̱ jita na bato jita o tumba ba bangi sengane̱ bato̱pedi ba mudī ba Yehova.—Yer. 35:12-15.

NE̱NI YEHOVA A DIE̱LE̱NO̱ KRISTE̱N YABOSO

9. Ba nja Yehova a bolane̱no̱ o die̱le̱ kriste̱n o ebwe’a mbu yaboso e? (Ombwa pe̱ duta.)

⁹ O ebwe’a mbu yaboso, Yehova a bokise̱ mwemba ma kriste̱n. Ne̱ni a tano̱ a die̱le̱ yi kriste̱n e? A te̱se̱ Yesu ka mulopo ma mwemba. (Efe. 5:23) Nde Yesu a si ta a kwalisane̱ mokwed’ao te̱ o langwea mo̱ nje bola. A ta nde a bolane̱ bamuloloma na batudu ba ta o Yerusalem o die̱le̱ mwemba. (Bebolo 15:1, 2) Batudu ba ta pe̱ ba te̱se̱be̱ o die̱le̱ myemba.—1 Tes. 5:12; Tito 1:5.

10. (a) Ne̱ni jita la kriste̱n ya ebwe’a mbu yaboso i kasino̱ bediedi i tano̱ i kusa e? (Bebolo 15:30, 31) (b) Ońola nje bō̱ ba bangino̱ bediedi Yehova a tano̱ a bola tongwea na bato ba benama e? (Ombwa edinge̱le̱ “ Ońola nje bō̱ ba bangino̱ jemba mboṅ i ta ná bwē.”)

¹⁰ Ne̱ni kriste̱n yaboso i kasino̱ be bediedi e? Jita labu ba ta muńe̱nge̱ o bupe̱ bediedi ba tano̱ ba kusa. Ba ta “ba bwa muńe̱nge̱ ońola . . . byala ba belo̱ko̱medi” ba tano̱ ba kusa. (Langa Bebolo 15:30, 31.) Nde ne̱ni Yehova a madie̱le̱no̱ baboledi bao o nin we̱nge̱ e?

NE̱NI YEHOVA A MADIE̱LE̱NO̱ BISO̱ WE̱NGE̱

11. Bola eyembilan e malee̱ ne̱ni Yehova a die̱le̱no̱ bato ba madie̱le̱ bebokedi bao o nin pond’asu.

¹¹ Yehova a mabenga die̱le̱ tumba lao o nin we̱nge̱. A mabola nika tongwea n’Eyal’ao na Mun’ao, ńena ńe mulopo ma mwemba. Mo̱ di me̱ne̱ mboṅ i malee̱ ná Loba a dia a mabolane̱ bato ba benama o nin pond’asu e? E. Jombweye k’eyembilan nje e tombi ombusa mbu 1870. Charles Taze Russell na mako̱m mao m’ebolo ba botedi so̱ṅtane̱ ná mbu 1914 mu me̱nde̱ be̱ mbu ma mweńa ońola Janea la Loba. (Dan. 4:25, 26) Nje yongwane̱ babo̱  o so̱ṅtane̱ nika ye nde jokwa la bedinge̱ ba Bibe̱l. Mo̱ Yehova a ta a die̱le̱ babo̱ ke̱ be o jokwa Bibe̱l e? E, a ta a bola nika. Mambo ma bolane̱ o wase o mbu 1914 ma lee̱ ná Janea la Loba di ta di mábotea janea. Bila ba wase ńe̱se̱ baboso be botedi, ombusa nika pe̱ maboa ma bobe, soa la mińangadu na njai. (Lukas 21:10, 11) Yehova a ta so̱ nde a bolane̱ ba bokwe̱ Bibe̱l ba mbale̱ o jongwane̱ baboledi bao.

12-13. Nje bonasango ba ta o mulopo m’ebolo ba bolino̱ o lańse̱ ebol’a dikalo na ya belēdi o pond’a bila ba wase ńe̱se̱ be londe̱ beba e?

¹² Jombweye pe̱ nje e tombi o pond’a bila ba wase ńe̱se̱ be londe̱ beba. Bonasango ba mulopo m’ebolo boko kalat’a Bebīsedi 17:8, na babo̱ ba so̱ṅtane̱ ná Armagedon e si me̱nde̱ botea ombusa bo bila, nde pond’a musango e me̱nde̱ be̱ ńena ni me̱nde̱ bole̱ babo̱ epolo o bata te̱ dikalo. Bebokedi ba Yehova be bokise̱ so̱ Esukul’a Gilead o bwam ba longa bamuloloma o te̱ dikalo o wase ńe̱se̱, to̱ná nik’e si tano̱ ńe̱ne̱ne̱ ka lambo di te̱nge̱n o ni ponda. Bamuloloma ba lomabe̱ so̱ o bekombo bepe̱pe̱, to̱ná bila be tano̱ o wase. Mūt’a jemea na jangwa a te̱se̱ pe̱ esukul’a Janea b o jongwane̱ bato be̱se̱ o myemba mye̱se̱ o timba bate̱ dikalo ba bwam, na o bia bolane̱ Bibe̱l ke̱ ba malee̱. Nika ńe̱se̱ ńongwane̱ baboledi ba Loba o boṅsane̱ ońola ebol’a dikalo e ta yangame̱n wale̱ oboso.

¹³ Jombwedi te̱ nje e tombi, je ná je̱ne̱ ná bwē ná Yehova a ta a die̱le̱ baboledi bao o ni pond’a ndutu. Botea ná bila ba wase ńe̱se̱ be londe̱ beba be tombino̱, baboledi ba Yehova o jita la bekombo ba bolane̱ ni pond’a musango o walane̱ ebol’abu ya dikalo oboso. Bato jita ba sengi mbale, dikalo pe̱ di mate̱be̱ o wase ńe̱se̱.

14. Ońola nje jeno̱ ná di lakisane̱ bediedi bena bebokedi ba Yehova na batudu ba mabolano̱ e? (Bebīsedi 2:1) (Ombwa pe̱ duta.)

 ¹⁴ We̱nge̱, bonasango ba Dibe̱le̱ di Madie̱le̱ ba mabenga bupe̱ bediedi ba Kristo. Ba mapula ná bediedi ba mabolano̱ bonasango be be̱ nde bupisane̱ je̱ne̱ la mambo la Yehova na Yesu. Ba mabolane̱ baboledi b’ebondo na batudu o bola myemba bediedi. c Batudu bo̱kisabe̱, name̱ne̱ pe̱ na bane̱ batudu be̱se̱, be nde o ‘dia la mom’ la Kristo. (Langa Bebīsedi 2:1.) Ye mbale̱ ná ba batudu ba titi ke̱nge̱nge̱, ba mapo̱ngo̱ pe̱ mawuse̱. Mose na Yosua ba po̱ngi mawuse̱ ponda iwo̱, name̱ne̱ pe̱ na bamuloloma. (Mis. 20:12; Yos. 9:14, 15; Rom. 3:23) Nde je ná je̱ne̱ ná bwē ná Yesu a mabola mūt’a jemea na batudu bediedi, a me̱nde̱ pe̱ benga bola nika “mińa me̱se̱ nate̱na su la wase.” (Mat. 28:20) Di be̱n so̱ njom a bwam ya lakisane̱ bediedi bena a mabolano̱ biso̱ tongwea na ba bena ba te̱se̱be̱ o die̱le̱ biso̱.

DI MATOMBWANE̱ KE̱ DI BENGI BUPE̱ BEDIEDI BA YEHOVA

15-16. Nje o mokwano̱ na myango ma ba bena ba bupe̱ bediedi ba Yehova e?

¹⁵ Di bengi te̱ bupe̱ bediedi ba Yehova, di makusa minam botea tatan. K’eyembilan, Andy na Robyn ba we̱le̱ o ebolo malea ma mūt’a jemea ná di wamse̱ longe̱ lasu. Nik’e boli ná ba we̱le̱ te̱ mpuli o bolea o ebol’a longa la milongi ma bebokedi. Robyn mo̱ ná: “Ponda iwo̱ di jai o milongi mena mi ta mi sala jita, mena mi si ta to̱ mi be̱ne̱ epolo di wusano̱ jipe̱. Nandise̱ pe̱ be̱be̱ na belongisan bam be̱se̱ na tano̱ na bolane̱ o no̱ngo̱ maduta, ebolo yena na tano̱ na to̱ndo̱ jita. Nik’e bwese̱ mba ndutu jita. Nde kapo̱ ka Sara munj’a Abraham, na ta na domse̱ ná na si mombwe̱ mambo mena na bo̱lo̱ne̱no̱, na mabe̱ nde bonam ońola nje neno̱ ná na bola o ebol’a Yehova tatan.” (Bon. 11:15) Nje ban babaedi ba tombwane̱no̱ o bedomsedi ba no̱ngino̱ e? Robyn mo̱ ná: “Je muńe̱nge̱ jita o bia ná je o bola Yehova nje ye̱se̱ di be̱nno̱. Bola la bebolo ba bebokedi di mongwane̱ biso̱ o je̱ne̱ ne̱ni longe̱ di me̱nde̱no̱ be̱ o was’a peńa.” Andy a bati ná: “Je bonam jita ebanja di mabolane̱ nde pond’asu ńe̱se̱ na ngud’asu ńe̱se̱ o sue̱le̱ ebol’a Yehova.”

¹⁶ Nje epe̱pe̱ di matombwane̱no̱ ke̱ di bupe̱ bediedi ba Yehova e? Ombusa mo̱ bo̱le̱ esukul’ao, Marcia a ta a be̱ne̱ ńo̱ng’a bupe̱ malea a kusino̱ ná a be̱ paonia ńa pond’a mususu. (Mat. 6:33; Rom. 12:11) Mo̱ ná: “Na kusi bebeledi o walane̱ esukulu oboso o unive̱rsite ońola mbu mine̱i esibe̱ sawa. Nde na ta na pula bata bolea Yehova. Na po̱si so̱ o jokwa ebol’a mā e me̱nde̱ sue̱le̱ mba o ebol’a paonia. Nik’e ta nde bedomsedi ba bwam jita. O nin we̱nge̱ ne nde paonia, kana ebol’am ya musawedi pe̱ e si mano̱ngo̱ne̱no̱ mba  ponda jita, na mabola ebolo o Bete̱l mińa mō̱, na mambo ma bwam mape̱pe̱ o ebol’a Yehova.”

17. Nje epe̱pe̱ di matombwane̱no̱ ke̱ di bengi bupe̱ bediedi ba Yehova e? (Yesaya 48:17, 18)

¹⁷ Ponda iwo̱ di makusane̱ bebokedi malea ma matate̱ biso̱ na mambo ka ndol’a mo̱ni na bedangwedi be ná be tute̱le̱ biso̱ o bula bete̱sedi ba Loba. Di bupe̱ te̱ ma malea, di me̱nde̱ be̱ bonam, di kombe̱ doi la mulema di sangi, di samba pe̱ jita la ndutu. (1 Tim. 6:9, 10) Di me̱nde̱ so̱ we̱le̱ bolea Yehova na mulema mwe̱se̱, di be̱ bonam na mbale̱, di be̱ne̱ pe̱ musango.—Langa Yesaya 48:17, 18.

18. Ońola o mapulano̱ benga bupe̱ bediedi ba Yehova e?

¹⁸ Penda to̱ po̱ e titi ná Yehova a me̱nde̱ benga bolane̱ bato ba benama o bola biso̱ bediedi o pond’a ndenge̱ ninde̱ne̱ na o pond’a Janea la ikol’a mbu. (Mye. 45:17) Mo̱ di me̱nde̱ benga bupe̱ be bediedi to̱ e be̱ nde ná di be̱n jo̱nge̱le̱ le diwengisan e? E me̱nde̱ be̱ biso̱ lambo di bo̱bi o bola nika yete̱na di botedi o bupe̱ bediedi Yehova a mabolano̱ biso̱ tatan. Di bupe̱ so̱ bediedi bena Yehova a mabolano̱ biso̱ ponda ye̱se̱, name̱ne̱ pe̱ na be bena di makusano̱ tongwea na bome a te̱se̱no̱ o tata biso̱. (Yes. 32:1, 2; Bon. 13:17) Di lakisane̱ pe̱ Mudied’asu Yehova, ńena nu mongwane̱ biso̱ o samba malambi me̱se̱ me ná ma ńamse̱ mulatako masu na mo̱, nde a die̱le̱ pe̱ biso̱ o nge’a longe̱ la bwindea o was’a peńa.