1. Jehova ye kunkanbaara juman lo kalifa bangebagaw ma?

JEHOVA ye Adama ni Awa dan ka denko nege don u la. O kama, Bibulu b’a fɔ ko: “Deenw ye Masaba ka difɛn ye.” (Zab. 127:3). O kɔrɔ ko di? Miiri k’a filɛ ko i teri sɔbɛ dɔ ye wariba dɔ kalifa i ma. O bena mun lo kɛ i la do? Siga t’a la, i ninsɔn bena diya sabu a lara i la. Nka, n’a sɔrɔ i bena i yɛrɛ ɲininga i ka ɲi k’o wariba mara ka ɲɛ cogo min na. An teri sɔbɛ Jehova ye fɛɛn dɔ kalifa bangebagaw ma min nafa ka bon ni wari ye fɔɔ ka taga ka na. A ko u k’u janto u deenw na ani u k’u jija u deenw ka ninsɔndiya sɔrɔ.

2. An bena ɲiningali jumanw lo lajɛ?

² Jɔn lo ka ɲi k’a latigɛ ko furuɲɔgɔnw ka deen wolo? Jɔn lo ka ɲi k’a latigɛ u bena deen wolo wagati min na? Bangebagaw be se k’u deenw dɛmɛ cogo di u ka hɛɛrɛ sɔrɔ? An ka Bibulu ka sariyakolo damanin lajɛ minw be se ka kerecɛn furuɲɔgɔnw dɛmɛ u ka desizɔn ɲumanw ta.

3. a) Jɔn lo ka ɲi k’a latigɛ ko furuɲɔgɔnw ka deen wolo? b) Furuɲɔgɔnw teriw n’u somɔgɔw ka ɲi ka Bibulu ka sariyakolo jumanw lo to u hakili la?

³ Jamana dɔw la, mɔgɔw b’a miiri ko furu mana kɛ dɔrɔn, furuɲɔgɔnw ka ɲi k’a ɲini ka deen sɔrɔ. U somɔgɔw ni mɔgɔ wɛrɛw yɛrɛ be se k’u lasun u ka deen sɔrɔ joona joona. Balimacɛ dɔ tɔgɔ ko Jethro ani a be Azi mara la. A ko: “An ka kafo kɔnɔ, deenw be minw fɛ, olu be  furuɲɔgɔn tɔɔw lasun u ka deen sɔrɔ.” Balimacɛ Jeffrey fana be Azi mara la. Ale ko: “Deen tɛ furuɲɔgɔn minw fɛ, dɔw b’a fɔ olu ye ko n’u nana kɔrɔ, mɔgɔ tɛna a janto u la.” Nka, furuɲɔgɔnw lo ka ɲi k’a latigɛ u yɛrɛ ma n’u bena deen wolo wala n’u tɛna a wolo. Olu yɛrɛ ka kunkanbaara lo (Gal. 6:5). Tiɲɛn lo ko minw furula kura ye, u teriw n’u somɔgɔw b’a fɛ u ka ninsɔn diya. Nka, u bɛɛ ka ɲi k’a to u hakili la ko furuɲɔgɔnw yɛrɛ lo ka ɲi k’u ka desizɔn ta denko la.​—1 Tes. 4:11.

4-5. Furuɲɔgɔnw ka ɲi ka baro kɛ koo fila jumanw lo kan? U ka ɲi k’o kɛ wagati juman? A ɲɛfɔ.

⁴ Ni furuɲɔgɔnw y’a latigɛ k’u bena deen wolo, a ka ɲi u ka baro kɛ koo kɔrɔtanin fila nunu kan: A fɔlɔ, wagati juman lo u b’a fɛ ka deenw sɔrɔ? A filanan, u b’a fɛ ka deen joli lo sɔrɔ? Furuɲɔgɔnw ka ɲi ka baro kɛ o koow kan wagati juman? Mun na o koo fila kɔrɔtanin lo kosɔbɛ?

⁵ Tuma caaman na, a ka fisa furuɲɔgɔnw ka baro kɛ denko la ka kɔn u ka furu ɲɛ. Mun na do? Sabu a kɔrɔtanin lo kosɔbɛ u fila ka bɛn kelen ma o koo la. U ka ɲi k’a filɛ fana n’u labɛnnin lo ka deen sɔrɔ. Dɔw b’a latigɛ ka kɔnɔnin kɛ saan kelen wala fila ɲɔgɔn u furunin kɔ ka sɔrɔ ka deen sɔrɔ. Mun na do? Sabu n’u nana deenw sɔrɔ, u ka ɲi ka jijaliba kɛ ani ka wagati caaman ta k’u janto u la. Olu fɛ, n’u ye kɔnɔnin kɛ dɔɔni, u bena wagati sɔrɔ ka deli ɲɔgɔn na ani k’u magwɛrɛ ɲɔgɔn na kosɔbɛ.​—Efɛz. 5:33.

6. Komi an be wagati gwɛlɛw lo la, furuɲɔgɔn dɔw ye mun lo latigɛ?

⁶ Kerecɛn dɔw y’a latigɛ ka Nuhun dencɛ saba n’u musow ladegi. O furuɲɔgɔn saba ma deenw wolo joona (Zɛnɛzi 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Piyɛri 2:5). Yezu ko an ka wagati bɔnin lo “Nuhun ka tile” ma. Siga t’a la, an be wagati gwɛlɛw lo la (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1). O kosɔn, walisa ka se ka caaman kɛ Jehova ka baara la, furuɲɔgɔn dɔw b’a latigɛ k’u tɛna deenw wolo sisan.

7. Sariyakolo minw be sɔrɔ Luka 14:28, 29 ani Talenw 21:5 kɔnɔ, o be se ka furuɲɔgɔnw dɛmɛ cogo di?

⁷ Ni furuɲɔgɔnw b’a latigɛra n’u bena deen wolo ani u b’a fɛ ka deen hakɛ min sɔrɔ, u ka ɲi ka jatiminɛ kɛ (Luka 14:28, 29 kalan). Bangebagaw sɔnna a ma ko ka deenw lamɔ, o musakaw ka ca. O tɛ ɲɛ jijaliba kɔ ani o be wagati caaman ta  fana. O kama, a kɔrɔtanin lo furuɲɔgɔnw ka miiri ɲiningali nunu koo la: “Yala an fila bɛɛ ka ɲi ka baara kɛ walisa k’an ka denbaya mako wasa wa? An ka denbaya makoyafɛn jɔnjɔnw ye minw ye, yala an be ni miiriya kelen ye o koo la wa? N’an fila bɛɛ bena baara kɛ, jɔn lo bena an deenw filɛ an ye? An b’a fɛ jɔn lo ka nɔɔ to u ka miiriyaw n’u ka kɛwalew kan?” Furuɲɔgɔn minw b’u hakili sigi ka baro kɛ o koow kan, olu be Talenw 21:5 ka miiriya sira tagama. (O vɛrise kalan.)

8. Furuɲɔgɔnw ka ɲi k’u yɛrɛ labɛn gwɛlɛya jumanw lo kama? Cɛɛ kanutigi be mun lo kɛ?

⁸ Ka deen lamɔ, o tɛ ɲɛ jijaliba kɔ ani o be wagati caaman ta bangebagaw fɛ. O la, ni furuɲɔgɔnw ye deenw sɔrɔ ka tugu tugu ɲɔgɔn kɔ, n’a sɔrɔ a bena gwɛlɛya u ma k’u mako don kosɔbɛ deen kelen kelen bɛɛ la. Furuɲɔgɔn dɔw be ni denmisɛn fitinin fitinin caaman ye. U caaman ko a b’u sɛgɛn kojugu k’u janto u deenw bɛɛ la. O be se ka denba sɛgɛn ani k’a hakili ɲagami. A be se ka sɛgɛn kojugu fɔɔ a tɛ se ka koo nunu kɛ tuma o tuma: kelenna kalan, delili ani waajuli. A be se ka gwɛlɛya a ma fana ka lamɛnni kɛ koɲuman lajɛnw na ani ka nafa sɔrɔ u la. Cɛɛ kanutigi b’a seko kɛ k’a muso dɛmɛ k’u deenw filɛ lajɛnw na ani soo kɔnɔ. Ɲɛyirali fɛ, a be se k’a muso dɛmɛ sokɔnɔ baaraw la. A be banba ka gwa kɔnɔ batoli kɛ lɔgɔkun o lɔgɔkun ani a b’a janto bɛɛ ka nafa sɔrɔ o la. A b’a jija ka taga n’a ka denbayamɔgɔw ye waajuli la tuma o tuma fana.

9-10. Bangebagaw ka ɲi ka mun lo kɛ walisa k’u deenw dɛmɛ?

⁹ Bangebagaw be se ka mun lo kɛ walisa k’u deenw dɛmɛ u ka Jehova kanu? Farati minw be duniɲa juguman nin kɔnɔ, u be se k’u deenw tanga o ma cogo di? An ka koo dɔw lajɛ bangebagaw be se ka minw kɛ.

¹⁰ A’ ye Jehova deli a k’aw dɛmɛ. An ka Manowa n’a muso ka ɲɛyirali lajɛ. Olu ye Samusɔn bangebagaw ye. Tuma min na Manowa y’a lɔn k’u bena deen sɔrɔ, a ye Jehova deli. A ko a k’olu dɛmɛ k’a lɔn u be se k’u deen lamɔ ka ɲɛ cogo min na.

11. Manowa ka ɲɛyirali min lakalila Kiritigɛlaw 13:8 kɔnɔ, bangebagaw be se k’o ladegi cogo di?

¹¹ Balimacɛ Nihad n’a muso Alma be bɔ Bɔsini Hɛrizegovini jamana na. Manowa ka ɲɛyirali y’u dɛmɛ. U ko: “I ko Manowa, an ye Jehova deli a k’an dɛmɛ an k’a lɔn an be se ka kɛ bangebaga  ɲumanw ye cogo min na. Jehova y’an ka deliliw jaabi cogo caaman na. A y’o kɛ Bibulu, an ka gafew, kafo ka lajɛnw ani lajɛnbaw sababu fɛ.”​—Kiritigɛlaw 13:8 kalan.

12. Yusufu ni Mariyamu kɛra ɲɛyirali sugu jumanw ye u deenw fɛ? A ɲɛfɔ.

¹² A’ y’u kalan aw ka ɲɛyirali fɛ. Aw be min kɛ, a be komi o be nɔɔba to aw deenw kan ka tɛmɛ aw ka fɔta kan. Siga t’a la, Yusufu ni Mariyamu kɛra ɲɛyirali ɲumanw ye u deenw fɛ, hali Yezu yɛrɛ. Yusufu tun be baara caaman kɛ walisa k’a janto a somɔgɔw la. A tun b’u jija walisa Jehova batoli ka diya u ye (Deter. 4:9, 10). Yusufu tun be taga n’a ka denbaya ye Zeruzalɛmu “saan o saan” Tɛmɛnkan seli la. A tun b’o kɛ, k’a sɔrɔ sariya tun t’o waajibiya a ma (Luka 2:41, 42). Facɛman dɔw tun be se k’a miiri ko ka o voyazi kɛ n’u ka denbaya bɛɛ ye, o ka gwɛlɛ kojugu, o be wagati caaman ta ani o musaka ka ca. Nka, Alakow tun ka di Yusufu ye ani a y’a deenw kalan walisa Alakow ka diya olu fana ye. Mariyamu fana tun be kitabu kɔnɔnakumaw lɔn kosɔbɛ. Siga t’a la, a ka kumaw n’a ka kɛwalew fɛ, a y’a deenw kalan walisa Ala ka Kuma ka diya u ye.

13. Furuɲɔgɔn dɔw ye Yusufu ni Mariyamu ladegi cogo di?

¹³ Nihad n’a muso Alma minw kofɔra ka tɛmɛ, olu tun b’a fɛ ka Yusufu ni Mariyamu ladegi. O koo y’u dɛmɛ cogo di u k’u dencɛ lamɔ walisa a ka Ala kanu ani k’a bato? U ko: “An ka ɲɛyirali fɛ, an tun b’an jija k’a yira an dencɛ la ko ka ɲɛnamaya kɛ ka kɛɲɛ ni Jehova ka sariyaw ye, o ka ɲi kosɔbɛ.” Nihad ko: “I b’a fɛ i deen ka kɛ mɔgɔ sugu min ye, i yɛrɛ ka kɛ o ye.”

14. Mun na bangebagaw ka ɲi k’u deenw teriw lɔn?

¹⁴ A’ y’aw deenw dɛmɛ u ka teri ɲumanw sugandi. Bamusoman ni facɛman fila bɛɛ ka ɲi k’u deenw teriw lɔn ani k’a lɔn u be fɛɛn min kɛ ɲɔgɔn fɛ. O kɔrɔ ko u ka ɲi k’a lɔn u deenw be baro kɛ ni mɔgɔ minw ye u ka telefɔni kan ani rezo sosiyow sababu fɛ. O mɔgɔw be se ka nɔɔ to denmisɛnw ka miiriyaw n’u ka kɛwalew kan.​—1 Kor. 15:33.

15. Bangebagaw be kalan juman lo sɔrɔ Jessie ka koo la?

¹⁵ Bangebagaw be se ka mun lo kɛ n’u tɛ bɛrɛ lɔn ɔridinatɛri wala telefɔni n’a ɲɔgɔnnaw koo la? Jessie ye denfa ye ani a be Filipine jamana na. A ko: “An tɛ bɛrɛ lɔn telefɔni, tablɛti n’a ɲɔgɔnnaw koo la. Nka, o m’an bali an k’an deenw kalan walisa u k’a lɔn farati minw b’o fɛɛnw na.” Hali ni Jessie tɛ bɛrɛ lɔn telefɔni n’a ɲɔgɔnnaw koo la, a m’a deenw bali u ka baara kɛ n’u ye. A ko: “N’ ye n’ deenw jija u ka baara kɛ n’o fɛɛnw ye walisa ka kaan kura degi, k’u yɛrɛ labɛn lajɛnw kama ani ka Bibulu kalan loon o loon.” Ka sms ci ani ka fotow bila ɛntɛrɛnɛti kan, ladili bɛnninw be sɔrɔ an ka site kan o koo la yɔrɔ nin na: “Kanbelew ni sunguruw.” N’i ye bangebaga ye, yala i y’o ladiliw kalan ani i ye baro kɛ n’i deenw ye u koo la wa? Videwo minw kuun ko: Kana kɛ i ka telefɔni ka jɔɔn ye ani Baara kɛ ni rezo sosiyow ye hakilitigiya la *, yala ele n’i deenw y’u filɛ ani ka baro kɛ u kan wa? O videwow be se k’i dɛmɛ i k’a yira i deenw na u be se ka baara kɛ ni telefɔni, tablɛti n’a ɲɔgɔnnaw ye cogo min na ni hakilitigiya ye.​—Talenw 13:20.

16. Bangebaga caaman ye mun lo kɛ? Mun lo sɔrɔla o la?

 ¹⁶ Bangebaga caaman b’u jija ka labɛnw kɛ walisa u deenw ka wagati kɛ ni mɔgɔw ye minw ye ɲɛyirali ɲumanw ye Alako ta fan fɛ. N’Déni n’a muso Bomine be Kɔdiwari. Olu tun ka teli ka kafokulu kɔrɔsibaga ladon u ka soo. N’Déni ko: “O ye nɔɔ ɲuman to an dencɛkɔrɔba kan. A kɛra piyɔniye ye ani sisan a ye kafokulu kɔrɔsibaga kankɔrɔsigi ye.” Yala aw be se ka labɛn kɛ walisa aw deenw k’o jɛnɲɔgɔnya ɲɔgɔn kɛ wa?

17-18. Bangebagaw ka ɲi k’a daminɛ k’u deenw kalan tuma juman?

¹⁷ A’ y’a daminɛ k’aw deenw kalan joona. Ni bangebagaw y’a daminɛ k’u deenw kalan joona, o lo ka fisa (Talenw 22:6). An ka Timote ka koo lajɛ. A ye ciden Pol bila sira a ka voyaziw la tuma dɔw la. Timote bamuso Unisi n’a mamamuso Loyisi y’a kalan ‘kabini a denmisɛn tuma.’​—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Jean-Claude n’a muso Peace fana be Kɔdiwari. Olu y’u deen wɔɔrɔ bɛɛ dɛmɛ u ye Jehova kanu ani k’a bato. Mun lo y’u dɛmɛ u sera k’o kɛ? U ye Unisi ni Loyisi ladegi. U ko: “An y’an deenw kalan Ala ka Kuma na kabi u denmisɛn tuma. An y’o daminɛ dɔɔni u wolonin kɔ.”​—Deter. 6:6, 7.

19. Ka deen kalan Jehova ka Kuma na, o kɔrɔ ko di?

¹⁹ Ka deen “kalan” Jehova ka Kuma na, o kɔrɔ ko di? O kɔrɔ ko k’a dɛmɛ a ka Jehova ka Kuma faamu i kɛtɔ ka segi koo dɔw kan siɲɛ caaman. Walisa k’o kɛ, bangebagaw ka ɲi ka wagati kɛ n’u deenw ye tuma o tuma. Tuma dɔw la, bangebagaw dusu be se ka gwan sabu u ka ɲi ka segi koo dɔw kan siɲɛ caaman. Nka, u be se k’a jati k’o ye sababu ɲuman ye walisa k’u deenw dɛmɛ u ka Ala ka Kuma faamu ani k’a labato.

20. Min fɔra Zaburuw 127:4 kɔnɔ, o ɲɛsinna deenw lamɔko ma cogo di?

²⁰ A’ ye banba k’aw deenw lɔn ka  ɲɛ. Zaburuw 127nan be deenw suma ni biɲɛw ye (Zaburuw 127:4 kalan). Biɲɛw be se ka dilan ni fɛɛn caaman ye ani u bonya n’u janya be se ka kɛ dan na dan na. O cogo kelen na, deenw tɛ kelen ye. O kama, bangebagaw ka ɲi k’a lɔn u bena u deen kelen kelen bɛɛ kalan cogo min na. Bi Israɛl jamana na, balimacɛ dɔ n’a muso sera k’u deen fila bɛɛ lamɔ u kɛra Jehova batobagaw ye. Min y’u dɛmɛ, u y’o lakali ko: “An tun be bibulukalan kɛ n’an deen kelen kelen bɛɛ ye dan na dan na.” Nka, denfaw kelen bɛɛ lo b’a latigɛ n’a bɛnnin lo ani n’u be se ka kalan kɛ n’u deenw ye o cogo la.

21. Jehova be bangebagaw dɛmɛ cogo di?

²¹ Tuma dɔw la, bangebagaw be se k’a jati ko a ka gwɛlɛ kojugu k’u deenw kalan. Nka, denmisɛnw ye Jehova ka nilifɛn lo ye. O kama, a labilanin lo tuma bɛɛ ka bangebagaw dɛmɛ. A b’u ka deliliw lamɛn. A be tɛmɛ Bibulu n’an ka gafew fɛ k’u ka deliliw jaabi. Bangebaga kolɔnbaga minw be kafo kɔnɔ, a be tɛmɛ olu fana ka ɲɛyirali n’u ka ladiliw fɛ k’o kɛ.

22. Bangebagaw be se ka fɛɛn fisaman minw di u deenw ma, u dɔw ye jumanw ye?

²² Dɔw b’a fɔ ko denlamɔ ye saan 20 koo lo ye. Nka tiɲɛn na, bangebagaw tɛ tila denlamɔ na. U be se ka fɛɛn fisaman minw di u deenw ma, u dɔw ye u ka kanuya, u ka wagati ani u kɛtɔ ka basigi Bibulu kan k’u kalan. Deenw t’u bangebagaw ka kalan ta cogo kelen na. Nka, minw bangebagaw be Jehova kanu, olu caaman be ni balimamuso Joanna Mae ka miiriya ɲɔgɔn ye. Ale be Azi mara la ani a ko: “N’ bangebagaw ye n’ kalan min na, ni n’ miirila o la, n’ b’u waleɲuman lɔn kosɔbɛ. U ye n’ kolo ani ka n’ kalan walisa n’ ka Jehova kanu. U ma n’ wolo dɔrɔn, nka u ye n’ dɛmɛ ka kuun sɔrɔ n’ ka ɲɛnamaya la.” (Talenw 23:24, 25). An balima miliyɔn caaman be n’o miiriya ɲɔgɔn ye.