1. Bi bi nin na, mun na mɔgɔ caaman lanin tɛ Bibulu la?

 BI BI nin na, mɔgɔ caaman t’a lɔn u be se k’u jigi la mɔgɔ min kan. U be bonya la mɔgɔ minw kan i n’a fɔ politikimɔgɔw, lɔnnikɛlaw ani jagokɛlaw, u b’u yɛrɛ ɲininga n’o mɔgɔw b’u janto olu la tiɲɛn tiɲɛn na. U tɛ bonya la fana diinan kuntigiw kan minw b’a fɔ k’u ye kerecɛnw ye. O kama, a tɛ bari an na k’a ye k’u lanin tɛ Bibulu la sabu o diinan kuntigiw b’a fɔ k’u b’u ka kalanw basigi o lo kan.

2. Ka kɛɲɛ ni Zaburuw 119:160 ye, an ka ɲi ka la mun lo la?

² An Jehova sagokɛlaw lanin b’a la ko Jehova lo ye “Ala tiɲɛtigi ye” ani ko a b’an ɲɛɛ le fɛ tuma bɛɛ (Zab. 31:6; Ezayi 48:17). An be min kalan Bibulu kɔnɔ, an b’a lɔn ko an be se ka la o la sabu “[Ala] ka kuma bɛɛ ye tiɲɛ ye cogo bɛɛ la.” (Zaburuw 119:160 kalan). Bibulu sɛgɛsɛgɛrikɛla dɔ ye min fɔ, an sɔnnin be o ma. A ko: “Ngalon hali fitinin tɛ sɔrɔ Ala ka kumaw na ani u be dafa tuma bɛɛ. Ala sagokɛlaw be se ka la o kumaw na sabu u lanin be Ala yɛrɛ la, ale min y’o kumaw fɔ.”

3. An bena mun lo ye barokun nin na?

³ An be se ka tɔɔw dɛmɛ cogo di walisa olu fana ka la kosɔbɛ Bibulu la? An ka koo saba lajɛ, minw b’a to an be se ka la Bibulu la. An bena a ye ko Bibulu kɔnɔnakumaw ma yɛlɛma, ko a ka kiraya kumaw be dafa tuma bɛɛ ani ko a be se ka mɔgɔ ka ɲɛnamaya kɛcogo yɛlɛma.

4. Mun na mɔgɔ dɔw b’a miiri ko Bibulu kɔnɔnakumaw yɛlɛmana?

⁴ Jehova Ala tɛmɛna cɛɛ kantigi 40 ɲɔgɔn lo fɛ ka Bibulu ka kitabuw sɛbɛ. Nka o bololasɛbɛnniw si tɛ yen bi  bi nin na. b A kopiw dɔrɔn lo be yen. O kama, mɔgɔ caaman b’u yɛrɛ ɲininga ni fɔlɔfɔlɔ cɛɛ kantigiw ye min sɛbɛ, o lo be sɔrɔ tigitigi Bibulu kɔnɔ bi bi nin na. I delila k’i yɛrɛ ɲininga o la wa?

5. Eburukan sɛbɛninw kopiw kɛra cogo di? (Jaa lajɛ ɲɛɛ fɔlɔ kan.)

⁵ Walisa Bibulu kɔnɔnakumaw kana tunu, Jehova y’a ɲini a sagokɛlaw fɛ u k’a kopiw kɛ. A ko Israɛl masacɛw ka Sariyasɛbɛ kopiw kɛ u yɛrɛ ta ye, ani a ye Levitew sigi u ka jama kalan Sariyasɛbɛ kɔnɔnakumaw na (Deter. 17:18; 31:24-26; Neemi 8:7). Yahutuw minɛnin kɔ ka taga jɔnya la Babilɔni, sɛbɛrikɛla ŋana dɔw y’a daminɛ ka Eburukan sɛbɛninw kopi caaman kɛ (Ɛsid. 7:6). O cɛɛw tun b’u sɔbɛ bɛɛ don u ka baara la. U tun be kumadenw jati walisa ka la a la ko u ye min sɛbɛ, o lo jaatika! Nka a laban, u y’a daminɛ ka siginidenw fana jati. O bɛɛ n’a ta, u ye mɔgɔ dafabaliw ye minkɛ, fili dennin dennin dɔw sɔrɔla o kopi dɔw la. Nka komi o Eburukan sɛbɛninw kopiw kɛra siɲɛ caaman, o filiw nana ye kɔfɛ. Cogo di do?

6. Fili minw kɛra Bibulu bololasɛbɛnniw kopiw la, u sera ka ye cogo di?

⁶ Bibulu kopi kɛbagaw ye fili minw kɛ, bi bi nin na, Bibulu sɛgɛsɛgɛrikɛla ŋanaw ye fɛɛrɛ dɔ sɔrɔ walisa ka se k’o filiw bɔ kɛnɛ kan. An ka misali dɔ ta: Miiri k’a filɛ ko u y’a ɲini cɛɛ 100 fɛ u ka sɛbɛ dɔ kopi kɛ ani u ka ɲi k’o sɛbɛ bolo la le. O sɛbɛtɔ, dɔ ye fili dennin dɔ kɛ a ta la. Nka o fili nana ye kɔfɛ u kɛtɔ k’a ka kopi suma ni tɔɔw ta ye. O cogo kelen na, u kɛtɔ ka Bibulu bololasɛbɛnniw kopi caaman suma ni ɲɔgɔn ye, sɛgɛsɛgɛrikɛlaw sera k’a lɔn Bibulu kopikɛbagaw ye fili minw kɛ.

7. Mun lo b’a yira ko Bibulu kopikɛbagaw y’u sɔbɛ bɛɛ don u ka baara la?

⁷ Minw ye Bibulu bololasɛbɛnniw kopiw kɛ, u y’u sɔbɛ bɛɛ don walisa ka Bibulu kɔnɔnakumaw sɛbɛ tigitigi. An ka misali dɔ lajɛ min b’o yira: Eburukan bololasɛbɛnni kuturu kopi min ka kɔrɔ ni tɔɔw bɛɛ ye, o sɛbɛra saan 1008 wala 1009 Krista tile la. O be weele ko Leningrad ka kodɛksi. A ma mɛɛn, Bibulu ka bololasɛbɛnni kɔrɔ kɔrɔ dɔw ani u mɔrso caaman fana yera. U ka kɔrɔ ni Leningrade ka kodɛksi ye saan 1 000 ɲɔgɔn. O kama, dɔw be se k’a miiri ko komi o bololasɛbɛnniw kopi kɛra siɲɛ caaman saan 1 000 ni kɔ kɔnɔ, faransiba be sɔrɔ u ni Leningrad ka kodɛksi cɛ. K’a sɔrɔ faranfasiba t’u cɛ. Sɛgɛsɛgɛrikɛla minw ye Bibulu ka bololasɛbɛnni kɔrɔ kɔrɔw kopi suma ni kuramanw ye, u y’a ye ko faranfasi dennin dɔrɔn lo be kumadenw fɔcogo la nka o tɛ se ka Bibulu kɔnɔnakumaw kɔrɔ yɛlɛma.

8. Faranfasi juman lo be Gɛrɛkikan bololasɛbɛnni kɔrɔ kɔrɔw ni gafe kɔrɔ kɔrɔ wɛrɛw cɛ?

⁸ Kerecɛn fɔlɔw ye Eburukan sɛbɛninw kopikɛbagaw ladegi. U y’u sɔbɛ bɛɛ don ka Gɛrɛkikan sɛbɛninw ka kitabu 27 kopiw kɛ. U tun be olu lo kalan lajɛnw na ani u ka waajuli baara la. Sɛgɛsɛgɛrikɛla dɔ ye o Gɛrɛkikan bololasɛbɛnniw suma ni gafe kɔrɔ kɔrɔ wɛrɛw ye, minw sɛbɛra wagati kelen na ni Gɛrɛkikan bolosɛbɛninw ye. O kɔ, a y’a fɔ ko: “Bi bi nin na, [Gɛrɛkikan bololasɛbɛnni kɔrɔ kɔrɔ kopi] caaman be yen ka tɛmɛ gafe kɔrɔ kɔrɔ tɔɔw kan . . . ani tuma  caaman na, u dafanin lo ka tɛmɛ o gafew kan fana.” Lɔnni gafe dɔ y’a fɔ ko: “[Bibulu ka Gɛrɛkikan Sɛbɛnni] minw bayɛlɛmana ka ɲɛ, n’an b’u kalanna, an be se ka la a la ko min tun sɛbɛra galen o lo tigitigi.”—Anatomy of the New Testament.

9. Ezayi 40:8 be tiɲɛn kuma juman lo fɔ Bibulu kɔnɔnakumaw koo la?

⁹ Saan kɛmɛkulu caaman kɔnɔ, Bibulu kopikɛbaga caaman y’u sɔbɛ don ka Bibulu kopiw kɛ. O kama, an be Bibulu min kalan ani k’a sɛgɛsɛgɛ bi bi nin na, an be se ka la a la ko a kɔnɔnakumaw ma yɛlɛma. c Siga t’a la, Jehova lo y’a janto ko ale be ni kuma min ye k’a lase adamadenw ma, o kana yɛlɛma (Ezayi 40:8 kalan). O bɛɛ n’a ta, mɔgɔ dɔw be se k’a fɔ ko hali ni Bibulu kɔnɔnakumaw ma yɛlɛma, o t’a yira ko Bibulu ye Ala ka Kuma ye. N’o lo, an ka dalilu dɔw lajɛ minw b’a yira ko Bibulu ye Ala ka Kuma lo ye.

10. Misali dɔ fɔ min be 2 Piyɛri 1:21 tiɲɛntigiya yira. (Jaaw lajɛ.)

¹⁰ Kiraya kuma caaman be sɔrɔ Bibulu kɔnɔ minw dafara. U dɔw yɛrɛ dafara saan kɛmɛkulu caaman u fɔnin kɔ. Tarikikow b’a yira ko o kiraya kumaw dafara. O tɛ bari an na sabu an b’a lɔn ko Jehova lo y’o kiraya kumaw fɔ (2 Piyɛri 1:21 kalan). Miiri k’a filɛ kiraya kuma minw fɔra Babilɔni dugu minɛko la. Saan kɛmɛkulu seeginan ka kɔn Krista tile ɲɛ, kira Ezayi tun kɔnna k’a fɔ hakili senu barika la ko Babilɔni dugu barikaman tun bena minɛ. Cɛɛ min tun bena o dugu minɛ, a yɛrɛ y’o tɔgɔ fɔ ko Sirusi. O tigi tun bena o dugu minɛ cogo min na, Ezayi y’o pereperelatigɛ fana (Ezayi 44:27–45:2). Ezayi tun kɔnna k’a fɔ fana ko Babilɔni dugu bena halaki ani ko a lakolon bena to (Ezayi 13:19, 20). O lo kɛra jaatika! Saan 539 Krista tile ɲɛ, Mɛdiw ni Pɛrɛsiw ye Babilɔni dugu minɛ ani bi bi nin na,  o duguba lakolon lo.—Videwo nin filɛ: Bibulu tun kɔnna ka Babilɔni minɛko fɔ. I be se k’a sɔrɔ i ka telefɔni wala tablɛti kan gafe nin kalansen 3nan ka yɔrɔ 5nan na: Ɲɛnamaya kɛ hɛɛrɛ la fɔɔ abada!

11. A ɲɛfɔ Daniyɛli 2:41-43 ka kiraya kuma be dafara cogo min na bi.

¹¹ Bibulu ka kiraya kumaw dafako tɛ fɔlɔfɔlɔko dama lo ye. Hali bi bi nin na, an b’a yera ko kiraya kuma dɔw be dafara. Misali la, Daniyɛli ka kiraya kuma min ɲɛsinna duniɲa ka fangatigiya Angletɛri ni Ameriki koo ma, miiri k’a filɛ o be dafara cogo min na (Daniyɛli 2:41-43). O kiraya kuma b’a yira k’o fangatigiyaw “yɔrɔ dɔ [tun] bena barika sɔrɔ” i n’a fɔ nigɛ, ani ko “dɛsɛyɔrɔ” tun bena kɛ a la i n’a fɔ bɔgɔ. An b’a yera bi k’o ye tiɲɛn ye. Garande Beretaɲi ni Ameriki y’a yira k’u ka fangatigiya be i n’a fɔ nigɛ u kɛtɔ ka see sɔrɔ kɛlɛba fɔlɔ ni filanan wagati la ani hali bi, u be ni kɛlɛbolo barikaman ye. Nka dɛsɛyɔrɔ be o fangatigiya la sabu u ka jamanadenw be murutilikow kɛ walisa k’u ka joow lafasa. U be kanpaɲiw kɛ jamanadenw ka joow kama ani u be yɛrɛma hɔɔrɔnya jɛnkuluw fana sigi sen kan. A ma mɛɛn, duniɲa politiki lɔnnikɛla dɔ y’a fɔ ko: “Bi bi nin na, demokrasi be jamana yiriwanin minw na, u si faranfarannin tɛ politikiko ta fan fɛ ka se Etazini jamana ma.” Ani kabi saan damanin, Garande Beretaɲi o min ye duniɲa ka fangatigiya faan kelen ye, ale faranfannin lo. Mun na do? Sabu a ka ɲi ka jɛnɲɔgɔnya sugu min kɛ ni Union Européenne jamanaw ye, a ka jamanadenw ka miiriya tɛ kelen ye o koo la. O faralikow be Angletɛri ni Ameriki bali k’u ka fangatigiya boli duniɲa kɔnɔ.

12. Bibulu ka kiraya kumaw b’a to an lanin be mun lo la?

¹² Bibulu ka kiraya kuma caaman dafara ka ban. O b’a to an lanin b’a la ko Ala ka layiduw bɛɛ bena dafa siniɲasigi koo la. An be ni Zaburu sɛbɛbaga dɔ ka miiriya ɲɔgɔn ye. Ale ye Jehova deli ko: “I ka kisili nege bɛ ne la kosɛbɛ, fo ka ne dusu barika ban, ne jigi bɛ i ka kuma kan.” (Zab. 119:81, Bible senuma). Bibulu sababu fɛ, Jehova be jigiya di an ma siniɲasigi koo la (Zer. 29:11). Adamadenw ka jijaliw lo tɛna a kɛ o jigiya be dafa, nka a bena dafa sabu Jehova lo y’o layidu ta. An ka to ka Bibulu ka kiraya kumaw sɛgɛsɛgɛ koɲuman. O la, an bena la a la kosɔbɛ ko min fɔra Bibulu kɔnɔ, o ye tiɲɛn ye.

13. Ka kɛɲɛ ni Zaburuw 119:66, 138 ye, dalilu wɛrɛ juman lo b’a yira ko an be se ka la Bibulu la?

¹³ Koo wɛrɛ min kosɔn an be se ka la Bibulu la, o ye ko n’an b’a ka ladiliw sira tagama, o b’an nafa kosɔbɛ (Zaburuw 119:66, 138 kalan). Misali la, furuɲɔgɔn dɔw tun be ɲini k’u ka furu sa. Nka sisan, u ninsɔn ka di ani u kaan bɛnnin lo sabu u ye Bibulu ka ladiliw sira tagama. U deenw ninsɔn ka di sabu u be lamɔna kerecɛn denbaya kɔnɔ, o min na u latanganin lo ani bɛɛ be ɲɔgɔn kanu.—Efɛz. 5:22-29.

14. Ɲɛyirali dɔ fɔ min b’a yira ko n’an be Bibulu ka ladiliw sira tagama, o b’an ka ɲɛnamaya kɛcogo fisaya.

¹⁴ Hali kojugukɛla fariman dɔw sera k’u ka ɲɛnamaya kɛcogo yɛlɛma sabu u ye Bibulu ka ladiliw sira tagama. An k’a filɛ o ladiliw ye kasoden dɔ dɛmɛ cogo  min na. A tɔgɔ ko Jack. d Saya jalaki tun benna kasoden minw kan, a tun ye u dɔ ye ani ale lo tun ka fari n’u bɛɛ ye. Nka loon dɔ, u tun be dɔ ka bibulukalan kɛra ani Jack farala u kan. Balima minw tun be o tigi ka bibulukalan kɛra, u ka ɲumanya ye Jack kabakoya yɛrɛ le ani ale fana y’a daminɛ ka bibulukalan kɛ. A ye min kalan, a kɛtɔ k’o sira tagama, a sɔɔn yɛlɛmana ani a kɛra mɔgɔ ɲuman ye. Jack kɛra weleweledala ye ani kɔfɛ, a nana batize. A ye Ala ka Masaya kofɔ a kasodenɲɔgɔn dɔw ye ni kisɛya ye ani a ye u la mɔgɔ naani ɲɔgɔn dɛmɛ ka tiɲɛn lɔn. Tuma min na Jack fagalon sera, a tun tɛ komi fɔlɔ la tugun, a sɔɔn tun yɛlɛmana pewu le. A ka awoka dɔ yɛrɛ y’a fɔ ko: “Ne tun be Jack min lɔn a saan 20 ye nin ye, ale tɛ tugun. Jehova Seerew ka kalanw y’a ka ɲɛnamaya yɛlɛma pewu.” Tiɲɛn lo ko u ye Jack faga. Nka a ka koo b’a yira ka gwɛ ko an be se ka la Ala ka Kuma na ani ko a be se k’an ka ɲɛnamaya kɛcogo fisaya.—Ezayi 11:6-9.

15. Komi Jehova sagokɛlaw be Bibulu ka kalanw sira tagama, faranfasi juman lo be u ni mɔgɔ tɔɔw cɛ? (Jaa lajɛ.)

¹⁵ Jehova Seerew kaan bɛnnin lo sabu u be Bibulu ka kalanw sira tagama (Zan 13:35; 1 Kor. 1:10). Hɛɛrɛ ni kelenya min b’an ni ɲɔgɔn cɛ, o be mɔgɔw kabakoya sabu mɔgɔw faranfarannin lo politikikow, siyakɛlɛ ani u lɔyɔrɔ kosɔn. Kanbele dɔ tɔgɔ ko Jean. A y’a ye ko hɛɛrɛ ni kelenya be Jehova Seerew cɛ ani o y’a kabakoya yɛrɛ le! A lamɔna farafina jamana dɔ la. Tuma min na siyakɛlɛ wulila o jamana na, a tagara a yɛrɛ don sɔrɔdasiya la. Nka kɔfɛ, a waajibiyara ka boli ka taga jamana wɛrɛ la. A ye Jehova Seerew kunbɛn o yɔrɔ la. Jean ko: “U ye n’ kalan ko tiɲɛn diinan sira tagamabagaw t’u niin don politikikow la, k’u faranfarannin tɛ ani k’u be ɲɔgɔn kanu.” A y’a fɔ tugun ko: “N’ tun ye  n’ yɛrɛkun di jamana dɔ ma walisa k’a lafasa. Nka tuma min na n’ ye tiɲɛn lɔn Jehova koo la Bibulu sababu fɛ, n’ y’a latigɛ ka n’ yɛrɛkun di a ma.” Jean ka ɲɛnamaya kɛcogo yɛlɛmana pewu. Sisan, ale ni mɔgɔ minw bɔyɔrɔ tɛ kelen ye, a t’u kɛlɛ tugun. Nka hɛɛrɛ kuma minw be sɔrɔ Bibulu kɔnɔ, a be o kofɔ bɛɛ ye. Mɔgɔw bɔyɔrɔ mana kɛ min o min ye, Bibulu ka ladiliw b’u nafa kosɔbɛ. O b’a yira ka gwɛ ko an be se ka la Ala ka Kuma na.

16. Mun na a kɔrɔtanin lo an ka la kosɔbɛ Ala ka Kuma na?

¹⁶ K’a to duniɲa nin ka koow be juguyara ka taga, a bena to ka gwɛlɛya an ma ka la Ala ka Kuma na. N’a sɔrɔ mɔgɔw bena a ɲini ka sigasigali miiriyaw don an kɔnɔ. U be se k’a ɲini k’an lasun an kana la a la ko tiɲɛnkumaw lo be Bibulu kɔnɔ wala ko Jehova tɛ tɛmɛ jɔncɛ kantigiman hakiliman lo fɛ k’a batobagaw ɲɛminɛ bi bi nin na. Nka n’an lanin b’a la kosɔbɛ ko Jehova ka Kuma ye tiɲɛn ye tuma bɛɛ, u tɛna se k’an ka limaniya nagasi. An cɛsirinin bena kɛ ka Jehova ka ‘kolatigɛnninw bato, k’u bato fɔɔ a laban.’ (Zab. 119:112). An “tena maloya fana” ka Bibulu ka tiɲɛnkalanw kofɔ tɔɔw ye ani k’u jija u k’u ka ɲɛnamaya kɛ ka kɛɲɛ n’o ye (Zab. 119:46). Ani an bena se ka gwɛlɛyabaw ni kɔrɔbɔliw “muɲu ni ninsɔndiya ye.”—Kɔlɔs. 1:11; Zab. 119:143, 157.

17. Ɲinan ka kalankun bena an hakili jigi mun lo la?

¹⁷ An be Jehova waleɲuman lɔn yɛrɛ le sabu a y’an dɛmɛ tiɲɛn lɔn! O tiɲɛn b’an hakili sigi ani a b’a yira an na an ka ɲi k’an ka ɲɛnamaya kɛ cogo min na duniɲa ɲagaminin nin na. A be jigiya di an ma ko sini ma, an bena ɲɛnamaya kɛ hɛɛrɛ la Ala ka Masaya kɔrɔ. An b’a fɛ saan 2023 ka kalankun k’an dɛmɛ ka la a la kosɔbɛ ko Ala ka Kuma bɛɛ ye tiɲɛn ye cogo bɛɛ la!—Zab. 119:160.