1-2. (a) Nu ka tae wòle be srɔ̃tɔ yeyewo naɖo ŋu ɖe Yehowa ŋu? (Psalmo 37:3, 4) (b) Nu kawo mee míadzro le nyati sia me?

ÐE NÈLE srɔ̃ɖeɖe ŋu bumaa? Alo ɖe nèɖe srɔ̃ eteƒe medidi oa? Ne nenemae la, ke ànɔ mɔ kpɔm be yeakpɔ dzidzɔ kple ame si yelɔ̃ vevie la. Ke hã, kuxiwo le srɔ̃ɖeɖe me, eye nu vevi aɖewo li siwo ŋu wòle be nàtso nya me le. Nyametsotso siawo ate ŋu ana nàkpɔ dzidzɔ le wò srɔ̃ɖeɖe me alo màkpɔ dzidzɔ o. Ne èɖo ŋu ɖe Yehowa ŋu, eye nèwɔ nyametsotso nyuiwoa, wò srɔ̃ɖeɖea ali ke, eye dzidzɔ anɔ eme. Gake ne mèɖo ŋu ɖe Yehowa ŋu hafi tso nya me le nu siawo ŋu o la, àdo go kuxiwo, eye màkpɔ dzidzɔ o.—Xlẽ Psalmo 37:3, 4.

² Togbɔ be srɔ̃tɔ yeyewoe nyati sia yi na hã, aƒo nu tso kuxi siwo srɔ̃tɔwo katã ate ŋu ado goe ŋu. Nyati sia aƒo nu tso nu si míate ŋu asrɔ̃ tso ŋutsu kple nyɔnu wɔnuteƒe siwo le Biblia me gbɔa ŋu. Woƒe kpɔɖeŋuawo akpe ɖe mía ŋu míakpɔ nu siwo míate ŋu asrɔ̃ tso wo gbɔ, awɔ wo ŋu dɔ le míaƒe agbenɔnɔ ƒe akpa sia akpa, le srɔ̃ɖeɖe me gɔ̃ hã. Azɔ hã, míakpɔ nu siwo míate ŋu asrɔ̃ tso srɔ̃tɔ kpɔnuteƒe siwo li egbea hã gbɔ.

3-4. Kuxi kawoe srɔ̃tɔ yeyewo ate ŋu ado goe?

³ Ame aɖewo ate ŋu ade dzi ƒo na srɔ̃tɔ yeyewo be woanɔ agbe abe ame sia ame ko ene. Le kpɔɖeŋu me,  wo dzilawo kple ƒometɔwo ate ŋu ade dzi ƒo na wo be woate vidzidzi. Alo srɔ̃tɔ yeyewo xɔlɔ̃wo kple ƒometɔwo ate ŋu ade dzi ƒo na wo be woatso aƒe, aƒle nuwo ade eme, ale be agbea nadze edzi na wo.

⁴ Ne srɔ̃tɔ yeyewo mele ŋudzɔ oa, woate ŋu awɔ nyametsotso siwo ana woava zu femewo. Esia awɔe be wo ame evea nava nɔ dɔ wɔm ɣeyiɣi didi be yewoatsɔ axe fe mawo. Eye womagakpɔ vovo ɖe nuwo, abe ɖokuisinusɔsrɔ̃, ƒometadedeagu, kple gbeadzisubɔsubɔdɔa ŋu o. Woate ŋu ava nɔ kpekpeawo dam ƒu gɔ̃ hã, kple susu be dɔa nagage le yewo si o. Esia awɔe be mɔnukpɔkpɔ siwo le ʋuʋu ɖi na wo be woawɔ geɖe na Yehowa nanɔ wo ŋu tom.

5. Nu kae nèsrɔ̃ tso Klaus kple srɔ̃a Marisa gbɔ?

⁵ Kpɔɖeŋuwo ɖee fia be, kesinɔnuwo didi menana ame kpɔa dzidzɔ o. Bu nu si dzɔ ɖe Klaus kple srɔ̃a Marisa dzi ŋu kpɔ. * Le woƒe srɔ̃ɖeɖe ƒe gɔmedzedzea, wo ame evea siaa wɔa dɔ ɣeyiɣiawo katã kple susu be yewoakpɔ dzidzɔ le agbe me. Ke hã, le ememea, womenɔ dzidzɔ kpɔm o. Klaus gblɔ be: “Ŋutilãmenu siwo nɔ mía si la sɔ gbɔ wu esiwo míehiã. Gake gbɔgbɔmetaɖodzinu aɖeke ya menɔ mía si o. Le nyateƒe mea, ɖeko nuwo nɔ ɖe ƒomevii, eye míekpɔ dzidzɔ aɖeke o.” Ðewohĩ wò hã èkpɔe be, ne míevu ɖe ŋutilãmenuwo ŋua, menana míekpɔa dzidzɔ o. Ne nenemae wòle le gowòmea, dzi megaɖe le ƒowò o. Na míadzro ame aɖewo, siwo ƒe kpɔɖeŋu ate ŋu akpe ɖe ŋuwò me. Gbãa, na míaƒo nu tso nu si srɔ̃ŋutsuwo ate ŋu asrɔ̃ tso Fia Yehosafat gbɔ ŋu.

6. Esi Fia Yehosafat do go kuxi sesẽ aɖe la, aleke wòwɔ ɖe aɖaŋuɖoɖo si dze le Lododowo 3:5, 6 dzii?

⁶ Srɔ̃ŋutsuwo, ɖe dɔ siwo le mia dzi nana miesena le mia ɖokui me be, agbaa wu tsɔtsɔ na mia? Ne nenema yea, ke àte ŋu asrɔ̃ nu vevi aɖe tso Fia Yehosafat gbɔ. Esi Yehosafat nye fia taa, agba le edzi be wòakpɔ egbɔ be dukɔa le dedie. Aleke wòwɔ te ŋu tsɔ agba gã ma? Ewɔ etɔ sinua kpɔ dukɔa ta. Edo ŋusẽ Yuda-duwo, eye wòƒo aʋawɔla siwo wu 1,160,000 nu ƒu. (2 Kron. 17:12-19) Emegbe Yehosafat gado ko kuxi bubu. Amonitɔwo, Moabtɔwo, kple ŋutsu siwo tso Seir-tonutoa me ho aʋa ɖe eƒe ƒomea kple dukɔ bliboa ŋu. (2 Kron. 20:1, 2) Nu kae Yehosafat wɔ? Etrɔ ɖe Yehowa ŋu be wòakpe ɖe ye ŋu eye wòado ŋusẽ ye. Afɔ si wòɖe la wɔ ɖeka kple aɖaŋuɖoɖo si dze le Lododowo 3:5, 6. (Xlẽe.) Gbe si Yehosafat do  ɖa ɖokuibɔbɔtɔe, si dze le 2 Kronika 20:5-12, ɖe ale si gbegbe wòɖo ŋu ɖe Fofoa lɔ̃ame, si le dziƒo ŋu. Ðe Yehowa se eƒe gbedodoɖa?

7. Aleke Yehowa ɖo Yehosafat ƒe gbedodoɖa ŋu?

⁷ Yehowa to Lewitɔ Yahaziel dzi gblɔ na Yehosafat be: “Mitɔ ɖe mia nɔƒewo keŋ ne miakpɔ ale si Yehowa le xɔxɔ ge na mii.” (2 Kron. 20:13-17) Menye mɔ ma dzie woato awɔ aʋa o ɖe! Ke hã, mɔfiame mawo metso amegbetɔ gbɔ o. Wotso Yehowa gbɔ. Yehosafat ɖo ŋu ɖe Mawu ŋu bliboe, eya ta wowɔ ɖe mɔfiame ma dzi. Esi wòyi eƒe futɔwo kpe gea, metsɔ aʋawɔla bibiwo ɖo ŋgɔ o, ke boŋ hadzila siwo melé aʋawɔnu aɖeke ɖe asi o ye wòtsɔ ɖo ŋgɔ. Yehowa mena Yehosafat ɖu ŋukpe o. Eɖu futɔawo dzi eteƒe mekɔ o.—2 Kron. 20:18-23

8. Nu kae srɔ̃ŋutsuwo ate ŋu asrɔ̃ tso Yehosafat gbɔ?

⁸ Srɔ̃ŋutsuwo, nu kae miate ŋu asrɔ̃ tso Yehosafat gbɔ? Agba le dziwò be nàlé be na wò ƒomea, eya tae nèwɔa tɔwò sinua be yeakpɔ wo ta, eye yeana woanɔ dedie. Eya ta ne èdo go kuxiwo la, awɔ na wò be yeate ŋu akpɔ wo gbɔ le ye ɖokui si. Ke hã, mègatee kpɔ be yeakpɔ kuxi mawo gbɔ le ye ɖokui si o. Ke boŋ do gbe ɖa na Yehowa be wòakpe ɖe ŋuwò. Emegbe wò kple srɔ̃wò mido gbe ɖa vevie tso dzi me na Yehowa. Di mɔfiamewo le Biblia kple Biblia-srɔ̃gbalẽ siwo Yehowa ƒe habɔbɔa ta me, eye nàwɔ ɖe wo dzi. Ame aɖewo mada asi ɖe nyametsotso siwo nènɔ te ɖe Biblia dzi wɔ la dzi o, eye woagblɔ be susu mele wo me o. Woate ŋu agblɔ na wò be ga kple nunɔamesiwoe ana wò ƒomea nanɔ dedie. Gake ɖo ŋku Yehosafat dzi. Eɖo ŋu ɖe Yehowa ŋu le eƒe nyagbɔgblɔ kple nuwɔnawo me. Yehowa megblẽ ŋutsu wɔnuteƒe ma ɖi o, eye magblẽ wò hã ɖi o. (Ps. 37:28; Heb. 13:5) Nu bubu kae srɔ̃tɔwo ate ŋu awɔ be woakpɔ dzidzɔ le agbe me?

9. Nya kae míate ŋu agblɔ tso nyagblɔɖila Yesaya kple srɔ̃a ŋu?

⁹ Yehowa subɔsubɔe nye nu vevitɔ na nyagblɔɖila Yesaya kple srɔ̃a. Yesaya nye nyagblɔɖila, eye anɔ eme be srɔ̃a hã wɔ nyagblɔɖidɔ aɖewo, elabena woyɔe be “nyɔnunyagblɔɖila.” (Yes. 8:1-4) Yesaya kple srɔ̃a mena naneke he woƒe susu le Yehowa subɔsubɔ me o. Kpɔɖeŋu nyui kae nye esi woɖo ɖi na srɔ̃tɔwo egbea!

10. Ne srɔ̃tɔwo srɔ̃ Biblia me nyagblɔɖiwoa, aleke wòagaʋã wo be woawɔ geɖe na Yehowa?

¹⁰ Srɔ̃tɔ siwo li egbea ate ŋu asrɔ̃ Yesaya kple srɔ̃a awɔ wo tɔ sinua le Yehowa subɔsubɔ me. Ne wosrɔ̃a Biblia me nyagblɔɖiwo, eye wokpɔ ale si wole eme vam la, ana woagaɖo ŋu ɖe Yehowa ŋu. * (Tito 1:2) Woate ŋu ade ŋugble tso nu siwo woawɔ atsɔ akpe ɖe Biblia me nyagblɔɖiwo me vava ŋu. Le kpɔɖeŋu me, woate ŋu awɔ akpa aɖe le Yesu ƒe nyagblɔɖi si gblɔ be woaɖe gbeƒã nya nyuia le anyigba bliboa katã dzi hafi nuwuwua nava me. (Mat. 24:14) Ne srɔ̃tɔawo kpɔe be Biblia me nyagblɔɖiwo  le eme vamaa, agaʋã wo be woawɔ geɖe le Yehowa subɔsubɔ me.

11. Nu kae Akwila kple Priskila te ŋu wɔ, eye nu ka tae?

¹¹ Srɔ̃tɔ yeyewo ate ŋu asrɔ̃ nu geɖe tso Priskila kple Akwila, siwo nye Yudatɔ siwo nɔ Roma gbɔ. Wose nya nyuia tso Yesu ŋu, eye wova zu Kristotɔwo. Anɔ eme be, nu siwo nɔ wo si dze wo ŋu. Ke hã, nuwo va trɔ kpata. Fiagã Klaudio de se be, Yudatɔwo katã nadzo le Roma. Bu nu si ema fia na Akwila kple Priskila ŋu kpɔ. Ele be woaʋu dzo le teƒe si wonɔ wòma wo ava nɔ teƒe bubu, eye woava nɔ avɔgbadɔ ƒe dɔ si wowɔna la wɔm le teƒe bubu. Ðe esia wɔe be wodzudzɔ Fiaɖuƒea didi gbã? Ðewohĩ ènya nya ma ƒe ŋuɖoɖo. Esi Akwila kple Priskila nɔ Korintoa, wokpe asi ɖe hamea ŋu, eye woawo kple apostolo Paulo siaa wodo ŋusẽ nɔviawo. Emegbe woʋu yi nuto bubu aɖe si me Fiaɖuƒegbeƒãɖela geɖe hiã le me. (Dɔw. 18:18-21; Rom. 16:3-5) Wowɔ geɖe le subɔsubɔdɔa me, eye wokpɔ dzidzɔ hã!

12. Nu ka tae wòle be srɔ̃tɔwo naɖo gbɔgbɔmetaɖodzinuwo?

¹² Srɔ̃tɔ siwo li egbea ate ŋu asrɔ̃ Priskila kple Akwila, eye woadi Fiaɖuƒea gbã. Ɣeyiɣi nyuitɔ si woate ŋu aƒo nu tso woƒe taɖodzinu le Yehowa subɔsubɔ me ŋue nye, ne wole zɔzɔm do ŋgɔ na srɔ̃ɖeɖe. Ne srɔ̃tɔwo ɖo taɖodzinuwo ɖekae, eye wodze agbagba be yewoaɖo wo gbɔa, woakpɔ mɔ siwo dzi Yehowa ato akpe ɖe wo ŋu be woaɖo wo gbɔ. (Nyagb. 4:9, 12) Bu Russell kple Elizabeth ŋu kpɔ. Russell gblɔ be: “Esi míenɔ zɔzɔm do ŋgɔ na srɔ̃ɖeɖee míeƒo nu tso míaƒe gbɔgbɔmetaɖodzinuwo ŋu.” Elizabeth hã gblɔ be: “Míedzro nya siawo me do ŋgɔ, ale be ne eva hiã be míawɔ nyametsotso aɖewo emegbea, magblẽ míaƒe gbɔgbɔmetaɖodzinuwo me o.” Nɔnɔmeawo va ɖe mɔ na Russell kple Elizabeth be woaʋu ayi Micronesia  ava subɔ le afi si Fiaɖuƒegbeƒãɖela geɖewo hiã le.

13. Le Psalmo 28:7 ƒe nya nua, nu kae ado tso eme ne míeɖoa ŋu ɖe Yehowa ŋu?

¹³ Abe Russell kple Elizabeth enea, srɔ̃tɔ geɖe tiae be yewoanɔ agbe tsɛ, ale be yewoate ŋu awɔ geɖe le gbeƒãɖeɖe kple nufiafia dɔa me. Eya ta ne srɔ̃tɔwo ɖo taɖodzinuwo le Yehowa subɔsubɔ me, eye wodze agbagba be yewoaɖo wo gbɔa, eɖea vi geɖe. Woava kpɔe be, Yehowa léa be na yewo. Woagaɖo ŋu ɖe eŋu geɖe wu, eye woakpɔ dzidzɔ vavãtɔ.—Xlẽ Psalmo 28:7.

14. Aleke apostolo Petro kple srɔ̃a ɖee fia be yewoka ɖe ŋugbedodo si dze le Mateo 6:25, 31-34?

¹⁴ Srɔ̃tɔwo ate ŋu asrɔ̃ nu vevi bubu aɖe hã tso apostolo Petro kple srɔ̃a gbɔ. Petro do go Yesu, eye le ɣleti ade megbea, ehiã be wòawɔ nyametsotso vevi aɖe. Tɔƒodededɔ nue eya kple eƒe ƒomea nɔa agbe ɖo. Eya ta esi Yesu kpee be wòava dze ye yomea, ahiã be Petro nabu eƒe ƒomea ŋu hafi atso nya me. (Luka 5:1-11) Ke hã, Petro tso nya me be yeadze Yesu yome. Tiatia nyui aɖee ma wòwɔ! Eye míate ŋu agblɔe kple kakaɖedzi be srɔ̃a hã kpe asi ɖe eƒe nyametsotsoa ŋu. Biblia gblɔ be le Yesu ƒe tsitretsitsi megbea, Petro srɔ̃ hã nɔ Petro ŋu le gbeƒãɖeɖedɔa me hena ɣeyiɣi aɖe. (1 Kor. 9:5) Ðikeke mele eme o be, esi Petro srɔ̃ ɖoa kpɔɖeŋu nyui taa, esia wɔe be, Petro te ŋu ɖo aɖaŋu nyuiwo na srɔ̃ŋutsuwo kple srɔ̃nyɔnuwo. (1 Pet. 3:1-7) Edze ƒãa be Petro kple srɔ̃a ka ɖe Yehowa ƒe ŋugbedodowo dzi be alé be na yewo ne yewotsɔ Fiaɖuƒea ɖo nɔƒe gbãtɔ.—Xlẽ Mateo 6:25, 31-34.

15. Nu kae míate ŋu asrɔ̃ tso Tiago kple srɔ̃a Esther gbɔ?

¹⁵ Ne mieɖe srɔ̃ ƒe ʋɛ aɖewoe nye esia la, nu kae miawɔ be miagawɔ geɖe le subɔsubɔdɔa me? Mɔ ɖekae nye be miasrɔ̃ nu tso srɔ̃tɔ siwo wɔ geɖe na Yehowa gbɔ. Le kpɔɖeŋu me, miate ŋu axlẽ nyati siwo nye “Wotsɔ Wo Ðokuiwo Na Faa.” Nyati mawo kpe ɖe Tiago kple Esther, siwo nye srɔ̃tɔ siwo tso Brazil, siwo di be yewoawɔ geɖe le afi si gbeƒãɖela geɖe hiã le ŋu. Tiago gblɔ be: “Esi míexlẽ nyati mawo, siwo ku ɖe ale si Yehowa kpe ɖe esubɔla siwo li egbea ŋua, míawo hã míedi be míaɖɔ ale si Yehowa léa be na míi la kpɔ.” Wova ʋu yi Paraguay mlɔeba, eye fifia wole subɔsubɔm le teƒe aɖe si wodoa Portugalgbe le tso ƒe 2014 me. Esther gblɔ be: “Míaƒe mawunyakpukpui vevitɔe nye Efesotɔwo 3:20. Enuenua, míekpɔ ale si nya mawo va eme na mí ŋutɔŋutɔ le Yehowa subɔsubɔ me.” Le lɛta ma si Paulo ŋlɔ na Efesotɔwo mea, egblɔ be Yehowa ana nuwo wòagbɔ nu si wobia ŋu sãsãsã. Nya mawo nye nyateƒe vavã!

16. Ame kawo ŋue srɔ̃tɔ yeyewo ate ŋu ate ɖo ne wole ŋku lém ɖe woƒe taɖodzinuwo ŋu?

¹⁶ Srɔ̃tɔ yeyewo ate ŋu asrɔ̃ nu geɖe tso srɔ̃tɔ siwo ɖoa ŋu ɖe Yehowa ŋu gbɔ. Srɔ̃tɔ mawo dometɔ aɖewo anya zã ƒe gbogbowo le Yehowa subɔsubɔ me. Nu ka tae miaɖo dze kpli wo ne miele ŋugble dem tso miaƒe taɖodzinuwo  ŋu o? Esia hã nye mɔ aɖe si dzi miato aɖee afia be miele ŋu ɖom ɖe Yehowa ŋu. (Lod. 22:17, 19) Hamemetsitsiwo hã ate ŋu akpe ɖe srɔ̃tɔ yeyewo ŋu woaɖo taɖodzinuwo eye woaɖo wo gbɔ.

17. Nu kae dzɔ ɖe Klaus kple Marisa dzi, eye nu kae míesrɔ̃ tso ale si woɖo ŋu ɖe Yehowa ŋu me?

¹⁷ Gake ɣeaɖewoɣia, nuwo meva yina abe ale si míekpɔ mɔe ene o. Bu Klaus kple Marisa, siwo ŋu míeƒo nu tsoe va yia ŋu kpɔ. Esi woɖe srɔ̃ ƒe etɔ̃ megbea, woɖoe be yewoaʋu ayi aɖakpe asi ɖe xɔtudɔ aɖe si le edzi yim le Finland alɔdzedɔwɔƒea ŋu. Ke hã, wova kpɔe be yewomate ŋu anɔ afi ma wòawu ɣleti ade o. Esia na dzi ɖe le wo ƒo. Gake nuwo va trɔ. Eteƒe medidi o, wokpe wo be woava srɔ̃ Arabgbe, eye fifia, wotsɔ dzidzɔ le subɔsubɔm le Arabgbe dolawo ƒe nuto aɖe me le dukɔ bubu aɖe me. Marisa gblɔ be: “Menɔ bɔbɔe be míawɔ esia o. Ke hã, meɖo ŋu ɖe Yehowa ŋu. Meva kpɔ ale si Yehowa kpe ɖe mía ŋu le mɔ siwo nu míesusui le gɔ̃ hã o. Esia wɔe be, megava ɖoa ŋu ɖe Yehowa ŋu geɖe wu.” Kpɔɖeŋu siawo na míekpɔe be, ne míeɖoa ŋu ɖe Yehowa ŋu ɣesiaɣia, aɖo eteƒe na mí.

18. Nu kae srɔ̃tɔwo ate ŋu awɔ wòafia be woɖoa ŋu ɖe Yehowa ŋu?

¹⁸ Srɔ̃ɖeɖe nye nunana tso Yehowa gbɔ. (Mat. 19: 5, 6) Edi be srɔ̃tɔwo nase vivi na nunana sia. (Lod. 5:18) Srɔ̃tɔ yeyewo, ɖe manyo be mialé ŋku ɖe miaƒe taɖodzinuwo ŋu le Yehowa subɔsubɔ me oa? Ðe miele mia tɔ sinua wɔm be miatsɔ ada akpe na Yehowa ɖe nunana si wòna mi la ta? Mido gbe ɖa na Yehowa. Midi mɔfiamewo le Yehowa ƒe Nyaa me, eye miawɔ ɖe wo dzi. Miate ŋu aka ɖe edzi be ne mietsɔ Yehowa subɔsubɔ ɖo nɔƒe gbãtɔ le miaƒe agbe mea, Yehowa aɖo eteƒe na mi, eye miakpɔ dzidzɔ!