Fon ekeme ndinam ndọ mbufo enem onyụn̄ ekeme ndibiat ndọ mbufo. Nso ke fon anam ke ndọ mbufo?

•  Se akpanade ọdiọn̄ọ

•  Se akpanamde

•  Se mme ebe ye iban mmọ ẹtịn̄de

•  Se mbufo ẹkemede ndineme

•   Ebe ye n̄wan ẹkeme ndida fon nnam ndọ mmọ enem. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk ebe ye n̄wan ẹsida fon ẹneme nneme ke ini mmọ mîdụhe kiet.

   “Edieke owo ewetde ekpri etop ọnọ n̄wan m̀mê ebe esie ke fon ọdọhọ ke imama enye, oro ekeme ndinam mmọ ẹnen̄ede ẹkpere kiet eken.”​—Jonathan.

•   Edieke ebe m̀mê n̄wan mîkpemeke, fon ekeme ndibiat ndọ mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk ebe ye n̄wan ẹsifịk fon m̀mê tablet tutu mmọ inyeneke aba ini inọ kiet eken.

   “Mmenịm ke enyene mme ini emi ebe mi akpakamade ndineme nneme ye ami ekpedi n̄kefịkke fon.”​—Julissa.

•   Ndusụk owo ẹdọhọ ke imekeme ndineme nneme ye ebe m̀mê n̄wan mmimọ ke ini isụk inamde n̄kpọ ke fon. Ataifiọk kiet emi ekerede Sherry Turkle ọdọhọ ke mme owo ẹsikere ke mmimọ imekeme ndikama n̄kpọ ubọk iba ndọk enyọn̄. Edi emi esiwak ndida afanikọn̄ ndi. Ataifiọk oro ọdọhọ ke edieke idomode ndinam n̄kpọ iba ke ukem ini, ke idụhe-du nte n̄kpọ mîdibọhọke nnyịn ibiara. a

   “Esinem mi etieti ndineme nneme ye ebe mi, edi idịghe ke ini enye anamde n̄kpọ ke ubọk. Edieke edide ke nneme nneme ye enye, enye ke anam n̄kpọ en̄wen, esitie mi nte ke enye idaha mi ke n̄kpọ.”​—Sarah.

 Se anade eti: Fon ekeme ndinam ndọ mbufo enem onyụn̄ ekeme ndibiat ndọ mbufo.

 Diọn̄ọ se idide akpan n̄kpọ. Bible ọdọhọ ‘idụn̄ọde ifiọk se idide akpan n̄kpọ ikan.’ (Philippi 1:10) Ntre bụp idemfo ete, ‘Ndi mmesida ini oro n̄kpadade nneme nneme ye n̄wan m̀mê ebe mi mfịk fon m̀mê tablet?’

 “Esidiọk tutu ndikụt ebe ye n̄wan ẹfịkde fon ke ini ẹtiede kiet ẹdia udia​—mmọ mbiba ẹsịn ibuot ẹsịn itọn̄ ẹnam se ibehede mmọ ke fon. Ifọnke iyak fon adia nnyịn idem tutu nnyịn ifre se idide akpan n̄kpọ ikan, oro edi, ndinyene ini nnọ kiet eken.”​—Matthew.

 Nịm ini emi mûdutụkke fon fo. Bible ọdọhọ ete: “Ẹtịm ẹkpeme nte mbufo ẹsan̄ade, mbak ẹdisan̄a nte mbon ndisịme edi ẹsan̄a nte mbon ọniọn̄, ẹdedep ifet ẹnọ idem mbufo.” (Ephesus 5:​15, 16) Utu ke ndidi etop ama ododụk fon fo afo okot, ndi emekeme ndisio ini nnịm emi mûdukotke etop ke fon, ibọhọke edi n̄kpọ n̄kpa ye uwem?

 “Se isin̄wamde mi edi ndinịme uyo fon mi nnyụn̄ n̄kot etop ke ini emi mmenyeneke n̄kpọ en̄wen ndinam. Ediwak etop m̀mê e-mail m̀mê ikot emi esidụkde fon isidịghe enye emi anade ẹbọrọ idahaoro idahaoro.”​—Jonathan.

 Edieke ekemede, kûmen utom udûnam ke ufọk. Bible ọdọhọ ete: “Ẹmenịm ini ẹnọ kpukpru n̄kpọ.” (Ecclesiastes 3:1) Bụp idemfo ete: ‘Ndi mmesikama fon nnam n̄kpọ itieutom ke ufọk? Ekpedi emesinam, ndi oro afịna ebe m̀mê n̄wan fo? Ekere ke nso ke ebe m̀mê n̄wan fo editịn̄ edieke ẹbụpde enye?’

 “Owo ekeme ndida fon ye n̄kpọ eken emi ẹsion̄ode ẹdi anam utom ini ekededi. Mmesinen̄ede n̄kot idemmi nnọ item man ndisifịk fon m̀mê ndida enye nnam n̄kpọ itieutom ini ndude ye n̄wan mi.”​—Matthew.

 Tie ye n̄wan m̀mê ebe fo neme n̄kpọ emi. Bible ọdọhọ ete: “Yak owo kiet kiet okûyom ufọn idemesie, edi oyom ufọn owo en̄wen.” (1 Corinth 10:24) Tie ye n̄wan m̀mê ebe fo neme se mbufo ẹsinamde ke fon, ẹnyụn̄ ẹkpụhọde se mbufo ẹkụtde ke oyom ẹkpụhọde. Ikpehe oro ẹkotde “Se mbufo ẹkemede ndineme,” emi asan̄ade ye ibuotikọ emi, ekeme ndin̄wam mbufo ẹnam oro.

 “Ami ye ebe mi isidịpke kiet eken n̄kpọ ndomokiet. Owo nnyịn ekededi okpokụt ke owo enye oko ọtọn̄ọ ndisifịk fon m̀mê tablet n̄kaha, enye esisio etịn̄. Imọdiọn̄ọ ke fon ekeme ndibiat ndọ owo, ntre nsimiaha utọn̄ nsio enye ekpeti mi n̄kpọ emi, enye isinyụn̄ inamke ntre ami n̄kpeti enye.”​—Danielle.

 Se anade eti: Yak fon an̄wan̄wam fi utu ke ndibabiat n̄kpọ nnọ fi.