Ndi ekondo enyene ntọn̄ọ?

Genesis 1:1 ọdọhọ ete: “Ke editọn̄ọ, Abasi okobot enyọn̄ ye isọn̄.”

Mbemiso 1950, ediwak ikpọ ntaifiọk ẹkekere ke ekondo inyeneke ntọn̄ọ. Edi mme n̄kpọ oro ntaifiọk ẹdụn̄ọrede ẹkụt ke ndondo emi owụt ke ekondo enyene ntọn̄ọ.

Isọn̄ eketie didie ke nsonso oro?

Genesis 1:​2, 9 ọdọhọ ke “isọn̄ ekedi ikpîkpu ye ukpọk,” mmọn̄ onyụn̄ ofụk ofụri isọn̄.

Se ntaifiọk ẹdụn̄ọrede ẹkụt owụt ke isọn̄ eketie nte Bible etịn̄de oro. Ataifiọk emi ekerede Patrick Shih ọdọhọ ke ofụm emi isin̄wekde ikodụhe ke isọn̄ ke nsonso oro, eto ikodụhe, odu-uwem n̄kpọ ndomokiet ikonyụn̄ idụhe. N̄wed ntaifiọk kiet ọdọhọ ke mmọn̄ okofụk ofụri isọn̄, ndien ke ọkọsọsọn̄ ndikụt edisat isọn̄.

 Didie ke ntọn̄enyọn̄ akayak un̄wana ebe edisịm isọn̄ sụn̄sụn̄?

Genesis 1:​3-5 owụt ke nsonso oro, ke owo ikpekekemeke ndida ke isọn̄ n̄kụt utịn ye ọfiọn̄. Edi nte ini akakade, ẹkpekekeme ndida ke isọn̄ n̄kụt mmọ.​—Genesis 1:​14-18.

Ntaifiọk emi ẹsinamde ndụn̄ọde ẹban̄a isọn̄ ẹdọhọ ke nsonso oro, ke ata ekpri un̄wana ekebe ntọn̄enyọn̄ edisịm isọn̄. Mmọ ẹdọhọ ke eketie nte ntụhube ofụk ofụri isọn̄, iyakke ẹkụt n̄kpọ ọfọn. Edi nte ini akakade, enyọn̄ ama an̄wan̄a ndien blu-blu ikpaenyọn̄ ọwọrọ ada.

Mme odu-uwem n̄kpọ ewe ẹkebem iso ẹdu ke isọn̄?

Genesis 1:​20-27 ọdọhọ ke ẹkebem iso ẹbot iyak, inuen, unam, ndien ẹbot owo akpatre. Ntaifiọk ẹdọhọ ke iyak ama odu ebịghi mbemiso unam edidu, ekem owo edidu akpatre.

Ndusụk owo ẹdọhọ ke se Bible etịn̄de okpụhọde ye se ntaifiọk ẹdụn̄ọrede ẹkụt idahaemi. Edi ediwak ini se isinamde mme owo ẹtịn̄ ntre edi ke se Bible etịn̄de inen̄ekede in̄wan̄a mmọ.

Bible idọhọke ke isọn̄ m̀mê ekondo edi isua 6,000 kpọt. Utu ke oro, Bible ọdọhọ ke ẹkebot isọn̄ ye ekondo “ke editọn̄ọ.” (Genesis 1:1) Bible itịn̄ke m̀mê “editọn̄ọ” oro ekedi ini ewe.

Bible idọhọke ke ẹkeda ata ata usen itiokiet ẹbot kpukpru n̄kpọ ke isọn̄. Ikọ oro ẹkabarede nte “usen” ke Bible ekeme ndiwọrọ ata anyan ini. Ke uwụtn̄kpọ, Bible okot ofụri ini emi Abasi akadade obot isọn ye ofụri se idude ke esịt usen itiokiet. Usen itiokiet oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Genesis ibuot 1 ke ẹkot “usen oro Jehovah a Abasi akanamde isọn̄ ye enyọn̄.” (Genesis 2:4) Ntre, “usen” kiet kiet oro Abasi akadade obot mme n̄kpọ ke isọn̄ ekeme ndidi ata anyan ini.

Bible idọhọke ke mme odu-uwem n̄kpọ ikemeke ndikpụhọ uduot nte ini akade. N̄wed Genesis ọdọhọ ke Abasi okobot mme unam “ke orụk mmọ.” (Genesis 1:​24, 25) Ikọ oro ẹkabarede nte “orụk” ke Bible ekeme ndiwọrọ nsio nsio uduot. Ntre, utọ unam kiet ekeme ndinyene nsio nsio uduot nte ini akade.

 Afo ekere didie?

Nte ikụtde ke ibuotikọ emi, Bible etịn̄ nte ekondo ọkọtọn̄ọde, nte isọn̄ eketiede ke nsonso oro, ye nte uwem ọkọtọn̄ọde. Enye etịn̄ n̄ko Owo emi okobotde mme n̄kpọ emi. Se Bible etịn̄de emi enen onyụn̄ ọsọp an̄wan̄a owo. N̄wed emi ẹkotde Encyclopædia Britannica ọdọhọ ke se ntaifiọk ẹdụn̄ọrede ẹkụt owụt ke uwem okoto owo emi enyịn mîkwe. b