1, 2. Ntak emi Paul ekewetde leta oro ẹkotde idahaemi n̄wed Mme Hebrew?

KE ISUA 61 eyo mme apostle, mme esop oro ẹkedude ke Israel ẹma ẹdu ke emem. Kpa ye oro apostle Paul okodude ke ufọk-n̄kpọkọbi ini oro ke Rome, enye ama ekere ke ẹmọn̄ ẹsosio imọ ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ikebịghike ẹkesio Timothy nsan̄a esie ke ufọk-n̄kpọkọbi, ndien enye ama aduak ndisan̄a ye Paul n̄kese nditọete ke Judea. (Mme Hebrew 13:23) Isua ition kpọt okosụhọ ọnọ mme Christian ke Judea, akpan akpan mbon oro ẹkedụn̄de ke Jerusalem, ndifehe n̄kpọn̄ Jerusalem. Ntak-a? Jesus ama ebebem iso ọdọhọ mme mbet esie ete ndondo oro mmọ ẹkụtde nte mbonekọn̄ ẹkande Jerusalem ẹkụk, yak mmọ ẹfehe ẹwọrọ.—Luke 21:20-24.

² Isua 28 ẹma ẹbe tọn̄ọ Jesus eketịn̄ ikọ emi ọnọ mme mbet esie, ndien mme Christian oro ẹkedụn̄de ke Israel ini oro ẹma ẹsọn̄ọ ẹda ẹnam n̄kpọ Abasi, kpa ye oro mmọ ẹkesobode ọkpọsọn̄ ukọbọ ye ediwak idomo. (Mme Hebrew 10:32-34) Edi Paul okoyom ndinam mmọ ẹben̄e idem ẹnọ se iditịbede ke ini iso. Idomo oro akanam mmọ  mîsoboke ke ekedi ke iso. (Matthew 24:20, 21; Mme Hebrew 12:4) Ndien ama oyom mmọ ẹnen̄ede ẹnyene mbuọtidem ye ime, man mmọ ẹkeme ndifehe n̄wọrọ n̄kpọn̄ obio kpa nte Jesus ọkọdọhọde, koro emi edinam mmọ ẹbọhọ. (Kot Mme Hebrew 10:36-39.) Ntre, Jehovah ama ọnọ Paul spirit esie man enye ewet leta ọnọ ẹsọk ndima nditọete oro. Enye ekewet leta oro ẹkotde idahaemi n̄wed Mme Hebrew, man ọsọn̄ọ mmọ idem onyụn̄ anam mmọ ẹkeme ndiyọ se iditịbede ke ini iso.

3. Ntak emi se Paul ekewetde ke n̄wed Mme Hebrew ebehede nnyịn mfịn?

³ Se Paul ekewetde ke n̄wed Mme Hebrew enen̄ede ebehe nnyịn mfịn. Ntak-a? Ini oro idude mi onyụn̄ etie nte ini oro mme Christian ke Judea ẹkedude uwem. Nnyịn idu uwem ke “ndiọkeyo oro ọsọn̄de ndiyọ,” ndien ediwak nnyịn imọyọ ikpọ idomo m̀mê n̄kpọsọn̄ ukọbọ. (2 Timothy 3:1, 12) Edi, ediwak nnyịn idu ke emem inyụn̄ isoboke ukọbọ kan̄a. Ntre, oyom nnyịn inen̄ede idu ke ukpeme kpa nte mme Christian ke eyo Paul ẹkedude. Ntak-a? Koro ibịghike, imọn̄ isobo idomo oro akanam nnyịn mîsoboke.—Kot Luke 21:34-36.

4. Nso idi ibuotikọ isua 2016, ndien ntak emi ibuotikọ isua emi odotde?

⁴ Nso idin̄wam nnyịn iben̄e idem inọ se iditịbede ke ini iso? Paul ama ewet ediwak n̄kpọ ke n̄wed Mme Hebrew, oro ẹdin̄wamde nnyịn inam mbuọtidem nnyịn ọsọn̄. Akpan n̄kpọ kiet oro edin̄wamde nnyịn odu ke Mme Hebrew 13:1. Itien̄wed oro ọdọhọ ete: “Ẹyak ima nditọete mbufo osụk akaka iso.” Itien̄wed emi ke ẹda ibuotikọ isua 2016 ẹto.

5. Nso idi ima nditọete?

⁵ Nso idi ima nditọete? Ima nditọete edi ata ima oro nnyịn imade mbonubon nnyịn m̀mê mme ufan nnyịn oro ẹnen̄erede ẹkpere nnyịn idem. (John 11:36) Nnyịn inamke-nam nte idi nditọete, edi nnyịn idedi nditọete. (Matthew 23:8) Paul ọkọdọhọ ete: “Ẹda ima nditọete ẹnyene esịt ima ẹnọ kiet eken. Ẹda iso ke ndinọ kiet eken ukpono.” (Rome 12:10) Itien̄wed emi owụt adan̄a nte nnyịn imade nditọete nnyịn. Ima nditọete emi, ye ima en̄wen emi Bible okotde a·gaʹpe, ẹsinam ikọt Abasi ẹnen̄ede ẹdiana kiet nte mme ufan.

6. Mmanie ke nnyịn isikot nditọete?

⁶ Ẹsiwak ndikụt ikọ oro “ima nditọete” ke mme n̄wed Ido Ukpono Mme Christian. Mme Jew eset ẹkesikot mbonubon mmọ “nditọete.” Ndusụk ini, mmọ ẹma ẹsinyụn̄ ẹkot mbon oro mîdịghe mbonubon mmọ, “nditọete.” Edi, akananam mmọ ikotke mbon oro mîdịghe mme Jew, “nditọete.” Nnyịn ikọt Jehovah isikot idem nnyịn “nditọete,” inamke n̄kpọ m̀mê nnyịn ito m̀mọ̀n̄. (Rome 10:12) Jehovah ekpep nnyịn ndima idem nnyịn nte nditọete. (1 Thessalonica 4:9) Edi, ntak emi anade ika iso ima nditọete nnyịn?

7. (a) Nso idi ata akpan ntak emi anade ima nditọete nnyịn? (b) Tịn̄ ntak en̄wen emi anade ima nditọete nnyịn.

⁷ Ata akpan ntak emi anade ima nditọete nnyịn edi koro Jehovah ọdọhọ nnyịn inam ntre. Nnyịn ikemeke ndima  Jehovah edieke nnyịn mîmaha nditọete nnyịn. (1 John 4:7, 20, 21) Ntak en̄wen emi anade ima nditọete nnyịn edi ke imesiyom mmọ ẹn̄wam nnyịn, akpan akpan ke ini inyenede mfịna. Ke ini Paul ekewetde leta ọnọ ẹsọk mme Christian emi ẹkedide mme Jew, enye ama ọdiọn̄ọ ke ibịghike ke ndusụk mmọ ẹyefehe ẹkpọn̄ ufọk ye inyene mmọ. Jesus ama etịn̄ ke n̄kpọ eyenen̄ede ọsọn̄ ini oro. (Mark 13:14-18; Luke 21:21-23) Akana mmọ ẹnen̄ede ẹma kiet eken mbemiso oro eketịbede.—Rome 12:9.

8. Nso ke ana inam idahaemi mbemiso akwa ukụt edide?

⁸ Akwa ukụt oro akanam mîdụhe ọmọn̄ etịbe ke mîbịghike. (Mark 13:19; Ediyarade 7:1-3) Oyoyom inam item Bible emi: “Ikọt mi, ẹka ẹkedụk esịt ubet mbufo, ẹnyụn̄ ẹberi usụn̄ ẹbaha idem mbufo. Ẹdịbe ke esisịt ini tutu ifụtesịt ebe.” (Isaiah 26:20) Etie nte “esịt ubet” emi ada aban̄a esop nnyịn kiet kiet. Ke mme esop emi ke nnyịn isitiene nditọete nnyịn ituak ibuot inọ Jehovah. Edi, ndidụk mbono esop kpukpru ini ikemke. Paul ọkọdọhọ mme Christian oro ẹkedide mme Jew ete ẹkpep kiet eken ndima nditọete mmọ nnyụn̄ nnam nti n̄kpọ nnọ kiet eken. (Mme Hebrew 10:24, 25) Oyom inen̄ede ima nditọete nnyịn idahaemi, koro emi ayan̄wam nnyịn iyọ idomo ekededi oro idisobode ke ini iso.

9. (a) Nso ifet ke inyene ndiwụt nditọete nnyịn ke imama mmọ? (b) Tịn̄ nte ikọt Jehovah ẹwụtde ke imama nditọete mmimọ.

⁹ Mbemiso akwa ukụt edide, ediwak n̄kpọ ẹsitịbe mfịn, emi ọnọde nnyịn ifet ndiwụt nditọete nnyịn ke imama mmọ. Ediwak nditọete nnyịn ẹsibọ ufen ke ntak unyekisọn̄, ukwọ, oyobio, akwa mbufịt inyan̄ibom, m̀mê ke ntak mme oto-obot afanikọn̄ eken. Ndusụk nditọete nnyịn ẹnyụn̄ ẹyọ ukọbọ. (Matthew 24:6-9) Idiọk ererimbot emi anam enen̄ede ọsọn̄ ndusụk nditọete nnyịn ndinyene se ẹdade ẹdu uwem kpukpru usen. (Ediyarade 6:5, 6) Nsio nsio mfịna oro nditọete nnyịn ẹnyenede ọnọ nnyịn ifet ndiwụt adan̄a nte imade mmọ. Kpa ye oro nnyịn idụn̄de ke ererimbot oro mme owo mîmaha kiet eken, ana nnyịn ika iso ima nditọete nnyịn. (Matthew 24:12) ^[1]—Se ikọ idakisọn̄.

10. Nso ke idineme idahaemi?

¹⁰ Kpa ye mme mfịna oro nnyịn isobode, didie ke ikeme ndika iso mma nditọete nnyịn? Nso ke ikpanam ndiwụt ke imama nditọete nnyịn? Ke apostle Paul ama ọkọdọhọ “ẹyak ima nditọete mbufo osụk akaka iso,” enye ama etịn̄ nsio nsio n̄kpọ oro mme Christan ẹkpenamde man ẹwụt ke imama kiet eken. Idahaemi, ẹyak ineme n̄kpọ itiokiet ke otu emi.

11, 12. Didie ke nnyịn ikeme ndikama nditọete nnyịn isen? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

 ¹¹ “Ẹkûfre ndikama isenowo.” (Kot Mme Hebrew 13:2.) Itien̄wed emi anam nnyịn iti se Abraham ye Lot ẹkenamde. Mmọ ẹma ẹkama mbon oro mmọ mîkọdiọn̄ọke isen. Nte ini akakade, Abraham ye Lot ẹma ẹdifiọk ke isenowo oro ẹkedi mme angel. (Genesis 18:2-5; 19:1-3) Se Abraham ye Lot ẹkenamde emi ama anam mme Christian oro ẹkedide mme Jew ẹsima ndikama nditọete mmọ isen.

¹² Didie ke ikeme ndikama nditọete nnyịn isen? Imekeme ndikot mmọ ufọk ẹdidia udia ye nnyịn, mîdịghe ikot mmọ ẹditie ye nnyịn ineme nneme emi edisọn̄ọde nnyịn idem. Idem ọkpọkọm nnyịn inen̄ekede imehe ye esenyịn circuit nnyịn ye n̄wan esie, nnyịn imekeme ndisụk n̄kot mmọ ufọk ke ini mmọ ẹdide esop nnyịn. (3 John 5-8) Iyomke item ọkpọmiọk udia m̀mê ibiat ediwak okụk ikama owo isen. Akpan ntak emi isikotde nditọete nnyịn ufọk edi man isọn̄ọ mmọ idem, idịghe man iwụt mmọ se inyenede. Nnyịn ikpokotke sụk mbon oro ẹdikotde nnyịn ufọk usiene. (Luke 10:42; 14:12-14) Ikpanaha ufan̄ afaha nnyịn akaha ndikama nditọete nnyịn isen.

13, 14. Didie ke ikeme ‘nditi mmọ emi ẹdude ke n̄kpọkọbi’?

¹³ “Ẹti mmọ emi ẹdude ke n̄kpọkọbi.” (Kot Mme Hebrew 13:3.) Paul eketịn̄ aban̄a nditọete oro ẹkedude ke ufọk-n̄kpọkọbi, ke ntak emi mmọ ẹkenamde n̄kpọ Abasi. Paul ama otoro nditọete oro ‘ẹketuade mbon oro ẹkedude ke ufọk-n̄kpọkọbi mbọm.’ (Mme Hebrew 10:34) Ndusụk nditọete ẹma ẹn̄wam Paul ke isua inan̄ oro enye okodude ke ufọk-n̄kpọkọbi. Edi idịghe kpukpru nditọete ẹkedụn̄ ke Rome. Nditọete emi mîkodụn̄ke ke Rome ẹkenam didie ẹn̄wam Paul? Mmọ ẹma ẹka iso ẹbọn̄ akam ẹban̄a enye.—Philippi 1:12-14; Mme Hebrew 13:18, 19.

¹⁴ Mfịn, ẹsịn ediwak Mme Ntiense Jehovah ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak emi mmọ ẹnamde n̄kpọ Abasi. Nditọete oro ẹdụn̄de ẹkpere mmọ ẹsinọ mmọ ndusụk n̄kpọ oro mmọ ẹyomde. Edi ata ediwak nnyịn idụn̄ke ikpere nditọete nnyịn emi ẹsịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi. Didie ke ikeme ndin̄wam mmọ, inyụn̄ ifreke mmọ? Ima ayanam ika iso ibọn̄ akam iban̄a mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn imekeme ndibọn̄ akam mban̄a nditọete nnyịn, esịnede n̄kpri nditọwọn̄ oro ẹsịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi ke Eritrea, esịnede Brọda Paulos Eyassu, Isaac Mogos, ye Negede Teklemariam, emi ẹdude ke ufọk-n̄kpọkọbi ẹbe isua 20 idahaemi.

15. Didie ke ikpokpono ndọ nnyịn?

¹⁵ “Yak kpukpru owo ẹkpono ndọ.” (Kot Mme Hebrew 13:4.) Nnyịn imekeme ndiwụt n̄ko ke imama nditọete nnyịn ke nditre ndinam oburobụt ido ye mmọ. (1 Timothy 5:1, 2) Ke uwụtn̄kpọ, edieke eyenete anamde use ye eyenete en̄wen,  enye anam eyenete oro ibak, ndien emi ekeme ndisịn mfịna ke ubon eyenete oro. Emi n̄ko ekeme ndinam nditọete ẹkûbuọt idem ye kiet eken. (1 Thessalonica 4:3-8) Kere n̄ko nte editiede n̄wan ke idem edieke enye ọfiọkde ke ebe imọ esise ndise idan̄. Ndi enye eyenịm ke ebe imọ ama imọ onyụn̄ okpono ndọ mmimọ?—Matthew 5:28.

16. Didie ke ndiyụhọ ye se inyenede edinam nnyịn ima nditọete nnyịn?

¹⁶ “Ẹyụhọ ye se mbufo ẹnyenede.” (Kot Mme Hebrew 13:5.) Edieke ibuọtde idem ye Jehovah, nnyịn iyoyụhọ ye se inyenede. Didie ke emi edin̄wam nnyịn ima nditọete nnyịn? Edieke nnyịn iyụhọde ye se inyenede, nnyịn iditụkke nditọete ke ntak emi iyomde ndinyene ediwak okụk m̀mê inyene. (1 Timothy 6:6-8) Nnyịn idisan̄ake iseme idem inọ nditọete nnyịn m̀mê ndisụk mmọ uyo ke ini mmọ mîn̄wamke nnyịn. Nnyịn idifịbeke nditọete nnyịn, idinyụn̄ idiọkke itọn̄. Edi iyoyụhọ ke se inyenede inyụn̄ isitat ubọk inọ mme owo n̄kpọ.—1 Timothy 6:17-19.

17. Didie ke “ndinen̄ede nnyene uko” edin̄wam nnyịn ima nditọete nnyịn?

¹⁷ “Ndinen̄ede nnyene uko.” (Kot Mme Hebrew 13:6.) Edieke ibuọtde idem ye Jehovah, emi ayanam nnyịn inyene uko ndiyọ mme idomo. Ndinyene uko ayanam ikûkop ndịk iban̄a mme n̄kpọ oro isobode. Emi ayan̄wam nnyịn ikeme ndisọn̄ọ nditọete nnyịn idem nnyụn̄ ndọn̄ mmọ esịt, sia imade mmọ. (1 Thessalonica 5:14, 15) Edieke inyenede uko, ndịk idinamke nnyịn ke ini akwa  ukụt edide, koro nnyịn imọfiọk ke edinyan̄a nnyịn asan̄a ekpere.—Luke 21:25-28.

18. Didie ke ikeme ndiwụt ke imama mbiowo esop nnyịn?

¹⁸ “Ẹti mmọ eke ẹdade usụn̄ ke otu mbufo.” (Kot Mme Hebrew 13:7, 17.) Mbiowo esop ẹsida ini mmọ ẹsịn idem ẹnam utom ke ufọn nnyịn. Ke ini itiede ikere kpukpru se mmọ ẹnamde ke ufọn nnyịn, oro esinam inen̄ede ima inyụn̄ ikọm mmọ. Ikpanaha nnyịn inam n̄kpọ ekededi oro edinamde mmọ ẹfụhọ m̀mê ẹkûnam utom mmọ ye idatesịt. Utu ke oro, ọfọn nnyịn isụk ibuot inọ mmọ ke ofụri esịt. Emi oyowụt ke ‘imetịm ikere iban̄a mmọ inyụn̄ ima mmọ ke ntak utom mmọ.’—1 Thessalonica 5:13.

19, 20. Didie ke nnyịn ikeme ndinen̄ede mma nditọete nnyịn?

¹⁹ Mfịn, mme owo ẹfiọk ke ikọt Abasi ẹnen̄ede ẹma kiet eken. Kpa ntre ke ikọt Abasi ke eyo Paul ẹkema idemmọ. Edi Paul ama ọdọhọ mmọ ẹka iso ẹnen̄ede ẹma kiet eken. Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹka iso ẹnam emi ata ọyọhọ ọyọhọ.” (1 Thessalonica 4:9, 10) Kpasụk ntre n̄ko ke oyom ima nditọete nnyịn mfịn.

²⁰ Ntre, ke ini imenerede enyịn ise ibuotikọ isua 2016 ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnyịn, oyom itie ikere mme mbụme emi: Nso ke n̄kpanam man nnen̄ede n̄kama mme owo isen? Didie ke n̄keme ndin̄wam nditọete nnyịn emi ẹsịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi? Ndi mmokpono ndọ? Nso idin̄wam mi ndiyụhọ ye se nnyenede? Didie ke n̄keme ndinen̄ede mbuọt idem ye Jehovah? Didie ke n̄keme ndinen̄ede nsụk ibuot nnọ mbon oro ẹdade usụn̄ ke esop? Edieke isịnde idem inam n̄kpọ itiokiet emi, nnyịn ididaha ibuotikọ isua emi nte ikpikpu idiọn̄ọ oro ẹwetde ẹkọn̄ ke ibibene Ufọkmbono Obio Ubọn̄, edi enye ayan̄wam nnyịn ika iso inam item Paul emi: “Ẹyak ima nditọete mbufo osụk akaka iso.”—Mme Hebrew 13:1.