“IDỤHE ekọn̄ ndomokiet oro ẹken̄wanade ke eset emi ẹkemede ndimen ndomo ye enye oro ẹsụk ẹn̄wanade mi ke Europe.” Se Enyọn̄-Ukpeme Ikọmbakara eke September 1, 1915, eketịn̄de aban̄a akpa ekọn̄ ererimbot oro n̄kpọ nte idụt 30 ẹken̄wanade edi emi. Enyọn̄-Ukpeme oro ama adian ete: “Enen̄ede ọsọn̄ ndinam n̄kpọ [Obio Ubọn̄], akpan akpan ke Germany ye France.”

Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ikenen̄ekede ifiọk nte ẹkpedade san̄asan̄a ke ini ekọn̄ oro. Kpa ye oro, mmọ ẹma ẹbiere ndika iso n̄kwọrọ eti mbụk. Brọda Wilhelm Hildebrandt ama otobo ediwak n̄wed oro ẹkekotde The Bible Students Monthly ke usem French man ada ọkwọrọ eti mbụk ke France. Enye ikakaha France ndikwọrọ ikọ nte asiakusụn̄ ofụri ini, edi akaka ndin̄wana ekọn̄ nnọ Germany. Idem ama akpa mbon France ndikụt owoekọn̄ Germany emi ekedide ndin̄wana ye mmimọ ọkwọrọde aban̄a emem.

Leta emi ẹkesiwetde ke Enyọn̄-Ukpeme ini oro ama owụt ke ama enen̄ede ọdọn̄ mbonekọn̄ Germany emi ẹkedide Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ndikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ke ini ekọn̄ oro. Brọda Lemke, emi ekedide an̄wanaekọn̄ mmọn̄, ọkọdọhọ ke mbonekọn̄ mmimọ ition ẹma ẹma eti mbụk oro ikọkwọrọde inọ mmọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Mmanam mme owo ẹdifiọk Jehovah idem ke esịt nsụn̄ikan̄ ekọn̄.”

Georg Kayser emi eketienede akan̄wana ekọn̄ ọkọnyọn̄ edi nte asan̄autom Jehovah. Didie ke emi eketịbe? Enye ama okot n̄wed Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, enen̄ede enịm se enye okokotde aban̄a Obio Ubọn̄ Abasi, onyụn̄ etre ndin̄wana ekọn̄. Enye ama enyịme ndinam utom nnọ mbonekọn̄ utu ke ndika ekọn̄. Ke ekọn̄ ama okokụre, enye ama esịn ifịk anam utom usiakusụn̄ ke ediwak isua.

Kpa ye oro Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible mîkenen̄ekede ifiọk nte ẹkpedade san̄asan̄a, nte mmọ ẹkenamde n̄kpọ ke ini ekọn̄ oro ama anam mmọ ẹnen̄ede ẹkpụhọde ye mbon emi ẹkemade ekọn̄ oro. Ke ini mbon ukara ye mme adaiso ufọkabasi ẹkenọde  mbonekọn̄ idụt mmọ ibetedem, Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkeda ẹnọ “Ọbọn̄ Emem.” (Isa. 9:6) Kpa ye oro ndusụk mmọ mîkenen̄ekede ida san̄asan̄a, mmọ ẹma ẹfiọk se Eyen Ukpepn̄kpọ Bible oro ekekerede Konrad Mörtter ọkọfiọkde. Enye ọkọdọhọ ete: “Mmenen̄ede mfiọk ke Ikọ Abasi ọdọhọ Christian okûwot owo.”—Ex. 20:13. *

Ini oro, ibet idụt Germany ikenyịmeke owo ọdọhọ ke esịt iyakke idụk ekọn̄, edi se ibede Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible 20 ẹma ẹsịn ndidụk ekọn̄. Ẹkeda ndusụk mmọ nte mbon emi ibuot mîfọnke. Ke uwụtn̄kpọ, ẹma ẹmen Gustav Kujath ẹka ufọkibọk idat ẹnyụn̄ ẹkịm enye ibọk emi ẹsikịmde idat. Ẹma ẹsịn Hans Hölterhoff ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak emi enye ekesịnde ndidụk ekọn̄, enye ama onyụn̄ esịn ndinam utom ekededi oro ekenyenede n̄kpọ ndinam ye ekọn̄. Mbon ufọk-n̄kpọkọbi ẹma ẹbọp enye tutu ubọk ye ukot esie odoro ibikpai. Ke ini enye mîkosụk inyịmeke ndidụk ekọn̄, mmọ ẹma ẹnam nte imọn̄ ikotop enye iwot. Kpa ye oro Hans ikosụk idụkke ekọn̄.

Nditọete eken oro ẹkedụkde ekọn̄ ikamaha ndikama ikan̄, mmọ ẹma ẹdọhọ ke iyama ndinam utom nnọ mbonekọn̄ utu ke ndika ekọn̄. * Johannes Rauthe ikenyịmeke ndikama ikan̄, ntre ẹma ẹdọhọ enye akanam utom ke usụn̄ tren. Ẹma ẹnyụn̄ ẹdọhọ Konrad Mörtter ye Reinhold Weber ẹkenam utom ke ufọkibọk ekọn̄. Esịt ama enem August Krafzig sia utom oro ẹkenọde enye ikadaha enye ika iso ekọn̄. Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible emi ye mbon eken ẹma ẹbiere ndinam n̄kpọ Jehovah etiene se mmọ ẹkediọn̄ọde ẹban̄a ima ye ndisọn̄ọ nda ye Jehovah.

Nte Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkenamde n̄kpọ ke ini ekọn̄ oro ama anam mbon ukara ẹnen̄ede ẹtat enyịn ẹse mmọ. Ọtọn̄ọde ke 1921 esịm 1929, ẹma ẹsida Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹka esop ata ediwak ini ke ntak utom ukwọrọikọ mmọ. N̄kọk itieutom Germany ama asiak itieutom emi ẹsede ẹban̄a ikpe ke Bethel Magdeburg man ẹn̄wam nditọete emi.

Sụn̄sụn̄ Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹdinen̄ede ẹfiọk se ndida san̄asan̄a ọwọrọde. Ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba akasiahade, mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹda san̄asan̄a, inyụn̄ inyeneke n̄kpọ ndomokiet ndinam ye ekọn̄. Emi ama anam ukara Germany ẹda mmọ nte mme asua ẹnyụn̄ ẹkọbọ mmọ idiọk idiọk. Idineme n̄kpọ enye emi ini en̄wen.—Oto itieutom ubon n̄kani n̄kpọ nnyịn ke Central Europe.