1. Nso ke ana kpukpru nnyịn inam?

NDI akpama ndifehe mbuba itọk emi ọfiọkde ke ọsọn̄ etieti, akpan akpan ekpedi idem ikoboke mîdịghe akakak fi ke idem? Etie nte ukpûmaha. Edi apostle Paul ọkọdọhọ ke kpukpru ata mme Christian ke ẹfehe mbuba. (Heb. 12:1) Ndien ana kpukpru nnyịn, n̄kpri ye ikpọ, mbon emi ẹkopde idem ye mbon emi idem ememde, ika iso ifehe isịm utịt edieke iyomde ndibọ utịp emi Jehovah enịmde ọnọ nnyịn.—Matt. 24:13.

2. Udiana Timothy 4:7, 8 owụt ke nso ikanam inua okûdobi Paul nditịn̄ mban̄a ndifehe mbuba nsịm utịt?

² Inua ikodobike Paul nditịn̄ ikọ emi sia enye ‘ama efehe mbuba esịm utịt.’ (Kot 2 Timothy 4:7, 8.) Edi nso utọ mbuba ke Paul eketetịn̄ aban̄a?

3. Nso utọ mbuba ke Paul eketịn̄ aban̄a?

³ Ndusụk ini, Paul ama esida ndusụk se ẹkesinamde ke mbuba ke Greece ekpep akpan n̄kpọ. (1 Cor. 9:25-27; 2 Tim. 2:5) Ediwak ini, enye ama esimen uwem mme Christian odomo ye ndifehe mbuba itọk. (1 Cor. 9:24; Gal. 2:2; Phil. 2:16) Owo ọtọn̄ọ ndifehe “mbuba” emi ini enye ayakde idem ọnọ Jehovah onyụn̄ anade baptism. (1 Pet. 3:21) Enye efehe esịm utịt ini Jehovah ọnọde enye utịp nsinsi uwem.—Matt. 25:31-34, 46; 2 Tim. 4:8.

4. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

⁴ Nso ye nso ke mbuba anyan usụn̄ ada ebiet uwem mme Christian? Awawak n̄kpọ, edi yak ineme ita. Akpa, ana ifehe nte ẹdọhọde ẹfehe; ọyọhọ iba, ana ika iso ikere iban̄a utịp emi idibọde; ndien ọyọhọ ita, inaha iyak n̄kpọ ndomokiet anam ikûfehe usịm utịt.

5. Nso utọ uwem ke ana idu? Ntak-a?

⁵ Edieke anade mbon emi ẹfehede mbuba itọk ẹbọ se  ẹn̄wọn̄ọde ndinọ mmọ, ana mmọ ẹfehe nte mbon emi ẹdiomide mbuba oro ẹdọhọde ẹfehe. Ke uwụtn̄kpọ, ana mmọ ẹfehe ke nnennen ebiet emi ẹdọhọ mmọ ẹfehe. Ukem ntre n̄ko, edieke iyomde ndibọ utịp nsinsi uwem, ana idu uwem nte N̄wed Abasi ọdọhọde. (Utom 20:24; 1 Pet. 2:21) Edi Satan ye mbon emi ẹkpebede enye iyomke nnyịn idu uwem ntre; mmọ ẹyom ika iso ifehe ye mmimọ. (1 Pet. 4:4) Mbon emi ẹkpebede Satan ẹsisak nnyịn ke ntak emi idude uwem nte Abasi ọdọhọde ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke nte mmimọ idude uwem ọfọn akan, ke oro anam mmimọ inyene ifụre. Edi, ata nsu ke edi.—2 Pet. 2:19.

6. Se ikọwọrọde Brian ekpep fi nso?

⁶ Mbon emi ẹtienede ẹdu uwem nte mbon oro ererimbot Satan adade otụn usụn̄ ẹsidikụt ke utọ uwem oro inamke mmimọ idu ke ifụre, ke akam esesịn mmimọ ke ufụn. (Rome 6:16) Se ikọwọrọde Brian edi oro. Ete ye eka esie ẹkekpep enye ndidu uwem nte Christian. Edi ini enye edide uyen, eketie enye nte utọ uwem oro idinamke enye okop inemesịt. Brian ama ebiere nditiene mbon emi ẹdude uwem nte Satan etemede. Enye ọdọhọ ete: ‘N̄kọfiọkke ke ifụre oro n̄koyomde edikam inam ndụk ufụn nnọ n̄kpọsọn̄ mmịn ye n̄kpọsọn̄ ibọk. Mma nda n̄kpọsọn̄ ibọk nnyụn̄ ndu oburobụt uwem. Nte ini akakade, mma nsida n̄kpọsọn̄ ibọk ke utọ ke utọ nnyụn̄ ndụk ufụn nnọ mmọ. Ekem mma ntọn̄ọ ndinyanyam man nnyene okụk ndu uwem atahade emi.’ Ke akpatre, Brian ama ebiere ndidu uwem nte Jehovah ọdọhọde. Enye ama okpụhọde onyụn̄ ana baptism ke isua 2001. Idahaemi enye odude uwem nte akpanade Christian odu mi, esịt enen̄ede enem enye. *

7. Matthew 7:13, 14 ọdọhọ ke ewe usụn̄ iba ẹna nnyịn ke iso?

⁷ Nnyịn ndimek nnennen usụn̄ emi iditienede edi ata akpan n̄kpọ! Satan oyom kpukpru nnyịn itre ndifehe mbuba nnyịn ke mfafaha usụn̄ emi “adade esịm uwem,” iwọrọ idụk ntatara usụn̄ emi ediwak owo ke ererimbot emi ẹfehede mbuba mmọ. Mme owo ẹbiet ntan ke usụn̄ enye emi, usụn̄ oro onyụn̄ an̄wan̄a owo ke idem. Edi enye ‘ada esịm nsobo.’ (Kot Matthew 7:13, 14.) Edieke iyomde ndika iso mfehe ke nnennen usụn̄ inyụn̄ iyomke ẹtụn nnyịn usụn̄, ana ibuọt idem ye Jehovah inyụn̄ ikpan̄ utọn̄ inọ enye.

8. Efehe mbuba esinam nso edieke enye ọduọde?

⁸ Mbon emi ẹfehede mbuba anyan usụn̄ ẹsise isọn̄ usụn̄ emi mmọ ẹfehede mbak  ẹdituak ukot ẹduọ. Edi owo efen ke mbuba oro osụk ekeme ndidue n̄kọp mmọ ntọ mîdịghe mmọ ke idemmọ ẹdue ẹsịn ukot ke itịghede. Mmọ ẹkpeduọ, mmọ ẹsidaha ẹda ẹka iso ẹfehe. Mmọ isinen̄ekede isịn ekikere ke se ikanamde mmọ ẹduọ, ẹsinen̄ede ẹsịn ekikere ke nte ikpefehede isịm utịt inyụn̄ ibọ se ẹken̄wọn̄ọde ndinọ mmimọ.

9. Nso ke ikpanam edieke ituakde ukot iduọ?

⁹ Ke mbuba emi isụk ifehede mi, imekeme ndituak ukot nduọ ediwak ini, oro edi, idue se itịn̄de m̀mê se inamde. Mîdịghe mbon efen emi ẹtienede nnyịn ẹfehe mbuba emi ẹkeme ndinam ndudue emi abiakde nnyịn. Ikpanaha akpa nnyịn idem. Idụhe owo nnyịn ndomokiet emi ọfọnde ama, kpukpru nnyịn inyụn̄ ifehe ke ukem mfafaha usụn̄ emi adade esịm uwem. Ntre inyeneke nte nnyịn mîdituahake kiet eken ke ini ke ini. Paul ama ọdọhọ ke ndusụk ini iyanam n̄kpọ emi edinamde eyenete ‘enyene ntak nditọhọ.’ (Col. 3:13) Edi utu ke ndisịn ekikere ke se ikanamde nnyịn ituak ukot iduọ, ẹyak isịn ekikere ke utịp emi anade nnyịn ke iso. Edieke ituakde ukot iduọ, ẹyak ibiere ndidaha nda n̄ka iso mfehe. Edieke iyatde esịt, itọhọ, inyụn̄ isịn ndika iso nnam n̄kpọ Jehovah, nnyịn idisịmke utịt mbuba oro, idinyụn̄ ibọhọ utịp. Imakam ikeme ndikabade ndi n̄kpọ iduọ nnọ mbon efen emi ẹdomode ndifehe ke mfafaha usụn̄ emi adade esịm uwem.

10. Nso ke ikpanam mbak nnyịn ididi “n̄kpọ iduọ” inọ mbon en̄wen?

¹⁰ N̄kpọ efen emi ikpanamde mbak nnyịn ididi “n̄kpọ iduọ” inọ nditọete nnyịn edi ndiyak mmọ ẹnam n̄kpọ nte mmọ ẹyomde ndinam ini ekededi emi ikemede ndinam ntre, utu ke ndisiyom mmọ ẹnam nte imade kpukpru ini. (Rome 14:13, 19-21; 1 Cor. 8:9, 13) Ata akpan n̄kpọ kiet emi anamde ikpụhọde ye mbon emi ẹfehede ata ata mbuba edi emi. Kpukpru mmọ ẹsimia mbuba ye kiet eken, owo mmọ kiet kiet onyụn̄ esịn ibuot esịn itọn̄ efehe man enye ikpọn̄ ekemen se ẹken̄wọn̄ọde ndinọ. Se isinen̄erede ibehe mmọ edi nte mmọ ẹdisan̄ade ẹkan mbuba oro. Ke ntak oro, mmọ ẹkeme ndinụk mbon eken nsio ke usụn̄ man mmọ ẹda iso. Nsa nnyịn-o! Nnyịn imiaha mbuba ye nditọete nnyịn! (Gal. 5:26; 6:4) Isikam iyom nte  ikpan̄wamde adan̄a ediwak owo nte ikekeme ẹtiene nnyịn ẹfehe ẹsịm utịt ẹnyụn̄ ẹbọ utịp nsinsi uwem. Oro anam isidomo ndinam item emi Abasi ọkọnọde Paul edisana spirit ewet ete yak ‘ikûse uban̄a mbubehe nnyịn kpọt, edi ise iban̄a mbubehe mbon en̄wen n̄ko.’—Phil. 2:4.

11. Efehe mbuba esisịn ekikere ke nso? Ntak-a?

¹¹ Mbon emi ẹfehede mbuba anyan usụn̄ isisehe isọn̄ usụn̄ emi mmọ ẹfehede kpọt, mmọ ẹsika iso ẹkere n̄ko utịt mbuba oro. Ekpededi mmọ ikemeke ndida n̄kụt itie oro, mmọ ẹsikere ke esịt mmọ nte idifehede isịm do inyụn̄ ibọ se ẹken̄wọn̄ọde. Mmọ ndikere oro kpukpru ini esinam mmọ ẹkeme ndika iso mfehe.

12. Nso ke Jehovah ọn̄wọn̄ọ ndinam nnọ nnyịn?

¹² Ke mbuba uwem emi isụk ifehede mi, Jehovah ọn̄wọn̄ọ ke imọ iditreke-tre ndinọ ikọt imọ emi ẹfehede ẹsịm utịt utịp; enye ayanam mmọ ẹdu uwem ke nsinsi ke heaven m̀mê ke isọn̄. Bible etịn̄ nte utịp emi editiede, man ikeme ndikụt nte uwem edinemde nnyịn ini oro. Adan̄a nte ikade iso ikere iban̄a se Jehovah ọn̄wọn̄ọde ndinọ nnyịn oro, ntre ke iditetịm ibiere ke nnyịn idiyakke n̄kpọ ekededi anam nnyịn ituak ukot iduọ ke nsinsi.

13. Nso ke ida ikan ata ata mme efehe mbuba?

¹³ Mme efehe mbuba ke Greece akana ẹkan utọ mfịna nte ekaha ye ubiak. Edi n̄kukụre se ikan̄wamde mmọ ekedi ukpep emi mmọ ẹkebọde ye odudu idemmọ. Se nnyịn idade ibiet mmọ edi ke ẹkpep nnyịn nte ikpefehede mbuba emi. Edi se idade ikan mmọ edi ke Jehovah ekeme ndinọ nnyịn odudu adan̄a nte ikpoyoyom. Edieke ibuọtde idem ke Jehovah, enye ọn̄wọn̄ọ ndikpep nnyịn nte ikpefehede mbuba emi nnyụn̄ nnam nnyịn ikop idem!—1 Pet. 5:10.

14. Didie ke 2 Corinth 12:9, 10 an̄wam nnyịn iyọ mme mfịna nnyịn?

¹⁴ Paul ama enyene ediwak mfịna. Mme owo ẹma ẹsisọn̄ọ enye enyịn ẹnyụn̄ ẹkọbọ enye, idem ama esimem enye ndusụk ini, okonyụn̄ ana enye ọyọ mfịna emi enye okokotde “n̄kukịm ke obụkidem.” (2 Cor. 12:7) Edi utu ke ndiyak mme n̄kpọ oro ẹnam enye etre ndinam n̄kpọ Jehovah, enye akada mmọ nte se ikemede ndin̄wam imọ itetịm iberi edem ke Jehovah. (Kot 2 Corinth 12:9, 10.) Paul ndikada mme n̄kpọ oro ntre akanam Jehovah an̄wam enye ke ofụri ini mfịna oro.

15. Nso ke idikụt edieke ikpebede Paul?

¹⁵ Ẹkeme ndisọn̄ọ nnyịn enyịn n̄ko mîdịghe ẹkọbọ nnyịn ke ntak se inịmde. Ekeme ndinyụn̄ ndi se iyọde udọn̄ọ m̀mê mmemidem. Edi edieke ikpebede Paul, mme mfịna oro ẹkeme ndikam n̄n̄wam nnyịn ikụt ubọk Jehovah.

16. Nso ke ekeme ndinam ekpededi idem fo ikoboke?

¹⁶ Ndi afo odu ke nna udọn̄ọ m̀mê etie ke n̄kpọitie mbon n̄kpọnnam? Ndi edọn̄ ẹdimemem fi? Ndi ukemeke ndikụt n̄kpọ ọfọn aba? Ekpedi ntre, ndi emekeme nditiene mbon emi mîsọn̄ke, emi ẹnyụn̄ ẹkopde idem mfehe mbuba uwem emi? Emekeme! Ediwak ikpọ owo emi idem mîkoboke aba ke ẹfehe mbuba uwem emi. Mmọ ikemeke ndinam utom emi ke odudu idem mmọ. Mmọ ẹda odudu emi Jehovah adade mbono esop ọnọ mmọ ẹnam. Ẹsimụm se ẹnamde ke mbono esop ẹsịn ke n̄kpọ nte fon ẹkebre ẹnọ mmọ mîdịghe ẹkesio mbono esop ke ikpehe Intanet nnyịn ẹsọk mmọ ẹse. Mmọ ke ẹnyụn̄ ẹkwọrọ ikọ ẹnọ iman mmọ, mme dọkta, ye mme nurse.

17. Jehovah ada didie mbon emi idem mîyakke ẹnam se ẹkpemade ndinam nnọ enye?

 ¹⁷ Kûyak nte mûkemeke ndinam se akpamade ndinam nnọ Jehovah anam fi ekere ke udûkemeke ndifehe mbuba uwem emi usịm utịt. Jehovah ama fi ke ntak emi ọbuọtde idem ye enye onyụn̄ ọsọn̄ọde ada anam n̄kpọ esie ke adan̄a ofụri isua emi. Idahaemi ke afo enen̄ede oyom enye an̄wam fi; enye idinyụn̄ itopke fi iduọk. (Ps. 9:10) Enye edikam itetịm ikpere fi. Sista kiet emi ọdọn̄ọde nsio nsio udọn̄ọ ọdọhọ ete: “Nte udọn̄ọ mi akade iso awak, ntre ke ọdọdiọn̄ ọsọn̄ mi ndikụt mme owo n̄kwọrọ ikọ nnọ. Edi mmọdiọn̄ọ ke ekpri se nnamde enem Jehovah esịt, se inyụn̄ inamde esịt enem mi edi oro.” Idem ama emem fi, ti ke Jehovah do ye afo. Ti uwụtn̄kpọ Paul, nyụn̄ ti ikọ esie emi: “N̄kop inemesịt ke mmemidem, . . . koro ke adan̄aemi n̄kopde mmemidem, adan̄aoro ke n̄kop odudu.” Ikọ esie emi ọyọsọn̄ọ fi idem.—2 Cor. 12:10.

18. Nso akamba mfịna ke ndusụk owo ẹnyene?

¹⁸ Enyene mfịna en̄wen emi ndusụk mbon emi ẹfehede mbuba uwem emi ẹnyenede. Mmọ ke ẹyọ mme mfịna emi mbon en̄wen mîdiọn̄ọke iban̄a, emi onyụn̄ ekemede ndisọn̄ ndin̄wan̄a mbon en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, mmọ ke ẹyọ ọkpọsọn̄ mfụhọ m̀mê ọkpọsọn̄ editịmede esịt. Nso inam mfịna ndima ikọt Jehovah emi enen̄ede ọsọn̄? Owo okpobụn̄ ubọk m̀mê etie ke n̄kpọitie mbon n̄kpọnnam, kpukpru owo ẹyekụt se iwọrọde enye, ẹnyụn̄ ẹkeme ndin̄wam enye. Edi mbon emi ẹnyenede ọkpọsọn̄ editịmede esịt m̀mê udọn̄ọ ibuot ẹkeme ndisan̄a ntre owo idiọn̄ọke ke ẹnyene mfịna. Se iwọrọde mmọ onyụn̄ ọdiọk nte owo ndibụn̄ ukot m̀mê ubọk, edi ekeme ndinam idụhe eke okopde mmọ mbọm.

19. Nso ke ikpep ito mbụk Mephibosheth?

¹⁹ Mbụk Mephibosheth ekeme ndidọn̄ fi esịt ekpedi emenyene mfịna, afo onyụn̄ ekere ke idụhe eke mfịna fo an̄wan̄ade. (2 Sam. 4:4) Mephibosheth ekedi mbụn̄ọ, Edidem David ama onyụn̄ obiom enye ikpe ke se enye mîkeduehe. Idịghe Mephibosheth ekedi ntak kpukpru se ikọwọrọde enye. Edi enye ikayakke oro anam enye akabade owo iyatesịt; enye ama owụt ke imama nti n̄kpọ emi ẹketịbede ke uwem imọ. Enye ama ọkọm David ke ndikọfọn ido ye enye ke edem. (2 Sam. 9:6-10) Ntre ini David obiomde enye ikpe ke se enye mîkeduehe, enye ikayakke oro afịna enye, ikesịnke David ke esịt, ikonyụn̄ iyakke ndudue David anam enye ayat esịt. Mephibosheth ikọduọhọke Jehovah ke se David akanamde. Enye ekesịn esịt ke se enye ekekemede ndinam man owụt ke ida ye edidem emi Jehovah emekde. (2 Sam.  16:1-4; 19:24-30) Jehovah ama anam ẹwet mbụk Mephibosheth ke Bible man ikpep n̄kpọ ito enye.—Rome 15:4.

20. Nso ke editịmede esịt ekeme ndinam ndusụk owo? Nso ke ana mmọ ẹnịm?

²⁰ Ọkpọsọn̄ editịmede esịt esinam idem enen̄ede enyek ndusụk nditọete nnyịn, mmọ ẹsinyụn̄ ẹkpeme idem ẹkaha ke ini ẹnamde n̄kpọ emi ẹkpenyụn̄ ẹnamde ẹsan̄a ẹbe. Ekeme ndisọn̄ mmọ ndidu ke ebiet emi mme owo ẹwakde, edi mmọ ẹsika iso ẹdụk mbono esop ye n̄kpri ye ikpọ mbono. Kpa ye oro esisọn̄de mmọ nditịn̄ ikọ ye isenowo, mmọ ẹsikwọrọ ikọ ẹnọ mme owo. Ekpedi se iwọrọde fi edi oro, diọn̄ọ ke idịghe afo ikpọn̄ ke utọ n̄kpọ oro ọwọrọ. Ọwọrọ ediwak owo n̄ko. Ti ke Jehovah ama se afo anamde ọnọ enye ke ofụri esịt. Afo ndika iso nnam n̄kpọ esie owụt ke enye ke ọdiọn̄ fi, ke onyụn̄ ọnọ fi odudu anam se anade anam. * (Phil. 4:6, 7; 1 Pet. 5:7) Ekpedi ke anam n̄kpọ Jehovah kpa ye udọn̄ọ m̀mê ọkpọsọn̄ editịmede esịt ye mme mfịna ntre, nịm ke esịt enem Jehovah.

21. Nso ke kpukpru nnyịn idikeme ndinam ke ntak emi Jehovah an̄wamde nnyịn?

²¹ Enem nnyịn nte mbuba emi Paul eketịn̄de aban̄a okpụhọrede ye ata ata mbuba itọk. Ke mbuba itọk emi ẹkesifehede ke eyo Bible, owo kiet kpọt emi akande ekesibọ se ẹken̄wọn̄ọde ndinọ. Edi ke mbuba uwem emi mme Christian ẹfehede, kpukpru mbon emi ẹfehede ẹsịm utịt ẹyebọ utịp nsinsi uwem. (John 3:16) N̄kpọ en̄wen edi ke akana idem ọsọn̄ kpukpru mbon emi ẹkefehede mbuba itọk. Mîdịghe ntre, ekeme ndisọn̄ mmọ ndifehe n̄kan. Edi, kpa ye emi idem mîsọn̄ke ediwak nnyịn, ke ika iso ifehe mbuba uwem. (2 Cor. 4:16) Kpukpru nnyịn imekeme ndifehe nsịm utịt sia Jehovah do ndin̄wam nnyịn!