Idịghe se itie N̄wed Abasi oro etịn̄de edi oro. Itien̄wed oro etịn̄ aban̄a owo emi osobode afanikọn̄ kwa ini kwa ini. Enye ndisọn̄ọ nda tutu afanikọn̄ oro okụre owụt ke enye adaha ada.

Yak ise se mme ufan̄ikọ oro ẹdude ẹdiana itien̄wed oro ẹtịn̄de. Mmọ ẹdọhọ ẹte: “Kûdịbe nte idiọkowo ubet ke ebietidụn̄ edinen owo; kûbiat ebiet nduọkodudu esie. Koro edinen owo ekeme ndiduọ utịm ikatiaba, onyụn̄ adaha ada; edi afanikọn̄ ayanam mme idiọkowo ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ. Kûdara ke ini asua fo ọduọde; kûnyụn̄ udat esịt ke ini ẹnamde enye atuak ukot ọduọ.”—N̄ke 24:15-17.

Ndusụk owo ẹkere ke ufan̄ikọ 16 etịn̄ aban̄a owo emi anamde idiọkn̄kpọ, edi akabade esịt afiak edi ufan Abasi. Ikpọ owo ufọkabasi iba ke Britain ẹkedọhọ ke “mme ọkwọrọikọ ke eset ye ke eyo nnyịn ẹsiwak ndidọhọ ke se itie N̄wed Abasi oro etịn̄de edi oro.” Mmọ ẹma ẹfiak ẹdọhọ ke ‘oro ọkpọwọrọ ke eti owo ekeme ndika iso nnam akwa idiọkn̄kpọ, edi osụk aka iso ama Abasi, Abasi onyụn̄ aka iso ama enye ini ekededi emi enye akabarede esịt.’ Owo emi mîyomke ndision̄o ubọk n̄kpọn̄ idiọkn̄kpọ akpama utọ ukwọrọikọ oro. Utọ owo oro ekeme ndikere ke imọ ikpanam idiọkn̄kpọ kwa ini kwa ini, ke Abasi ayaka iso ndifen imọ.

Idịghe se Mme N̄ke 24:16 ọwọrọde edi oro.

Ẹkeme ndida ikọ Hebrew oro ẹdade ẹkabade “ndiduọ” ye “ọduọde” ke Mme N̄ke 24:16, 17 ntịn̄ mban̄a nsio nsio n̄kpọ. Ekeme ndiwọrọ ndiduọ ata ata iduọ, utọ nte enan̄ ndiduọ ke usụn̄, owo ndidian̄ade ke ọkọm ufọk ndiduọ, m̀mê n̄kwaitiat ndiduọ ke isọn̄. (Deut. 22:4, 8; Amos 9:9) Edi enyene itie en̄wen emi ikọ oro mîdaha iban̄a ata ata iduọ, utọ nte ke Psalm 37:23, 24 emi ọdọhọde ete: “Jehovah ọsọn̄ọ ikpat owo, Enye onyụn̄ adat esịt ke usụn̄ esie. Enye ọkpọdọduọ, idinyanakede ina, koro Jehovah omụmde enye ubọk akama.”—N̄ke 11:5; 13:17; 17:20.

Prọfesọ Edward H. Plumptre ọkọdọhọ ke “akananam owo idaha ikọ Hebrew emi ẹkabarede ‘ndiduọ’ itịn̄ iban̄a ndiduọ nsịne ke idiọkn̄kpọ.” Ataifiọk efen ama anam ufan̄ikọ 16 oro an̄wan̄a ntem: “Ufọn idụhe ndifiomo ikọt Abasi sia mmọ ẹyebọhọ, edi ndiọi owo idibọhọke!”

Kpukpru se itịn̄de emi owụt ke Mme N̄ke 24:16 itịn̄ke iban̄a owo ndiduọ nnyịne ke idiọkn̄kpọ, edi etịn̄ aban̄a ndinyene mfịna, ekpededi edi enye emi okụre, efen adiana. Edinen owo ekeme ndidọn̄ọ, mîdịghe enyene mme mfịna efen ke idiọk ererimbot emi. Ukara ẹkam ẹkeme ndikọbọ enye ke ntak emi enye ọsọn̄ọde ada ye Jehovah. Edi enye ekeme ndinịm ke Abasi do ye imọ, ke enye ayan̄wam imọ iyọ tutu mfịna oro ebe. Ntre bụp idemfo ete: ‘Ndi nsiwakke ndikụt nte n̄kpọ ọwọn̄ọrede obono ke ufọn ikọt Abasi?’ Nso isinam edi ntre? Bible anam idiọn̄ọ ke ‘Jehovah esin̄wam kpukpru mmọ eke ẹduọn̄ọde, onyụn̄ emenede kpukpru mmọ eke ẹnụhọde.’—Ps. 41:1-3; 145:14-19.

“Edinen owo” isinemke esịt ke mbon en̄wen ẹnyene mfịna. Edi se isidọn̄de enye esịt edi ndidiọn̄ọ “ke edifọn ye mmọ emi ẹbakde ata Abasi, koro mmọ ẹbakde enye.”—Eccl. 8:11-13; Job 31:3-6; Ps. 27:5, 6.