1-2. (a) Moses ekedi nso utọ owo? Nso ke Abasi akan̄wam enye anam? (b) Nso eti ntak ke inyene ndisinam n̄kpọ sụn̄sụn̄?

BIBLE ọdọhọ ke Moses ekedi “ata sụn̄sụn̄ owo akan kpukpru owo oro ẹkedude ke iso isọn̄.” (Num. 12:3) Ndi oro ọwọrọ ke Moses ekememem, ikemeke ndibiere n̄kpọ, esinyụn̄ efehe owo enyịn? Ndusụk owo ẹkeme ndida sụn̄sụn̄ owo ntre. Edi idịghe akpanikọ. Moses asan̄autom Abasi ekedi ọkpọsọn̄ owo, enyene uko, esinyụn̄ ọdiọn̄ọ se anamde. Jehovah ama an̄wam enye ada ke iso ọkpọsọn̄ owo emi akakarade Egypt, an̄wam enye ada n̄kpọ nte owo miliọn ita asan̄a ke desat ebe, onyụn̄ ada enye an̄wam Israel ẹkan mme asua mmọ.

² Nnyịn isoboke utọ mfịna emi Moses okosobode, kpa ye oro, idụhe usen emi nnyịn mîsisoboke mme owo m̀mê mme n̄kpọ emi ẹsinamde ọsọn̄ nnyịn ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄. Edi imenyene ata eti ntak ndisinam n̄kpọ sụn̄sụn̄. Jehovah ọdọhọ ke “mbon nsụkidem ẹyeda isọn̄ ẹnyene.” (Ps. 37:11) Ndi ọkpọdọhọ ke imọ idi sụn̄sụn̄ owo? Ndi mme owo ẹkeme ndidọhọ ke etie ntre? Mbemiso ikemede ndibọrọ akpan mbụme iba emi, ana idiọn̄ọ se ndidi sụn̄sụn̄ owo ọwọrọde.

3-4. (a) Sụn̄sụn̄ ido etie nte nso? (b) Siak edu inan̄ emi anade inyene edieke iyomde nditie sụn̄sụn̄. Ntak anade inyene mmọ?

³ Sụn̄sụn̄ ido * etie nte ediye ndise emi owo ọdrọde esịn  kọlọ. Ntak idọhọde ntre? Kpa nte owo emi ọdrọde ndise esidade nsio nsio kọlọ anam ndise eye, enyene mme edu emi anade inyene man ikeme nditie sụn̄sụn̄. Ndusụk mmọ ẹdi nsụhọdeidem, n̄kopitem, ifụre ifụre ido, ye uko. Ntak anade inyene mme edu emi edieke iyomde ndinem Jehovah esịt?

⁴ Mbon nsụhọdeidem kpọt ẹdinyịme ndinam se Abasi oyomde inam. N̄kpọ kiet emi Abasi oyomde inam edi nditie ifụre ifụre. (Matt. 5:5; Gal. 5:23) Esịt esifụt Satan etieti ima inam se Abasi oyomde. Emi anam ediwak owo ke ererimbot Satan emi ẹsua nnyịn kpa ye emi isụhọrede idem inyụn̄ itiede ifụre ifụre. (John 15:18, 19) Ntre oyom inyene uko man ikeme ndikan Satan.

5-6. (a) Nso inam Satan asua mbon emi ẹnyenede sụn̄sụn̄ ido? (b) Mbụme iba ewe ke iyom ndibọrọ?

⁵ Owo ntan̄idem esiseri iseri, ayat esịt obom obom, isinyụn̄ ikopke uyo Jehovah. Satan etie ntre. Imosụk ise enye asuade mbon emi ẹnyenede sụn̄sụn̄ ido! Mmọ ẹsinam ẹkụt ke enye edi ata ibak sia mmọ ẹnyene nti edu emi enye mînyeneke. Se ibiakde Satan ikan edi ke mmọ ẹsiwụt ke enye edi osu nsu. Nso inam abiak enye ntre? Edi sia ọkpọkọm enye anam nso, enye ikemeke ndikpan mbon emi ẹnyenede sụn̄sụn̄ ido ndinam n̄kpọ Jehovah!—Job 2:3-5.

⁶ Ini ewe ke ekeme ndisọn̄ nnyịn ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄? Ntak emi anade ika iso iyom usụn̄ nditie sụn̄sụn̄? Ẹyak ise uwụtn̄kpọ Moses, nditọ Hebrew ita emi ẹkemende ẹka Babylon, ye Jesus man ikeme ndibọrọ mbụme emi.

7-8. Moses akanam n̄kpọ didie ini owo mîkokponoke enye?

⁷ Ke ini mbon en̄wen ẹsịnede ke idak nnyịn: Ekeme ndisọn̄ owo emi mbon en̄wen ẹsịnede ke idak esie ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄, akpan akpan edieke owo emi esịnede ke idak esie mîkponoke enye mîdịghe ọdọhọ ke nte enye esidọhọde ẹnam n̄kpọ ifọnke. Ndi utọ n̄kpọ oro ọwọrọ fi akanam? Akpanam nso edieke owo ke ubon fo anamde fi ntre? Se se Moses akanamde ini utọ n̄kpọ oro eketịbede.

⁸ Jehovah ekemek Moses ada idụt Israel usụn̄ onyụn̄ ọdọhọ enye ewet mme  Ibet emi mmọ ẹditienede. Kpukpru owo ẹma ẹkụt ke Jehovah odu ye Moses. Kpa ye oro, Miriam adiahaeka Moses ye Aaron akpaneka esie ẹma ẹsua ẹnọ enye ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke enye ikpọkọdọhọ n̄wan emi enye ọkọdọde. Ndusụk mbon emi ẹnyenede utọ ifetutom emi Moses ekenyenede ẹkpekeyat esịt ẹnyụn̄ ẹyom usụn̄ ndisio mmọ usiene, edi nsa Moses mbon, enye ikanamke utọ n̄kpọ oro. Enye ikayakke se mmọ ẹtịn̄de ayat enye. Enye ama akam ekpe Jehovah ubọk ete anam akpamfia emi Enye ọkọtọde Miriam okụre. (Num. 12:1-13) Nso ikanam Moses anam n̄kpọ ntre?

9-10. (a) Nso ke Jehovah akan̄wam Moses okụt? (b) Nso ke mbiowo ye mme ibuotufọk ẹkeme ndikpep nto Moses?

⁹ Moses ama ayak Jehovah ekpep enye n̄kpọ. Enye ikedịghe sụn̄sụn̄ owo isua 40 ke edem ini enye okodude ke ufọkubọn̄ Egypt nte eyen adiaha Pharaoh. Enye ama esisọp iyatesịt etieti. Oro akanam enye owot owo emi enye ekekerede ke efịk eyen Israel mmimọ. Moses ekekere ke Jehovah ayama se imọ inamde oro. Jehovah ama ada isua 40 an̄wam enye okụt ke idịghe uko kpọt edin̄wam enye ada nditọ Israel usụn̄, ke akana enye enyene sụn̄sụn̄ ido ye ifụre ifụre ido, osụhọde idem, onyụn̄ okop item man ekeme ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄. Enye ama anam se Jehovah ekekpepde enye onyụn̄ edi ata eti esenyịn.—Ex. 2:11, 12; Utom 7:21-30, 36.

¹⁰ Akpana mbiowo ye mme ibuotufọk ẹkpebe Moses. Kûsọp ndiyat esịt owo mîkponoke fi. Sụhọde idem nyịme ndudue fo. (Eccl. 7:9, 20) Sụhọde idem nam se Jehovah ọdọhọde ke ini mfịna odude, kûsunyụn̄ ubọrọ owo ikọ uyat uyat. (N̄ke 15:1) Mbiowo ye ibuotufọk emi ẹnamde ntem ẹnam esịt enem Jehovah, ẹnam emem odu, ẹnyụn̄ ẹkpep mbon en̄wen nditie sụn̄sụn̄.

11-13. Nso uwụtn̄kpọ ke nditọ Hebrew ita ẹkenịm ẹnọ nnyịn?

¹¹ Ke ini ẹkọbọde nnyịn: Ukara ẹsikọbọ ikọt Jehovah toto ke eset. Mmọ ẹkeme ndidọhọ ke imabiat ibet enye emi m̀mê enye oko, edi ata akpan n̄kpọ emi esibiakde mmọ esidi nnyịn “ndikop uyo Abasi nte andikara utu ke uyo owo.” (Utom 5:29) Mmọ ẹkeme ndisak nnyịn, ẹkọbi nnyịn, mîdịghe ẹkam ẹmia nnyịn. Edi Jehovah ayan̄wam nnyịn itie sụn̄sụn̄, ikûsio mmọ usiene.

¹² Yak ise uwụtn̄kpọ emi Hananiah, Mishael, ye Azariah ẹkenịmde ẹnọ nnyịn. *  Ẹma ẹmen nditọ Hebrew ita oro ẹka Babylon. Andikara Babylon ama ọdọhọ mmọ ẹtuak ibuot ẹnọ akwa mbiet oro enye akadade gold anam. Mmọ ẹma ẹdọhọ edidem sụn̄sụn̄ ntak emi mmimọ mîdituakke ibuot inọ mbiet oro. Mmọ ẹma ẹka iso ẹkop uyo Abasi kpa ye emi edidem ọkọdọhọde ke imọn̄ ifọp mmọ ke ikan̄ oro okofiopde etieti. Jehovah ama emek ndinyan̄a mmọ ke ndondo oro, edi mmọ ikodorike enyịn enye ndinam ntre. Utu ke oro, mmọ ẹma ẹben̄e idem ndinyịme se ededi oro Jehovah ayakde etịbe. (Dan. 3:1, 8-28) Mmọ ẹma ẹwụt ke mbon emi ẹnyenede sụn̄sụn̄ ido ẹdi mbon uko. Idụhe edidem ndomokiet, idụhe se owo etịn̄de man idem enyek nnyịn, inyụn̄ idụhe ufen emi ekemede ndinam nnyịn itre ndituak ibuot nnọ Jehovah kpọt.—Ex. 20:4, 5.

¹³ Didie ke ikeme ndikpebe nditọ Hebrew ita oro ke ini ẹyomde ndinam nnyịn ikpọn̄ Jehovah? Ana isụhọde idem inyụn̄ inịm ke Jehovah ayan̄wam nnyịn. (Ps. 118:6, 7) Iditịn̄ ikọ ke ifụre ifụre ido ye mbon emi ẹdoride nnyịn ikọ, inyụn̄ ikpono mmọ. (1 Pet. 3:15) Nnyịn idinyụn̄ idehedei inyịme ndinam n̄kpọ ekededi emi edinamde itre ndidi ufan edima Ete nnyịn.

14-15. (a) Nso ikeme nditịbe ini esịt etịmerede nnyịn? (b) Didie ke Isaiah 53:7, 10 owụt ntak emi ikemede ndidọhọ ke idụhe eke ekemede ndinyene ifụre ifụre ido ini esịt etịmerede enye nte Jesus?

¹⁴ Ke ini esịt etịmerede nnyịn: Nsio nsio n̄kpọ ẹsinam esịt etịmede kpukpru nnyịn. Ekeme ndidi esịt ama etịmede nnyịn ini ikoyomde ndiwet udomo ke ufọkn̄wed m̀mê ke ini ikenyenede akpan utom kiet ndinam ke itieutom. Esịt ekeme nditịmede nnyịn ke ini ikerede iban̄a usọbọ oro idibọde m̀mê ke ini iyomde ndikese idem. Isimemke ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄ ini esịt etịmerede nnyịn. N̄kpọ emi mîkpayatke nnyịn ekeme ndiyat nnyịn ke utọ ini oro. Imekeme nditịn̄ ikọ eto eto, uyat uyat, inyụn̄ idiọk uwem ye mme owo. Ekpedi esịt etịmede fi akpa, se se Jesus akanamde.

¹⁵ Esịt ama etịmede Jesus ata idiọk idiọk ọfiọn̄ ifan̄ mbemiso ẹwotde enye. Enye ama ọfiọk ke ẹmọn̄ ẹwot imọ, ke ufen idinyụn̄ idịghe ekpri. (John 3:14, 15; Gal. 3:13) Ọfiọn̄ ifan̄ mbemiso ẹwotde enye, enye ama ọdọhọ ke etịmede imọ etieti. (Luke 12:50) Ndien usen ifan̄ mbemiso ẹwotde enye, enye ama ọdọhọ ete: “Ukpọn̄ mi etịmede.” Se enye eketịn̄de ini ọbọn̄de akam ọnọ Ete esie owụt ke enye ama osụhọde idem onyụn̄ okop uyo Abasi. Enye ọkọdọhọ ete: “Ete, nyan̄a mi sio ke hour emi. Nte ededi, ntak edi oro nsịmde hour emi. Ete, nọ enyịn̄ fo ubọn̄.” (John 12:27, 28) Ke edikem ini, Jesus ama enyene uko ayak idemesie ọnọ mme asua Abasi. Mmọ ẹma ẹsuene enye etieti ẹnyụn̄ ẹnam enye akpa ata ubiak ubiak n̄kpa. Kpa ye emi enye ọkọbọde utọ ufen oro, esịt onyụn̄ enen̄erede etịmede enye, Jesus ama osụhọde idem anam uduak Abasi. Imekeme nditịn̄ uko uko ke idụhe eke ekemede ndinyene ifụre ifụre ido ini esịt etịmerede enye nte Jesus!—Kot Isaiah 53:7, 10.

16-17. (a) Nso ke mme ufan Jesus ẹkenam emi akpakanamde ọsọn̄ enye ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄? (b) Didie ke ikeme ndikpebe enye?

¹⁶ Okoneyo oro mbemiso ẹwotde Jesus, mme ufan esie ẹma ẹnam n̄kpọ emi akpakanamde ọsọn̄ enye ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄. Kere nte esịt eketịmerede enye. Ndi enye ayaka iso anam se inende tutu akpa?  Enye mînamke ntre, owo ndomokiet idinyeneke idotenyịn ndidu uwem ke nsinsi. (Rome 5:18, 19) Se ikakam idide akpan n̄kpọ ikan edi ke se enye edinamde ekeme ndisuene enyịn̄ Ete esie mîdịghe anam ẹkpono enyịn̄ oro. (Job 2:4) Ini enye adiade akpatre udia ye mme apostle esie, mme apostle esie ẹma ẹneni ‘ọkpọsọn̄ eneni ẹban̄a m̀mê anie ke otu mmọ okpon akan.’ Jesus ama enenen̄ede mmọ ediwak ini aban̄a n̄kpọ oro, kpa idem mbubreyo usen oro! Edi Jesus ikayatke esịt. Enye ama omụm idem akama, afiak anam mmọ ẹfiọk utọ edu emi mmọ ẹkpenyenede, edi isọn̄ke-sọn̄ ido ye mmọ. Ekem enye ama otoro mmọ ke ndikọsọn̄ọ nda ye enye.—Luke 22:24-28; John 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Nso ke akpakanam ekpedi afo ke utọ n̄kpọ oro ọkọwọrọ? Imekeme ndinyene ifụre ifụre ido ukem nte Jesus idem ke ini esịt etịmerede nnyịn. Nyịme ‘ndika iso nyọ kiet eken’ nte Jehovah ọdọhọde. (Col. 3:13) Iyekeme ndinam ewụhọ emi edieke itide ke kpukpru nnyịn imesitịn̄ inyụn̄ inam se iyatde mbon en̄wen. (N̄ke 12:18; Jas. 3:2, 5) Sinyụn̄ domo ukeme nditịn̄ nti n̄kpọ emi mbon en̄wen ẹnamde.—Eph. 4:29.

18. Didie ke Jehovah an̄wam mbon nsụkidem ẹfiọk nnennen se ẹkpenamde, edi nso ke ana mmọ ẹnam?

¹⁸ Iyekeme ndimek se ifọnde. Ke ini ọsọn̄de nnyịn ndibiere se ikpanamde, Jehovah ayan̄wam nnyịn imek nnennen se ikpanamde edieke isụhọrede idem. Enye ọn̄wọn̄ọ ke ‘iyokop eben̄e mbon nsụkidem.’ (Ps. 10:17) Edi ikụreke ke ndikop akam nnyịn. Bible ọdọhọ ke “enye ayanam mbon nsụkidem ẹsan̄a ke ubiereikpe esie, oyonyụn̄ ekpep mbon nsụkidem usụn̄ esie.” (Ps. 25:9) Jehovah ada mme n̄wed, * mme vidio, ye mme mbono esop emi “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ọnọde nnyịn eteme nnyịn se ikpanamde. (Matt. 24:45-47) Ana isụhọde idem inyịme ke imoyom un̄wam, ikpep mme n̄kpọ emi Jehovah ọnọde nnyịn, inyụn̄ inyịme ndinam se ikpepde.

19-21. Nso ndudue ke Moses akanam ke Kadesh? Nso ke oro ekeme ndikpep nnyịn?

¹⁹ Nnyịn idiwakke ndinam ndudue. Fiak kere uwụtn̄kpọ Moses. Enye ama  osụhọde idem onyụn̄ anam se Jehovah amade ke ata ediwak isua. Edi enye ikosụhọkede idem ini isua 40 emi nditọ Israel ẹkeyode ke wilderness ekekperede ndisịm utịt. Ibịghike eyeneka esie an̄wan akakpa, ẹnyụn̄ ẹbụk enye ke Kadesh. Etie nte eyeneka esie emi akanyan̄a enye ke Egypt. Idahaemi nditọ Israel ẹfiak ẹkụni ke owo isehe mmimọ enyịn. Isan̄ enye emi mmọ ẹma “ẹtọhọ ye Moses” ẹte ke mmimọ ikwe mmọn̄ in̄wọn̄. Kpa ye ofụri utịben̄kpọ emi Jehovah akadade Moses anam, kpa ye emi Moses okonyụn̄ osiode esịt ada mmọ usụn̄, mmọ ẹma ẹsụk enye uyo. Idịghe mmọn̄ kpọt ke mmọ ẹketọhọ ẹban̄a, mmọ ẹma ẹtọhọ n̄ko ye Moses nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke enye akanam itọn̄ asat mmọ.—Num. 20:1-5, 9-11.

²⁰ N̄kpọ oro ama ayat Moses tutu enye inamke n̄kpọ sụn̄sụn̄. Utu ke enye ndibuọt idem ye Jehovah n̄ketịn̄ ikọ nnọ itiat oro nte Jehovah ọkọdọhọde, enye ama eketịn̄ ikọ ke iyatesịt ye nditọ Israel onyụn̄ emen ubọn̄ ọnọ idemesie. Ekem enye ama amia itiat oro ofụri ikaba, mmọn̄ onyụn̄ otop ọwọrọ ediwak. Iyatesịt ye ntan̄idem ama anam Moses anam ata idiọk ndudue. (Ps. 106:32, 33) Nditre ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄ ini kiet oro ikayakke Moses odụk Isọn̄ Un̄wọn̄ọ.—Num. 20:12.

²¹ Mbụk emi ekpep nnyịn ata akpan n̄kpọ. Akpa, ana ika iso idomo ukeme ndinyene sụn̄sụn̄ ido. Mîdịghe ntre, ini kiet emi itrede ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄, iyokohode idem, ndien oro ayanam itịn̄ ikọ inyụn̄ inam n̄kpọ ndisịme ndisịme. Ọyọhọ iba, editịmede esịt ekeme ndinam ọsọn̄ nnyịn ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄. Ntre ana idomo ukeme ndika iso nnam n̄kpọ sụn̄sụn̄ kpa ye oro esịt etịmerede nnyịn.

22-23. (a) Ntak emi ikpakade iso itie sụn̄sụn̄? (b) Zephaniah 2:3 owụt nso?

²² Jehovah eyekpeme nnyịn. Jehovah ọmọn̄ ososobo kpukpru ndiọi owo, ndien mbon nsụkidem kpọt ẹdidu ke isọn̄. Ata emem oyodu ke isọn̄ ini oro. (Ps. 37:10, 11) Ndi afo eyesịne ke otu mbon nsụkidem oro? Emekeme ndisịne edieke anamde se Jehovah akanamde prọfet Zephaniah ewet.—Kot Zephaniah 2:3.

²³ Nso inam Zephaniah 2:3 ọdọhọ: “Ekeme ndidi ẹyedịp mbufo”? Ikọ oro iwọrọke ke Jehovah idikemeke ndikpeme mbon emi enye amade, emi ẹyomde ndinam se inemde enye. Utu ke oro, owụt ke ana inam n̄kpọ man Jehovah ekpeme nnyịn. Imekeme ndibọhọ “usen iyatesịt Jehovah” inyụn̄ idu uwem ke nsinsi edieke isịnde ukeme nditie sụn̄sụn̄ nnyụn̄ nnam se Jehovah amade.