Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Ndi Ama Ọfiọk?

Ndi Ama Ọfiọk?

Ke adianade ye Bible, nso n̄kpọ en̄wen isọn̄ọ ke nditọ Israel ẹma ẹdi ifịn ke Egypt?

Bible ọdọhọ ke mbon Midian ẹma ẹkemen Joseph ẹka Egypt, ke Jacob ete esie ye ubon esie ẹma ẹwọrọ ke Canaan ẹka Egypt nte ini akakade. Mmọ ẹkedụn̄ ke ikpehe Egypt emi ẹkotde Goshen, emi odude ekpere inua Akpa Nile. (Gen. 47:1, 6) Nditọ Israel ẹma “ẹdọdiọn̄ ẹwak ẹnyụn̄ ẹkop odudu etieti.” Ntre ndịk mmọ ama anam nditọ Egypt tutu mmọ ẹnyịk nditọ Israel ẹdi ifịn.—Ex. 1:7-14.

Ndusụk mme okụt ndudue nnọ Bible mfịn ẹda mbụk Bible oro ẹnam nsahi, ẹte ke edi ekọn̄-n̄ke. Kpa ye oro, n̄kpọ odu emi ọsọn̄ọde ke mbon Semite * ẹma ẹdi ifịn ke Egypt eset.

Ke uwụtn̄kpọ, mme ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset ẹdọk isọn̄ ẹkekụt ebiet emi nsio nsio obio ẹkedude ke edere edere Egypt. Dr. John Bimson ọdọhọ ke ẹkụt n̄kpọ emi owụtde nsio nsio itie 20 m̀mê akande oro emi mbon Semite ẹkedụn̄de ke edere edere Egypt. N̄kpọ efen edi ke James K. Hoffmeier emi esikpepde n̄kpọ aban̄a Egypt eset ọdọhọ ete: “Ke ufọt isua 1800 esịm 1540 mbemiso eyo Christ, Egypt ekedi ediye ebiet emi mbon edem usoputịn Asia emi ẹkesemde usem mbon Semite ẹkesimade ndiwọrọ n̄kodụn̄.” Enye ọdọhọ n̄ko ke ‘iduọk ini emi edi ukem ye iduọk ini mme Abraham, Isaac, ye Jacob, onyụn̄ odụk ye ini ye mme n̄kpọntịbe emi Genesis etịn̄de aban̄a.’

N̄kpọ efen emi ẹkụtde ke usụk usụk Egypt ọsọn̄ọ ke nditọ Israel ẹma ẹdi ifịn ke Egypt. Enyene ikpan̄wed n̄kukịp eke ufọt isua 2000 esịm isua 1600 mbemiso eyo Christ, emi ẹwetde enyịn̄ ifịn emi ẹkenamde utom ke ufọk kiet ke usụk usụk Egypt. Enyịn̄ mbon Semite ke ikpan̄wed oro ẹbe 40. Ifịn m̀mê mme asan̄autom emi ẹkedi mme etemudia, mme ọdọkọfọn̄, ye mme anam ọkpọsọn̄ utom. Hoffmeier ọdọhọ ete: ‘Sia edide se ibede mbon Semite aba ẹkenam utom ke akamba esịtebiet kiet ke Thebaid [usụk usụk Egypt], ọwọrọ ibat mbon Semite emi ẹkedude ke ofụri Egypt, akpan akpan ke n̄kan̄ emi ekperede inua Akpa Nile ama awak.’

David Rohl emi esidọkde isọn̄ oyom n̄kpọeset ewet ete ke ndusụk enyịn̄ ifịn ke ikpan̄wed oro ‘ẹdi mme enyịn̄ emi ẹdikụtde ke Bible.’ Ke uwụtn̄kpọ, utọ mme enyịn̄ emi ẹbietde Issachar, Asher, ye Shiphrah ẹdu ke ikpan̄wed oro. (Ex. 1:3, 4, 15) Rohl adian do ete ke “emi enen̄ede ọsọn̄ọ ke nditọ Israel ẹma ẹdi ifịn ke Egypt.”

Dr. Bimson ọdọhọ ete: “Mme n̄kpọeset ẹnen̄ede ẹsọn̄ọ ke mbụk Bible emi aban̄ade nte mme owo ẹkedide ifịn ke Egypt ye nte ediwak owo ẹkewọrọde ke Egypt ẹdi akpanikọ.”

^ ikp. 4 Enyịn̄ oro Semite oto Shem emi ekedide kiet ke otu nditọ irenowo Noah ita. Etie nte nditọ nditọ Shem ẹma ẹsịne mbon Elam, mbon Assyria, mbon Chaldea ata eset eset oro, mme Hebrew, mbon Syria, ye nsio nsio ekpụk mbon Arab.